ખંડ ૨૧
વૉ, ઈવેલિનથી ષષ્ઠી ઉપક્રમ
વૉલ સ્ટ્રીટ જર્નલ, ધ
વૉલ સ્ટ્રીટ જર્નલ, ધ : અમેરિકાનાં ટોચનાં શહેરો પૈકી એક ન્યૂયૉર્કમાંથી પ્રકાશિત થતું વેપાર અને નાણાકીય બાબતોનું દૈનિક. ડાઉ જોન્સ ઍન્ડ કંપનીના ચાર્લ્સ એચ. ડાઉ દ્વારા સ્થાપિત ‘ધ વૉલ સ્ટ્રીટ જર્નલ’નો પ્રથમ અંક 8 જુલાઈ, 1889ના રોજ પ્રકાશિત થયો હતો. આ અખબાર સોમવારથી શુક્રવાર સુધી પ્રકાશિત થાય છે. ન્યૂયૉર્કમાં પ્રકાશિત…
વધુ વાંચો >વૉલી બૉલ
વૉલી બૉલ : એક લોકપ્રિય પાશ્ચાત્ય રમત. તેની શરૂઆત અમેરિકામાં 1895માં થઈ હતી. રમતના શોધક ડૉ. વિલિયમ જી. મૉર્ગન હોલિયૉક નગરના વાય. એમ. સી. એ. સંસ્થાના શારીરિક શિક્ષણના વ્યાખ્યાતા હતા. પ્રયોગાત્મક ધોરણે રમાડવામાં આવેલી રમતમાં બંને ટીમમાં નવ ખેલાડીઓ રાખવામાં આવ્યા હતા અને નેટની ઊંચાઈ 1.98 મીટરની રાખવામાં આવી હતી.…
વધુ વાંચો >વૉલેસ, આલ્ફ્રેડ રસેલ
વૉલેસ, આલ્ફ્રેડ રસેલ (જ. 8 જાન્યુઆરી 1823, અસ્ક, વેલ્સ; અ. 7 નવેમ્બર 1913) : ખ્યાતનામ બ્રિટિશ પ્રકૃતિવિદ, અભિયંતા અને જૈવિક ઉત્ક્રાંતિ અંગેના ડાર્વિનવાદના સહભાગી. ડાર્વિનની જેમ જ, પણ ડાર્વિનથી સ્વતંત્ર રીતે, ઉત્ક્રાંતિ વિશેની સંકલ્પના રજૂ કરનાર. તેમનો ઉછેર સામાન્ય કુટુંબમાં થયેલો. નાની ઉંમરમાં ભાઈને રેલવે-સામાનની હેરફેરની કામગીરીમાં મદદ કરતા. વીસમે…
વધુ વાંચો >વૉલેસ્ટોનાઇટ (wollastonite)
વૉલેસ્ટોનાઇટ (wollastonite) : પાયરૉક્સિનૉઇડ સમૂહ પૈકીનો એક ખનિજપ્રકાર. સિરામિક ઉદ્યોગમાં ઉપયોગમાં લેવાતું મહત્વનું ખનિજ. રાસા. બંધારણ : CaSiO3. સ્ફ. વ. : ટ્રાઇક્લિનિક. સ્ફ. સ્વરૂપ : સ્ફટિકો મોટેભાગે મેજ-આકાર. સ્ફટિકો થોડા સેમી.થી 50 સેમી. સુધીની લંબાઈના હોય; ખૂબ જ વિભાજનશીલથી રેસાદાર; દળદાર, દાણાદાર અને ઘનિષ્ઠ પણ મળે. યુગ્મતા (100) ફલક પર…
વધુ વાંચો >વૉલ્કૉટ, ડેરેક
વૉલ્કૉટ, ડેરેક (જ. 1930, કાસ્ટ્રીજ, સેંટ લુસિયા, વેસ્ટ ઇન્ડિઝ) : વેસ્ટ ઇન્ડિઝના કૅરિબિયન કવિ અને નાટ્યકાર. તેમને તેમના મહાકાવ્ય ‘ઓમેરોસ’ માટે 1992ના વર્ષનું નોબેલ પારિતોષિક પ્રાપ્ત થયું હતું. નાની વયે તેમના પિતાનું અવસાન થયું હતું. તેમનાં માતા શિક્ષિકા હતાં. તેમણે તેમના વતનમાં સેંટ મેરીઝ કૉલેજમાં તથા જમૈકામાં વેસ્ટ ઇન્ડિઝ યુનિવર્સિટી…
વધુ વાંચો >વૉલ્ગા (નદી)
વૉલ્ગા (નદી) : યુરોપની લાંબામાં લાંબી નદી. તે સંપૂર્ણપણે રશિયામાં જ વહે છે. તે લેનિનગ્રાડથી અગ્નિકોણમાં આશરે 300 કિમી. અંતરે આવેલી વાલ્દાઈ ટેકરીઓમાંથી નીકળે છે. તે શરૂઆતમાં પૂર્વ તરફ અને પછીથી દક્ષિણ તરફ વહીને કાસ્પિયન સમુદ્રને મળે છે. જ્યાંથી તે નીકળે છે તે સ્થળ સમુદ્રસપાટીથી 228 મીટરની ઊંચાઈ પર અને…
વધુ વાંચો >વૉલ્ગા બલિતા કુમારી, પોપુરી
વૉલ્ગા બલિતા કુમારી, પોપુરી (જ. 27 નવેમ્બર 1950, ગન્તુર, આંધ્રપ્રદેશ) : તેલુગુ લેખિકા. તેમણે આંધ્ર યુનિવર્સિટીમાંથી તેલુગુમાં એમ. એ.ની પદવી મેળવી. તેઓ હૈદરાબાદ ખાતે ઉષા કિરણ મુવિઝના સ્ક્રિપ્ટ ડિપાર્ટમેન્ટમાં સિનિયર એક્ઝિક્યુટિવ; 1988થી ફેમિનિસ્ટ સ્ટડી સર્કલનાં સેક્રેટરી; 1992થી અસ્મિતા રિસૉર્સ સેન્ટર ફૉર વિમેનનાં પ્રમુખ તરીકે રહ્યાં. તેમણે અત્યાર સુધીમાં 23 ગ્રંથો…
વધુ વાંચો >વૉલ્ગોગ્રાદ (સ્ટાલિનગ્રાદ)
વૉલ્ગોગ્રાદ (સ્ટાલિનગ્રાદ) : રશિયામાં આવેલું મહત્વનું ઉત્પાદનલક્ષી શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 48° 45´ ઉ. અ. અને 44° 30´ પૂ. રે.. તે વૉલ્ગા નદીના મુખથી આશરે 400 કિમી. અંતરે વૉલ્ગા નદીના પશ્ચિમ કાંઠે વસેલું છે. 13મી સદીમાં આ શહેરની સ્થાપના થઈ ત્યારે તેનું મૂળ નામ ત્સેરિત્સિન હતું. જૉસેફ સ્ટાલિનના માનમાં 1925માં…
વધુ વાંચો >વૉલ્ગોગ્રાદ અંતરીક્ષ-મથક (રશિયા)
વૉલ્ગોગ્રાદ અંતરીક્ષ–મથક (રશિયા) : સોવિયેત રશિયાનું સૌથી જૂનું રૉકેટમથક. તે ‘કાપુસ્તિન યાર’ના નામે પણ ઓળખાતું હતું. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી છેક 1947થી આ રૉકેટમથક પરથી V-2 રૉકેટોમાં કૂતરાં અને અન્ય પ્રાણીઓને 500 કિમી.ની ઊંચાઈ સુધી મોકલીને તેમની ઉપર થતી અસરોનો અભ્યાસ કરવામાં આવતો હતો. 1962થી શરૂ કરીને 1980 દરમિયાન અહીંથી 70…
વધુ વાંચો >વૉલ્જમુથ, મિકાયેલ (Wohlgemuth, Michael)
વૉલ્જમુથ, મિકાયેલ (Wohlgemuth, Michael) (જ. 1434; અ. 1519) : નૂર્નબર્ગના ખ્યાતનામ ગૉથિક ચિત્રકાર. આરંભિક જીવનની માહિતી નહિવત્ મળે છે. 1472માં નૂર્નબર્ગના ગૉથિક ચિત્રકાર હાન્સ પ્લીડન્વુર્ફ(Hans Pleydenwurff)ની વિધવા સાથે તેમણે લગ્ન કર્યું. એ પછીનાં ચાળીસ વરસ વૉલ્જમુથની કલાત્મક કારકિર્દીમાં ખૂબ જ ફળદ્રૂપ રહ્યાં. આ વરસો દરમિયાન તેમણે અનેક વ્યક્તિચિત્રો, પોથીચિત્રો અને…
વધુ વાંચો >વૉ, ઈવેલિન
વૉ, ઈવેલિન (જ. 28 ઑક્ટોબર 1903, લંડન; અ. 10 એપ્રિલ 1966, કૉમ્બે ફ્લોરી, સમરસેટ, ઇંગ્લૅન્ડ) : અંગ્રેજ નવલકથાકાર. તેઓ લંડનના શ્રીમંત સમાજ પરની કટાક્ષમય નવલકથાઓના રચયિતા તરીકે સવિશેષ પ્રખ્યાત છે. એમની આ પ્રકારની કૃતિઓમાં વ્યંગ, હાસ્ય તથા કંઈક અંશે કટાક્ષ સાથે આધ્યાત્મિક અને ધાર્મિક વિષયો પણ સંલગ્ન છે. ઉચ્ચ વર્ગનાં…
વધુ વાંચો >વૉકર કરાર (સેટલમેન્ટ)
વૉકર કરાર (સેટલમેન્ટ) : વડોદરા રાજ્યના રેસિડેન્ટ કર્નલ વૉકરે કાઠિયાવાડના રાજાઓ સાથે વડોદરાના રાજાને ખંડણી ભરવા અંગે કરેલા કરાર. ઈ. સ. 1802માં પેશ્વા બાજીરાવ બીજા સાથેના વસઈના તહનામાથી અને 1804માં ગાયકવાડ સાથેના કરારથી પેશ્વા અને ગાયકવાડ ઉપર અંગ્રેજોની સત્તા સ્થપાઈ હતી. કર્નલ ઍલેક્ઝાન્ડર વૉકરને મુંબઈની અંગ્રેજ સરકારના પ્રતિનિધિ તરીકે વડોદરાના…
વધુ વાંચો >વૉકર, કર્નલ ઍલેક્ઝાન્ડર (વૉકર, મેજર)
વૉકર, કર્નલ ઍલેક્ઝાન્ડર (વૉકર, મેજર) : વડોદરા રાજ્યના રેસિડેન્ટ. તેમણે ત્યાં મહત્વની કામગીરી કરી હતી. વડોદરાના રાજા ગોવિંદરાવ ગાયકવાડનું સપ્ટેમ્બર 1800માં અવસાન થયું. એ પછી એમના બે પુત્રો આનંદરાવ અને કાન્હોજીરાવ વચ્ચે ગાદી માટે સંઘર્ષ થયો. એ બંનેએ લવાદી કરવા માટે મુંબઈની અંગ્રેજ સરકારને વિનંતી કરી. તેથી મુંબઈના ગવર્નર જોનાથન…
વધુ વાંચો >વૉકર, જૉન
વૉકર, જૉન (જ. 12 જાન્યુઆરી 1952, પૅપાકુરા, ન્યૂઝીલૅન્ડ) : ન્યૂઝીલૅન્ડના ઍથ્લેટિક્સના ખેલાડી. તેઓ વિશ્વના સર્વપ્રથમ સબ 3 : 50 માઇલ દોડનાર બન્યા. 12 ઑગસ્ટ 1975ના રોજ ગૉથનબર્ગ ખાતે દોડીને 3 : 49.4 જેટલો સમય નોંધાવ્યો. 1976માં ઑસ્લો ખાતે 4 : 51.4નો સમય નોંધાવીને 2,000 મી.નો વિશ્વઆંક સ્થાપ્યો, તે પૂર્વે મોન્ટ્રિયલ…
વધુ વાંચો >વૉકર, જૉન અર્નેસ્ટ (Walker, John Earnest)
વૉકર, જૉન અર્નેસ્ટ (Walker, John Earnest) (જ. 7 જાન્યુઆરી 1941, હેલિફેક્સ, ઇંગ્લૅન્ડ) : બ્રિટિશ રસાયણવિદ અને 1997ના વર્ષના રસાયણશાસ્ત્ર માટેના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા. 1969માં યુનિવર્સિટી ઑવ્ ઑક્સફર્ડમાંથી ડૉક્ટરેટ પદવી મેળવ્યા બાદ વૉકરે અમેરિકા અને પૅરિસમાં આવેલ યુનિવર્સિટીઓ ખાતે વિવિધ સંશોધન-યોજનાઓ પર કાર્ય કર્યું. 1974માં તેઓ કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાં મેડિકલ રિસર્ચ કાઉન્સિલ…
વધુ વાંચો >વૉકરની (પોલાદ-પટ્ટી) તુલા (Walker’s steelyard balance)
વૉકરની (પોલાદ–પટ્ટી) તુલા (Walker’s steelyard balance) : વિશિષ્ટ ઘનતા માપવા માટેનું સાધન. ખનિજો(કે ખડક-ટુકડા)ની વિશિષ્ટ ઘનતા માપવા માટે વૉકરે તૈયાર કરેલી પોલાદપટ્ટીની તુલા ઉપયોગમાં લેવાય છે. આ સાધનનો મુખ્ય ભાગ તેની અંકિત પટ્ટી હોય છે. આ પટ્ટીના એક છેડાનો થોડોક ભાગ ઉપર તરફની ધારમાં દાંતાવાળો રાખીને, તેને બીજી એક ઊભી…
વધુ વાંચો >વૉકિહુરી, ડગ્લાસ
વૉકિહુરી, ડગ્લાસ (જ. 26 સપ્ટેમ્બર 1963, મૉમ્બાસા, કેન્યા) : કેન્યાના ઍથ્લેટિક્સના ખેલાડી. 1987ની વિશ્વ મૅરથોન વિજયપદકમાં તેમનો વિજય આશ્ર્ચર્યજનક હતો, પરંતુ પછીનાં 3 વર્ષ તેમણે પ્રભાવક રેકર્ડ દાખવ્યો અને ઑલિમ્પિક રજતચન્દ્રક 1988માં અને કૉમનવેલ્થ સુવર્ણચન્દ્રક 1990માં જીત્યા. 1983માં તેઓ વિશેષ તાલીમ માટે જાપાન ગયા. 1986માં તેમની પ્રથમ મૅરથોન દોડમાં તેમણે…
વધુ વાંચો >વૉગેલ, પોલા (ઍન)
વૉગેલ, પોલા (ઍન) (જ. 16 નવેમ્બર 1951, વૉશિંગ્ટન ડી.સી.) : અમેરિકાનાં મહિલા નાટ્યકાર. શિક્ષણ : પેન્સિલવૅનિયા 1969-70, 1971-72; કૅથલિક યુનિવર્સિટી, વૉશિંગ્ટન ડી.સી. 1972-74, બી.એ., કૉર્નેલ યુનિવર્સિટી, ઇથાકા, ન્યૂયૉર્ક 1974-77, એ. બી. ડી. તેમણે નીચે મુજબ અનેકવિધ કામગીરી બજાવી : સેક્રેટરી, મુવિંગ વૅન કંપની પૅકર, ફૅક્ટરી પૅકર, 1960-71; વિમેન્સ સ્ટડિઝ તથા…
વધુ વાંચો >વોગેલિયા
વોગેલિયા : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા પ્લમ્બેજિનેસી કુળની મુખ્યત્વે ઉષ્ણપ્રદેશોમાં મળી આવતી ક્ષુપ પ્રજાતિ. ઉત્તર ગુજરાત અને સૌરાષ્ટ્રના ડુંગરાળ પ્રદેશમાં તથા આબુનાં જંગલોમાં થાય છે. તે 1.8 મી.થી 3.0 મી.ની ઊંચાઈ ધરાવે છે. તેની છાલ રાખોડી રંગની હોય છે. પ્રકાંડ અને શાખાઓ ગોળાકાર અને ઊભી રેખાઓવાળાં હોય છે. પર્ણો કંઈક અંશે…
વધુ વાંચો >વૉગ્લર, એબી
વૉગ્લર, એબી (જ. 1749, વુર્ઝબર્ગ, જર્મની; અ. 1814) : અઢારમી સદીના જર્મન સંગીતકાર અને સ્વરનિયોજક. વુર્ઝબર્ગના એક વાયોલિન બનાવનારના તે પુત્ર હતા. 1771માં તેમને ઇટાલીના બોલોન્યા નગરમાં સંગીતનું શિક્ષણ મેળવવા માટે શિષ્યવૃત્તિ મળી. બોલોન્યા અકાદમી ઑવ્ મ્યુઝિકમાં ખ્યાતનામ ગણિતજ્ઞ તથા સંગીતજ્ઞ પાદરી જિયામ્બાતિસ્તા માર્તિની તથા પછીથી પાદુઆમાં વાલોત્તીની રાહબરી નીચે…
વધુ વાંચો >