૨૪.૦૪

સોલંકી યુગથી સૌર અબિબિંદુ (Gegen Schein)

સોલંકી યુગ

સોલંકી યુગ ગુજરાતમાં સોલંકી (ચૌલુક્ય) વંશના રાજાઓનો સમય. ઈ. સ. 942માં મૂળરાજ 1લાએ સોલંકી વંશ સ્થાપ્યો અને કર્ણદેવ 2જાના સમયમાં આશરે ઈ. સ. 1299માં તેનો અંત આવ્યો. રાજ્યતંત્ર : સોલંકી વંશના સિદ્ધરાજ જયસિંહ, કુમારપાળ વગેરે પ્રતાપી રાજાઓના સમયમાં ગુજરાત રાજ્યનો નોંધપાત્ર વિકાસ થયો હતો. આબુ અને ચંદ્રાવતી તથા માળવા અને…

વધુ વાંચો >

સોલંકી રમણીકલાલ છગનલાલ

સોલંકી, રમણીકલાલ છગનલાલ (જ. 12 જુલાઈ 1931, રાંદેર) : પત્રકાર. માતા ઇચ્છાબહેન. પિતા છગનલાલ. એમનું બાળપણ રાંદેરમાં વીત્યું; પછી તેઓ અભ્યાસ અર્થે સૂરત ગયા. 1949માં આઇરિશ પ્રેસ્બિટેરિયન મિશન સ્કૂલમાંથી મૅટ્રિક થયા, એમ.ટી.બી. કૉલેજમાંથી અર્થશાસ્ત્રના વિષયમાં બી.એ. તથા સાર્વજનિક લૉ કૉલેજમાંથી એલએલ.બી. થયા. વિદ્યાર્થીકાળમાં જ તેઓ 1950–54માં રાંદેર વિદ્યાર્થી મંડળના પ્રમુખ…

વધુ વાંચો >

સોલંકી વૃંદાવન

સોલંકી, વૃંદાવન (જ. 1947) : ગુજરાતના આધુનિક ચિત્રકાર. શાલેય અભ્યાસ પછી મહારાજા સયાજીરાવ યુનિવર્સિટી ઑવ્ બરોડાની ફેકલ્ટી ઑવ્ ફાઇન આર્ટમાં કલાનો અભ્યાસ શરૂ કર્યો. અહીં જ્યોતિ ભટ્ટ અને ગુલામ મોહમ્મદ શેખ તેમના ગુરુ હતા. અભ્યાસ દરમિયાન બૉમ્બે આર્ટ સોસાયટીની એક વાર્ષિક ચિત્રહરીફાઈમાં ઇનામ મળતાં તેમનો આત્મવિશ્વાસ એટલો દૃઢ થયો કે…

વધુ વાંચો >

સોલાપુર

સોલાપુર : મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના પુણે વિભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું નગર. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 17° 41´ ઉ. અ. અને 75° 55´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 14,886 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરમાં અહમદનગર અને ઓસ્માનાબાદ જિલ્લો, પૂર્વમાં ઓસ્માનાબાદ જિલ્લો અને કર્ણાટક રાજ્યસીમા, દક્ષિણે કર્ણાટક રાજ્યસીમા…

વધુ વાંચો >

સોલારિયો આન્દ્રેઆ (Solario Andrea)

સોલારિયો, આન્દ્રેઆ (Solario, Andrea) (જ. આશરે 1465, લૉમ્બાર્દી, ઇટાલી; અ. 1524 પહેલાં) : ઇટાલિયન રેનેસાં-ચિત્રકાર. પોતાના શિલ્પી ભાઈ ક્રિસ્તોફેરો સોલારિયો પાસે તેમણે ચિત્રકલા અને શિલ્પકલાની તાલીમ લીધી. 1491માં તેમણે ભાઈ ક્રિસ્તોફેરો સાથે વેનિસની યાત્રા કરી. વેનિસમાં ચિત્રકાર ઍન્તૉનેલો દા મેસિના(Antonello da Messina)નાં ચિત્રો જોયાં એની દૂરગામી અસર તેમના સર્જન પર…

વધુ વાંચો >

સોલિમેના ફ્રાન્ચેસ્કો (Solimena Francesco)

સોલિમેના, ફ્રાન્ચેસ્કો (Solimena, Francesco) (જ. 1657, ઇટાલી; અ. 1747, ઇટાલી) : ઇટાલિયન બરોક ચિત્રકાર. પિતા ઍન્જેલો સોલેમિના (1629–1716) પાસે તે ચિત્રકલાની તાલીમ પામ્યા. એ પછી ચિત્રકાર ફ્રાન્ચેસ્કો દિ મારિયા પાસે તેમણે ચિત્રકલાની તાલીમ લીધી. નેપલ્સ ખાતે સાન્તા પાઓલો મેગ્યોરી(Santa Paolo Maggiore)માં 1689–90માં તેમણે ભીંતચિત્રો ચીતર્યાં. ત્યારથી એમની પ્રતિષ્ઠા થઈ. આ…

વધુ વાંચો >

સોલિહલ (Solihull)

સોલિહલ (Solihull) : ઇંગ્લડના પશ્ચિમ મિડલૅન્ડ્ઝમાં આવેલો મહાનગરીય વિસ્તાર. ભૌગોલિક સ્થાન : 52° 25´ ઉ. અ. અને 1° 45´ પ. રે.. સોલિહલ નગર એ ઘણું જ ખુશનુમા હવામાન ધરાવતું સ્થળ છે. તે બર્મિંગહામથી આશરે 10 કિમી.ને અંતરે આવેલું છે. અહીં સંખ્યાબંધ ઔદ્યોગિક વસાહતો છે. વળી કેટલીક વિશાળ વાણિજ્ય-કચેરીઓ પણ છે.…

વધુ વાંચો >

સોલી (1) (Soli)

સોલી (1) (Soli) : તુર્કીના આઇસેલ પ્રાંતમાં આજના મર્સિનથી પશ્ચિમે આવેલું પ્રાચીન ઍનાતોલિયાનું દરિયાઈ બંદર. ર્હોડ્ઝના વસાહતીઓએ તેની સ્થાપના કરેલી. ઍલેક્ઝાન્ડરે ઈ. પૂ. 333માં જ્યારે તે કબજે કરેલું ત્યારે તે એટલું બધું સમૃદ્ધ અને જાહોજલાલીવાળું હતું તેથી તથા તે ઈરાન સાથે જોડાયેલું હોવાને કારણે તે ત્યાંથી તે વખતની 200 કલાત્મક…

વધુ વાંચો >

સોલી (2)

સોલી (2) : સાયપ્રસ ટાપુ પરનું પ્રાચીન ગ્રીક શહેર. ગ્રીક નામ સોલોઈ. તે મૉર્ફોઉના ઉપસાગર પરના આજના કારાવૉસ્તાસીથી પશ્ચિમ તરફ આવેલું હતું. ટ્રોજનના યુદ્ધ પછીના ગાળામાં અતિક (Attic) વીર દ્વારા પરંપરાગત રીતે તેને વસાવવામાં આવેલું, તેથી જ તે કદાચ સાયપ્રસના દરિયાખેડુઓ (ઈ. પૂ. 1193) જેવા નિવાસીઓની યાદ અપાવે છે. બીજી…

વધુ વાંચો >

સોલેનેસી

સોલેનેસી : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલું એક કુળ. બૅન્થામ અને હૂકરની વર્ગીકરણ-પદ્ધતિમાં તેનું સ્થાન આ પ્રમાણે છે : વર્ગ – દ્વિદળી, ઉપવર્ગ – યુક્તદલા (Gamopetalae), શ્રેણી – દ્વિસ્ત્રીકેસરી (Bicarpellatae), ગોત્ર – પૉલિમૉનિયેલ્સ, કુળ – સોલેનેસી. આ કુળમાં 85 જેટલી પ્રજાતિઓ અને 2200થી વધારે જાતિઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે; જેમનું પ્રાથમિકપણે…

વધુ વાંચો >

સોલેનૉઇડ (Solenoid)

Jan 4, 2009

સોલેનૉઇડ (Solenoid) : જેની લંબાઈ તેના વ્યાસની સરખામણીમાં ઘણી વધારે હોય તેવું તારનું ચુસ્ત ગૂંચળું. સોલેનૉઇડમાં થઈ વિદ્યુતપ્રવાહ પસાર થાય છે ત્યારે પેદા થતું ચુંબકીય ક્ષેત્ર ચુંબકપટ્ટી(bar magnet)ના ચુંબકીય ક્ષેત્ર જેવું હોય છે. તેનો અંતર્ભાગ (core) નરમ લોખંડનો હોય તો તેને વિદ્યુતચુંબક તરીકે વાપરી શકાય છે. સોલેનૉઇડની અક્ષ ઉપર તેની…

વધુ વાંચો >

સોલેન્ટ

Jan 4, 2009

સોલેન્ટ : ઇંગ્લડના દક્ષિણ કિનારાથી થોડે અંતરે આવેલી ખાડી. ભૌગોલિક સ્થાન : 50° 45´ ઉ. અ. અને 1° 30´ પ. રે.. તે આઈલ ઑવ્ વ્હાઇટની વાયવ્ય બાજુને હૅમ્પશાયરના મુખ્ય ભૂમિભાગથી અલગ પાડે છે. આ ખાડીની લંબાઈ આશરે 24 કિમી. અને પહોળાઈ સ્થાનભેદે 3થી 8 કિમી. જેટલી છે. વિસ્તારની દૃષ્ટિએ જોતાં,…

વધુ વાંચો >

સોલોન

Jan 4, 2009

સોલોન (જ. ઈ. પૂ. 630; અ. ઈ. પૂ. 560) : પ્રાચીન યુરોપના મધ્ય ગ્રીસમાં પૂર્વ દિશાએ આવેલા એટિકાના મુખ્ય નગર ઍથેન્સનો લોકશાહી નેતા અને સુધારક. ઍથેન્સના નગરરાજ્યના નવ મુખ્ય વહીવટદારો – નવ આર્કનો – માંનો એક. જન્મે એટિકાનો ઉમરાવ. આરંભની કારકિર્દી વેપારી તરીકે શરૂ કરેલી. વિદેશી વેપારમાં ઝંપલાવેલું અને પ્રજાજીવનનાં…

વધુ વાંચો >

સોલો નદી

Jan 4, 2009

સોલો નદી : ઇન્ડોનેશિયાના જાવા ટાપુ પરની લાંબામાં લાંબી નદી. તેને ‘બેંગાવન સોલો’ પણ કહે છે. તે ગુંનુંગ લેવુ જ્વાળામુખી પર્વતના ઢોળાવ પરથી તેમજ દક્ષિણ તરફની લાઇમસ્ટોન હારમાળામાંથી નીકળે છે. શરૂઆતમાં તે ઉત્તર તરફ અને પછી પૂર્વ તરફ વહે છે તથા તેની સામે સુરબાયાની વાયવ્યમાં આવેલી મદુરા સામુદ્રધુનીમાં ઠલવાય છે.…

વધુ વાંચો >

સોલોમન

Jan 4, 2009

સોલોમન (ઈ. પૂ. 974થી ઈ. પૂ. 37) : પ્રાચીન કાળના ઇઝરાયલ દેશનો રાજા. પિતા ડૅવિડ અને માતા બાથશીબાનુ બીજું સંતાન. ખ્રિસ્તી ધર્મગ્રંથ ‘જૂનો કરાર’માં સોલોમનની કથા મળે છે. ‘સોલોમન’ એટલે શાંત. બાઇબલની કથા પ્રમાણે તેના પિતા ડૅવિડે દેવાધિદેવ ‘યાહવે’ની પ્રેરણાથી પુત્રમાં શાંતિ અને ધૈર્યના ગુણો જાણીને ‘સોલોમન’ નામ રાખેલું, જ્યારે…

વધુ વાંચો >

સોલોમન એસ્તેર

Jan 4, 2009

સોલોમન, એસ્તેર (જ. 11 મે 1927, રાજકોટ; અ. 29 જૂન 2005, અમદાવાદ) : સંસ્કૃતનાં વિદ્વાન પ્રાધ્યાપિકા. રાજકોટમાં વસતા એક યહૂદી કુટુંબમાં તેમનો જન્મ થયો હતો. માતાનું નામ મરિયમ અને પિતાનું નામ અબ્રાહમ સોલોમન. તેમને એક નાની બહેન હતી હાન્નાહ્. સંતાનમાં આ બે જ બહેનો. એસ્તેરે પ્રાથમિક શિક્ષણથી માંડીને એમ.એ. સુધીનું…

વધુ વાંચો >

સોલોમન ટાપુઓ

Jan 4, 2009

સોલોમન ટાપુઓ : દક્ષિણ પૅસિફિક મહાસાગરમાં આવેલો ટાપુદેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 8° 00´ દ. અ. અને 159° 00´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો આશરે 27,600 ચોકિમી. જેટલો ભૂમિવિસ્તાર આવરી લે છે; પરંતુ મહાસાગરના આશરે 6,00,000 ચોકિમી.ના વિસ્તારમાં તે પથરાયેલા છે. તે ઑસ્ટ્રેલિયાથી ઈશાનમાં 1,600 કિમી. અંતરે પાપુઆ તથા ન્યૂ ગિનીથી પૂર્વ…

વધુ વાંચો >

સોલોમન સમુદ્ર

Jan 4, 2009

સોલોમન સમુદ્ર : દક્ષિણ પૅસિફિક મહાસાગરનો પશ્ચિમી ફાંટો. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 8° 00´ દ. અ. અને 155° 00´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 7,20,000 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે ન્યૂ બ્રિટન ટાપુ, પૂર્વ તરફ સોલોમન ટાપુઓ તથા પશ્ચિમે ન્યૂગિની આવેલા છે. આ સમુદ્રમાં લુઇસિયેડ ટાપુસમૂહ, ન્યૂ જ્યૉર્જિયા અને…

વધુ વાંચો >

સોલો માનવ

Jan 4, 2009

સોલો માનવ : માનવ-ઉત્ક્રાંતિ પૈકીના પ્રાગ્ઐતિહાસિક કાળ દરમિયાનનો એક માનવપ્રકાર. 1931–1932માં જાવાના અંગાનદોંગ સ્થળ ખાતેથી પસાર થતી સોલો નદીના સીડીદાર ઢોળાવોમાંથી માનવખોપરીના 11 અવશેષો (જેમાં ચહેરાના અસ્થિભાગો ન હતા.) તથા પગના 2 અસ્થિ-અવશેષો મળેલા. આજના માનવની 1,350 ઘન સેમી. કદની ખોપરીની સરખામણીમાં સોલો માનવની ખોપરીનું કદ 1,150થી 1,300 ઘન સેમી.…

વધુ વાંચો >

સોલોર ટાપુઓ

Jan 4, 2009

સોલોર ટાપુઓ : ઇન્ડોનેશિયાના જાવા ટાપુની નજીકમાં પૂર્વ તરફ આવેલા ટાપુઓ. તે ‘કૅપિલોઅન કૅરિમુંજાવા’ નામથી પણ ઓળખાય છે. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 8°થી 9° દ. અ. અને 119°થી 125° પૂ. રે. વચ્ચેનો 2,082 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ સમૂહ મુખ્યત્વે ત્રણ મોટા (નુસા ટેંગારા તિમુર, કૅપિલોઅન સોલોર અને…

વધુ વાંચો >