ખંડ ૨૧
વૉ, ઈવેલિનથી ષષ્ઠી ઉપક્રમ
વૉ, ઈવેલિન
વૉ, ઈવેલિન (જ. 28 ઑક્ટોબર 1903, લંડન; અ. 10 એપ્રિલ 1966, કૉમ્બે ફ્લોરી, સમરસેટ, ઇંગ્લૅન્ડ) : અંગ્રેજ નવલકથાકાર. તેઓ લંડનના શ્રીમંત સમાજ પરની કટાક્ષમય નવલકથાઓના રચયિતા તરીકે સવિશેષ પ્રખ્યાત છે. એમની આ પ્રકારની કૃતિઓમાં વ્યંગ, હાસ્ય તથા કંઈક અંશે કટાક્ષ સાથે આધ્યાત્મિક અને ધાર્મિક વિષયો પણ સંલગ્ન છે. ઉચ્ચ વર્ગનાં…
વધુ વાંચો >વૉકર કરાર (સેટલમેન્ટ)
વૉકર કરાર (સેટલમેન્ટ) : વડોદરા રાજ્યના રેસિડેન્ટ કર્નલ વૉકરે કાઠિયાવાડના રાજાઓ સાથે વડોદરાના રાજાને ખંડણી ભરવા અંગે કરેલા કરાર. ઈ. સ. 1802માં પેશ્વા બાજીરાવ બીજા સાથેના વસઈના તહનામાથી અને 1804માં ગાયકવાડ સાથેના કરારથી પેશ્વા અને ગાયકવાડ ઉપર અંગ્રેજોની સત્તા સ્થપાઈ હતી. કર્નલ ઍલેક્ઝાન્ડર વૉકરને મુંબઈની અંગ્રેજ સરકારના પ્રતિનિધિ તરીકે વડોદરાના…
વધુ વાંચો >વૉકર, કર્નલ ઍલેક્ઝાન્ડર (વૉકર, મેજર)
વૉકર, કર્નલ ઍલેક્ઝાન્ડર (વૉકર, મેજર) : વડોદરા રાજ્યના રેસિડેન્ટ. તેમણે ત્યાં મહત્વની કામગીરી કરી હતી. વડોદરાના રાજા ગોવિંદરાવ ગાયકવાડનું સપ્ટેમ્બર 1800માં અવસાન થયું. એ પછી એમના બે પુત્રો આનંદરાવ અને કાન્હોજીરાવ વચ્ચે ગાદી માટે સંઘર્ષ થયો. એ બંનેએ લવાદી કરવા માટે મુંબઈની અંગ્રેજ સરકારને વિનંતી કરી. તેથી મુંબઈના ગવર્નર જોનાથન…
વધુ વાંચો >વૉકર, જૉન
વૉકર, જૉન (જ. 12 જાન્યુઆરી 1952, પૅપાકુરા, ન્યૂઝીલૅન્ડ) : ન્યૂઝીલૅન્ડના ઍથ્લેટિક્સના ખેલાડી. તેઓ વિશ્વના સર્વપ્રથમ સબ 3 : 50 માઇલ દોડનાર બન્યા. 12 ઑગસ્ટ 1975ના રોજ ગૉથનબર્ગ ખાતે દોડીને 3 : 49.4 જેટલો સમય નોંધાવ્યો. 1976માં ઑસ્લો ખાતે 4 : 51.4નો સમય નોંધાવીને 2,000 મી.નો વિશ્વઆંક સ્થાપ્યો, તે પૂર્વે મોન્ટ્રિયલ…
વધુ વાંચો >વૉકર, જૉન અર્નેસ્ટ (Walker, John Earnest)
વૉકર, જૉન અર્નેસ્ટ (Walker, John Earnest) (જ. 7 જાન્યુઆરી 1941, હેલિફેક્સ, ઇંગ્લૅન્ડ) : બ્રિટિશ રસાયણવિદ અને 1997ના વર્ષના રસાયણશાસ્ત્ર માટેના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા. 1969માં યુનિવર્સિટી ઑવ્ ઑક્સફર્ડમાંથી ડૉક્ટરેટ પદવી મેળવ્યા બાદ વૉકરે અમેરિકા અને પૅરિસમાં આવેલ યુનિવર્સિટીઓ ખાતે વિવિધ સંશોધન-યોજનાઓ પર કાર્ય કર્યું. 1974માં તેઓ કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાં મેડિકલ રિસર્ચ કાઉન્સિલ…
વધુ વાંચો >વૉકરની (પોલાદ-પટ્ટી) તુલા (Walker’s steelyard balance)
વૉકરની (પોલાદ–પટ્ટી) તુલા (Walker’s steelyard balance) : વિશિષ્ટ ઘનતા માપવા માટેનું સાધન. ખનિજો(કે ખડક-ટુકડા)ની વિશિષ્ટ ઘનતા માપવા માટે વૉકરે તૈયાર કરેલી પોલાદપટ્ટીની તુલા ઉપયોગમાં લેવાય છે. આ સાધનનો મુખ્ય ભાગ તેની અંકિત પટ્ટી હોય છે. આ પટ્ટીના એક છેડાનો થોડોક ભાગ ઉપર તરફની ધારમાં દાંતાવાળો રાખીને, તેને બીજી એક ઊભી…
વધુ વાંચો >વૉકિહુરી, ડગ્લાસ
વૉકિહુરી, ડગ્લાસ (જ. 26 સપ્ટેમ્બર 1963, મૉમ્બાસા, કેન્યા) : કેન્યાના ઍથ્લેટિક્સના ખેલાડી. 1987ની વિશ્વ મૅરથોન વિજયપદકમાં તેમનો વિજય આશ્ર્ચર્યજનક હતો, પરંતુ પછીનાં 3 વર્ષ તેમણે પ્રભાવક રેકર્ડ દાખવ્યો અને ઑલિમ્પિક રજતચન્દ્રક 1988માં અને કૉમનવેલ્થ સુવર્ણચન્દ્રક 1990માં જીત્યા. 1983માં તેઓ વિશેષ તાલીમ માટે જાપાન ગયા. 1986માં તેમની પ્રથમ મૅરથોન દોડમાં તેમણે…
વધુ વાંચો >વૉગેલ, પોલા (ઍન)
વૉગેલ, પોલા (ઍન) (જ. 16 નવેમ્બર 1951, વૉશિંગ્ટન ડી.સી.) : અમેરિકાનાં મહિલા નાટ્યકાર. શિક્ષણ : પેન્સિલવૅનિયા 1969-70, 1971-72; કૅથલિક યુનિવર્સિટી, વૉશિંગ્ટન ડી.સી. 1972-74, બી.એ., કૉર્નેલ યુનિવર્સિટી, ઇથાકા, ન્યૂયૉર્ક 1974-77, એ. બી. ડી. તેમણે નીચે મુજબ અનેકવિધ કામગીરી બજાવી : સેક્રેટરી, મુવિંગ વૅન કંપની પૅકર, ફૅક્ટરી પૅકર, 1960-71; વિમેન્સ સ્ટડિઝ તથા…
વધુ વાંચો >વોગેલિયા
વોગેલિયા : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા પ્લમ્બેજિનેસી કુળની મુખ્યત્વે ઉષ્ણપ્રદેશોમાં મળી આવતી ક્ષુપ પ્રજાતિ. ઉત્તર ગુજરાત અને સૌરાષ્ટ્રના ડુંગરાળ પ્રદેશમાં તથા આબુનાં જંગલોમાં થાય છે. તે 1.8 મી.થી 3.0 મી.ની ઊંચાઈ ધરાવે છે. તેની છાલ રાખોડી રંગની હોય છે. પ્રકાંડ અને શાખાઓ ગોળાકાર અને ઊભી રેખાઓવાળાં હોય છે. પર્ણો કંઈક અંશે…
વધુ વાંચો >વૉગ્લર, એબી
વૉગ્લર, એબી (જ. 1749, વુર્ઝબર્ગ, જર્મની; અ. 1814) : અઢારમી સદીના જર્મન સંગીતકાર અને સ્વરનિયોજક. વુર્ઝબર્ગના એક વાયોલિન બનાવનારના તે પુત્ર હતા. 1771માં તેમને ઇટાલીના બોલોન્યા નગરમાં સંગીતનું શિક્ષણ મેળવવા માટે શિષ્યવૃત્તિ મળી. બોલોન્યા અકાદમી ઑવ્ મ્યુઝિકમાં ખ્યાતનામ ગણિતજ્ઞ તથા સંગીતજ્ઞ પાદરી જિયામ્બાતિસ્તા માર્તિની તથા પછીથી પાદુઆમાં વાલોત્તીની રાહબરી નીચે…
વધુ વાંચો >વૉલ્વૉકેલ્સ (Volvocals)
વૉલ્વૉકેલ્સ (Volvocals) : લીલના ક્લૉરોફાઇટા વિભાગનું એક ગોત્ર. તે લીલ સૂક્ષ્મદર્શી હોય છે. સુકાય હંમેશાં એકકોષી કે બહુકોષી અને કશા ધરાવતી ચલિત રચના છે. જુદી જુદી લીલમાં કશાની સંખ્યા 2 અથવા 4ની હોય છે. રચનાની દૃષ્ટિએ કશા ચાબુક પ્રકારની (whiplash) અને સરખી લંબાઈ ધરાવતી છે. ચલિત કોષો સંયુક્ત રીતે એકમેકની…
વધુ વાંચો >વૉલ્શ, કર્ટની ઍન્ડ્રૂ
વૉલ્શ, કર્ટની ઍન્ડ્રૂ (જ. 30 ઑક્ટોબર 1962, કિંગસ્ટન, જમૈકા, વેસ્ટ ઇન્ડિઝ) : વેસ્ટ ઇન્ડિઝના પ્રથમ પંક્તિના જમણેરી ઝડપી ગોલંદાજ. 1980ના દાયકામાં વેસ્ટ ઇન્ડિઝની ટીમમાં તેઓ દાખલ થયા હતા અને વર્ષ 2001 સુધી પોતાના દેશ વતી ટેસ્ટ-મૅચોમાં અને એક-દિવસીય મૅચોમાં ગોલંદાજ તરીકે રમતા રહ્યા, જે દરમિયાન મેળવેલ સિદ્ધિઓને કારણે ક્રિકેટના ત્યાં…
વધુ વાંચો >વૉલ્સ, વુલ્ફગૅન્ગ શુલ્ઝ
વૉલ્સ, વુલ્ફગૅન્ગ શુલ્ઝ (જ. 1913, બર્લિન, જર્મની; અ. 1951, બર્લિન, જર્મની) : અમૂર્ત ચિત્રણા માટે જાણીતા આધુનિક જર્મન ચિત્રકાર. તેમણે કારકિર્દી એક ફોટોગ્રાફર તરીકે આરંભેલી. દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધમાં હિટલરની નેતાગીરી હેઠળના જર્મન લશ્કરમાં સૈનિક તરીકે તેમણે સેવા આપેલી; પરંતુ ફ્રેંચ સૈન્યે તેમને કેદ કરી લેતાં, થોડાં વરસો દક્ષિણ ફ્રાંસમાં યુદ્ધકેદી તરીકે…
વધુ વાંચો >વૉશબ્રૂક, સિરિલ
વૉશબ્રૂક, સિરિલ (જ. 6 ડિસેમ્બર 1914, બૅરો, કિલથ્રો, લૅન્કેશાયર, યુ.કે.; અ. 27 એપ્રિલ 1999, સેલ, ચેશાયર, યુ.કે.) : ઇંગ્લૅન્ડનો સલામી બલ્લેબાજ તથા કપ્તાન. બ્રિજનૉર્થ ગ્રામર સ્કૂલમાં ઉંમરના 18 વર્ષ સુધી (1933) રહ્યા પછી તેઓ લૅન્કેશાયર પરગણાની ક્લબમાં જોડાયા અને બે વર્ષ બાદ 1935માં તે ક્લબમાં કાયમી ખેલાડી તરીકે પ્રસ્થાપિત થયા.…
વધુ વાંચો >વૉશર (washer)
વૉશર (washer) : સ્ક્રૂ-બંધક(fastener)ની સજ્જડતા (tightness) સુધારવા માટે વીંટીના આકારનું સપાટ સાધન. વૉશર મશીનઘટક(conponent)ની સાથે વપરાતો એક ભાગ છે. તે બોલ્ટ અને નટની સાથે વપરાય છે. ત્રણ પ્રકારનાં વૉશર સામાન્યત: વપરાશમાં છે : સાદું (plane), સ્પ્રિંગ-બંધક (spring-lock) અને દંત-બંધક (tooth-lock). પ્રમાણભૂત સાદું વૉશર પ્લેટનું નુકસાન થતું અટકાવવા માટે અથવા બોલ્ટ…
વધુ વાંચો >વૉશિંગ્ટન (રાજ્ય)
વૉશિંગ્ટન (રાજ્ય) : વાયવ્ય યુ.એસ.માં પૅસિફિક કાંઠે આવેલું રાજ્ય. ભૌગોલિક સ્થાન : તે આશરે 45° 50´થી 49° 00´ ઉ. અ. અને 117°થી 125° પ. રે. વચ્ચેનો આશરે 1,76,700 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર (મહત્તમ લંબાઈ 378 કિમી, મહત્તમ પહોળાઈ 571 કિમી.) આવરી લે છે. સદાહરિત જંગલો અહીં આવેલાં હોવાથી તેને સદાહરિત રાજ્ય…
વધુ વાંચો >વૉશિંગ્ટન, જ્યૉર્જ
વૉશિંગ્ટન, જ્યૉર્જ (જ. 22 ફેબ્રુઆરી, 1732 પોપ્સક્રીક, વેસ્ટમોરલૅન્ડ કાઉન્ટી, વર્જિનિયા; અ. 14 ડિસેમ્બર, 1799 માઉન્ટ વરનોન, વર્જિનિયા) : અમેરિકાના પ્રથમ પ્રમુખ, દેશના પિતા, બંધારણીય સંમેલનના પ્રમુખ, સ્વાતંત્ર્ય-સેનાની અને અમેરિકાની ક્રાંતિ દરમિયાન લશ્કરના સરસેનાધિપતિ. તેઓ ઑગસ્ટાઇન વૉશિંગ્ટનના સૌથી મોટા પુત્ર હતા. તેમનાં પ્રારંભિક વર્ષો પોટોમેક નદીના કાંઠે પોપ્સક્રીક ખાતે આવેલી કૌટુંબિક…
વધુ વાંચો >વૉશિંગ્ટન, ડી.સી.
વૉશિંગ્ટન, ડી.સી. : યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ(યુ.એસ.)નું પાટનગર. તે 38° 53´ ઉ. અ. અને 77° 02´ પ. રે.ની આજુબાજુનો 179 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. બૃહદ વૉશિંગ્ટનનો વિસ્તાર 10,249 ચોકિમી. જેટલો છે. સમુદ્રસપાટીથી 7.6 મીટરની ઊંચાઈએ વસેલા આ મહાનગરનું નિર્માણ આયોજનબદ્ધ રીતે કરવામાં આવેલું છે. તેની ઉત્તર, પૂર્વ અને દક્ષિણે મેરીલૅન્ડ…
વધુ વાંચો >વૉશિંગ્ટન પોસ્ટ
વૉશિંગ્ટન પોસ્ટ : અમેરિકાની રાજધાની વૉશિંગ્ટન ડી.સી.માંથી પ્રકાશિત થતું સવારનું દૈનિક. સ્થાપના 1877માં ડેમૉક્રેટિક પક્ષના મુખપત્ર તરીકે. તે સમયે આ અખબારનાં માત્ર ચાર પાનાં હતાં. વૉશિંગ્ટન પોસ્ટ પ્રતિષ્ઠિત અખબાર છે. તેની તુલના અમેરિકાના અન્ય એક મહત્વના શહેર ન્યૂયૉર્કથી પ્રકાશિત થતા અખબાર ‘ન્યૂયૉર્ક ટાઇમ્સ’ સાથે થઈ શકે. 1889માં અખબાર વેચાઈ જતાં…
વધુ વાંચો >વૉશિંગ્ટન, બુકર ટાલીઆફેરો
વૉશિંગ્ટન, બુકર ટાલીઆફેરો (જ. 5 એપ્રિલ 1856, ફ્રેંકલિન કાઉન્ટી, વર્જિનિયા; અ. 14 નવેમ્બર 1915) : અમેરિકાના શિક્ષણકાર અને શ્યામ પ્રજાના પ્રભાવશાળી નેતા. તેઓ વર્જિનિયા રાજ્યના હાલ્સફૉર્ડ ખાતે ગુલામ તરીકે જન્મ્યા હતા. બાળક તરીકે તેઓ 9 મહિના કોલસાની ખાણમાં કામ કરી 3 મહિના શાળાએ જતા. હેમ્પટન ઇન્સ્ટિટ્યૂટમાં અભ્યાસ કરી 1875માં તેઓ…
વધુ વાંચો >