ખંડ ૨૦

વિજ્ઞાન અને સમાજ : વિજ્ઞાનનો સમાજ સાથે સંબંધ કાળાંતરે બદલાતો રહ્યો છે. તેથી સમાજ ઉપર વિજ્ઞાનના પ્રભાવની અસરો પણ બદલાતી રહી છે. તે જાણવાસમજવા માટે વિજ્ઞાનના ઇતિહાસની ભૂમિકા તરફ દૃષ્ટિ કરવી આવશ્યક છે. વિજ્ઞાનની વિકાસકથાનું લંબાણે નિરૂપણ ન કરતાં એટલું તો જરૂરથી કહી શકાય તેમ છે કે વિજ્ઞાનનો ઇતિહાસ અતીત…

વિજ્ઞાન, ધર્મ અને તત્વજ્ઞાન (Science, Religion and Philosophy) : વિજ્ઞાનનું તત્વજ્ઞાન અને તત્વજ્ઞાનનું વિજ્ઞાન એ બંને મૂળભૂત રીતે એક જ છે, કારણ કે વિજ્ઞાન અને તત્વજ્ઞાન બંને એક જ સિક્કાની બે બાજુઓ છે. બંનેમાં એક બાબત સમાન છે અને તે છે અગાધ/તલસ્પર્શી વિચારચિંતન. વિજ્ઞાનનો માર્ગ ભૌતિક બાબતોને અનુલક્ષીને અને તત્વજ્ઞાનનો…

વિજ્ઞાન-નીતિ અને વિજ્ઞાન-વિકાસ – ભારતના સંદર્ભે : રોટી, કપડાં, મકાન, શિક્ષણ, સ્વાસ્થ્ય અને સંચારણ જેવી અન્ય સુવિધાઓને આધારે માણસના ચહેરાને ચમકતો રાખી શકાય તે રીતે વિજ્ઞાનશક્તિના આયોજનની રૂપરેખા. આમ તો, આર્થિક આયોજન અને રાજકીય નીતિના પાયામાં વિજ્ઞાન અને ટૅક્નૉલૉજી રહેલાં હોય છે. આથી જ તો, ટૅક્નૉલૉજી-આધારિત રાજ્યવ્યવસ્થાને ‘ટેક્નૉક્રસી’ તરીકે ઓળખવામાં…

વિજ્ઞાન-મેળો : શાળાના વિદ્યાર્થીઓ અને તેમને સમકક્ષ યુવાનોમાં વિજ્ઞાન પ્રત્યે રુચિ કેળવવા, જિજ્ઞાસાને સંતોષવા તથા સુષુપ્ત શક્તિઓનું અનાવરણ કરવા તક મળી રહે તેવા હેતુથી કરવામાં આવતું આયોજનબદ્ધ પ્રદર્શન. આઝાદી બાદ રાષ્ટ્રના વિકાસ માટે વિજ્ઞાન અને ટૅક્નૉલૉજીની નીતિ ઘડી કાઢવામાં આવી. તે માટે રાષ્ટ્રીય પ્રયોગશાળાઓ અને સંશોધનસંસ્થાઓ ઊભી કરવામાં આવી. તે…