૨૩.૩૦
સેન્ટ પીટર્સબર્ગથી સેન્દ્રક વંશ (ઈસવી સનની સાતમી સદી)
સેન્ટ પીટર્સબર્ગ
સેન્ટ પીટર્સબર્ગ : મૉસ્કો પછીના બીજા ક્રમે આવતું રશિયાનું મોટું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 59° 55´ ઉ. અ. અને 30° 15´ પૂ. રે.. તે દેશના વાયવ્ય ભાગમાં બાલ્ટિક સમુદ્રના ફાંટારૂપ ફિનલૅન્ડના અખાતના પૂર્વ છેડે આવેલું છે. તે રશિયા, યુરોપ તેમજ દુનિયાભરનું એક ઔદ્યોગિક અને સાંસ્કૃતિક મથક છે. સેન્ટ પીટર્સબર્ગ શહેરનો…
વધુ વાંચો >સેન્ટ માર્ટિન અને સેન્ટ બાર્થેલેમી (St. Martin and St. Barthelemy)
સેન્ટ માર્ટિન અને સેન્ટ બાર્થેલેમી (St. Martin and St. Barthelemy) : પૂર્વ કેરિબિયન સમુદ્રમાં વેસ્ટ ઇન્ડિઝના ભાગ રૂપે આવેલા ટાપુઓ. ચાપસ્વરૂપ ધરાવતા ‘લઘુ ઍન્ટિલ્સ’ના વાતવિમુખ (લીવર્ડ) જૂથના ટાપુઓમાં તેમનો સમાવેશ થાય છે. આશરે 18° 0´ ઉ. અક્ષાંશવૃત્ત તથા 63° 0´ પ. રેખાંશવૃત્ત પર ઉત્તર અને દક્ષિણમાં એકબીજાથી નજીક નજીકમાં આવેલા…
વધુ વાંચો >સેન્ટ મોરિત્ઝ
સેન્ટ મોરિત્ઝ : પૂર્વ સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડની આલ્પ્સ પર્વતમાળામાં આવેલું જાણીતું વિહારધામ (વિશ્રામ-નગર). ભૌગોલિક સ્થાન : 46° 30´ ઉ. અ. અને 9° 50´. પૂ. રે.. તે ગ્રૉબુંડેન પરગણાની એંગાદીન ખીણમાં, સમુદ્રસપાટીથી 1,840 મીટરની ઊંચાઈ પર, પર્વત તળેટી અને નાના સરોવરની વચ્ચે વસેલું છે. સેંટ મોરિત્ઝનું અર્થતંત્ર પ્રવાસન પર નભે છે. અહીં આવતા…
વધુ વાંચો >સેન્ટર ફૉર ઍન્વાયરન્મૅન્ટ એજ્યુકેશન (પર્યાવરણ-શિક્ષણ કેન્દ્ર – CEE)
સેન્ટર ફૉર ઍન્વાયરન્મૅન્ટ એજ્યુકેશન (પર્યાવરણ-શિક્ષણ કેન્દ્ર – CEE) : સામાન્ય જનસમુદાયમાં પર્યાવરણ અંગે જાગૃતિ (awareness) કેળવતી રાષ્ટ્રીય સંસ્થા. સોસાયટી નોંધણીના કાયદા, 1860 નીચે 1984માં નોંધાઈ છે. તેની શરૂઆત જ પર્યાવરણના શિક્ષણ માટેના શ્રેષ્ઠતા કેન્દ્ર (centre of excellence) તરીકે થઈ છે. હાલ તે થલતેજ, અમદાવાદમાં કાર્યરત છે. ભારત સરકારના પર્યાવરણ અને…
વધુ વાંચો >સેન્ટર ફૉર ઍન્વાયરન્મૅન્ટ પ્લાનિંગ અને ટૅક્નૉલૉજી (CEPT)
સેન્ટર ફૉર ઍન્વાયરન્મૅન્ટ પ્લાનિંગ અને ટૅક્નૉલૉજી (CEPT) : પ્રાણી અને વનસ્પતિના કુદરતી રહેણાક(નિવાસ)ને લગતા (ઊભા થતા) પ્રશ્નોના નિરાકરણ બાબતે જરૂરી આયોજન અને સંચાલનકાર્ય અંગે શિક્ષણ આપતી આગવી સંસ્થા. 1962માં સ્કૂલ ઑવ્ આર્કિટેક્ચર તરીકે શરૂ થયેલ આ સંસ્થા હવે 2005 સુધીમાં રહેણાક(habitat)-સંલગ્ન અનેક વિષયોને આવરી લેતી એક મોટી વિદ્યાસંકુલ બની ગઈ…
વધુ વાંચો >સેન્ટર ફૉર સેલ્યુલર ઍન્ડ મૉલેક્યુલર બાયૉલૉજી (Centre for Cellular and Molecular Biology – CCMB)
સેન્ટર ફૉર સેલ્યુલર ઍન્ડ મૉલેક્યુલર બાયૉલૉજી (Centre for Cellular and Molecular Biology – CCMB) : હૈદરાબાદ ખાતે આવેલું કોષીય અને આણ્વિક જીવવિજ્ઞાન-કેન્દ્ર. તે આધુનિક જીવવિજ્ઞાન વિશે અનુસંધાનનું એક અગત્યનું કેન્દ્ર છે. તેનો મુખ્ય આશય ભારતના જીવપ્રૌદ્યોગિકી(બાયૉટૅક્નૉલૉજી)ના વિકાસનો છે. સી.સી.એમ.બી. જીવવિજ્ઞાનનાં અન્ય પાસાંઓની પણ તકનીકી તાલીમ આપે છે. આ કેન્દ્ર ભારતમાં…
વધુ વાંચો >સેન્ટ લુઈ
સેન્ટ લુઈ : યુ.એસ.ના મિસોરી રાજ્યનું મોટામાં મોટું શહેર, ઔદ્યોગિક મથક અને પરિવહનનું મથક. ભૌગોલિક સ્થાન : 43° 24´ ઉ. અ. અને 84° 36´ પ. રે.. તે રાજ્યની પૂર્વ સરહદે મિસિસિપી-મિસોરીના સંગમસ્થળેથી આશરે 16 કિમી. અંતરે દક્ષિણ તરફ મિસિસિપી નદીના પશ્ચિમ કાંઠે વસેલું છે. તે મિસિસિપી પરનું ખૂબ જ વ્યસ્ત…
વધુ વાંચો >સેન્ટ લૉરેન્સ (ટાપુ અને રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન)
સેન્ટ લૉરેન્સ (ટાપુ અને રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન) : કૅનેડાના અગ્નિ ઑન્ટેરિયોમાં આવેલી સેન્ટ લૉરેન્સ નદીમાંના ટાપુઓ અને નાના બેટ તેમજ મુખ્ય ભૂમિને જોડતો-આવરી લેતો, કિંગ્સ્ટન અને બ્રૉકવિલે વચ્ચે પથરાયેલો ઉદ્યાન. ભૌગોલિક સ્થાન : 44° 18´ ઉ. અ. અને 76° 08´ પ. રે.. મુખ્ય ભૂમિ પરનું આ આરક્ષિત સ્થળ બ્રૉકવિલેથી પશ્ચિમ તરફ…
વધુ વાંચો >સેન્ટ લૉરેન્સ (નદી)
સેન્ટ લૉરેન્સ (નદી) : ઉત્તર અમેરિકાની મહત્ત્વની નદી. તે યુ.એસ. અને અગ્નિ કૅનેડાની સરહદ પર આવેલી છે. ભૌગોલિક સ્થાન : 49° 30´ ઉ. અ. અને 67° 00´ પ. રે.. કૅનેડાની મૅકેન્ઝી નદીને બાદ કરતાં તે બીજા ક્રમે આવતી મોટી નદી ગણાય છે, તેની લંબાઈ – તેના મૂળ સ્થાન ઑન્ટેરિયો સરોવરથી…
વધુ વાંચો >સેન્ટ લૉરેન્સ દરિયાઈ જળમાર્ગ
સેન્ટ લૉરેન્સ દરિયાઈ જળમાર્ગ (Saint Lawrence Seaway) : આટલાંટિક મહાસાગર અને ઉત્તર અમેરિકી સરોવર જૂથને સાંકળતો દરિયાઈ જળમાર્ગ. આ જળમાર્ગ કૅનેડાયુ.એસ. વચ્ચેનાં વિશાળ સરોવરો, સેન્ટ લૉરેન્સ નદી તેમજ નહેર સંકુલથી રચાયેલો છે. તેમાં ઑન્ટેરિયો તેમજ ન્યૂયૉર્કને વીજપુરવઠો પૂરો પાડતા જળવિદ્યુત ઊર્જા-પ્રકલ્પનો પણ સમાવેશ થાય છે. સેન્ટ લૉરેન્સ દરિયાઈ જળમાર્ગ આ…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ ફૂડ ટૅક્નૉલૉજિકલ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (CFTRI) મૈસૂર
સેન્ટ્રલ ફૂડ ટૅક્નૉલૉજિકલ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (CFTRI), મૈસૂર : ખાદ્યસ્રોતોના ઇષ્ટતમ સંરક્ષણ (conservation), પરિરક્ષણ (preservation), સ્રોતની ગુણવત્તામાં સુધારણા અને વિતરણ સાથે સંકળાયેલી ભારતીય સંસ્થા. આ સંસ્થાની સ્થાપના વૈજ્ઞાનિક અને ઔદ્યોગિક અનુસંધાન પરિષદ (Council of Scientific and Industrial Research – CSIR) દ્વારા મૈસૂર, કર્ણાટક રાજ્ય ખાતે 1950માં કરવામાં આવી હતી. આ સંસ્થા…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ ફ્યુઅલ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (CFRI) ધનબાદ
સેન્ટ્રલ ફ્યુઅલ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (CFRI), ધનબાદ : ભારતના ઇંધનના, ખાસ કરીને કોલસો અને લિગ્નાઇટ જેવા, સ્રોતોને લગતાં પાયારૂપ અને પ્રયુક્ત સંશોધનો માટેની અગ્રણી રાષ્ટ્રીય સંસ્થા. તે કાઉન્સિલ ઑવ્ સાયન્ટિફિક ઍન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રિયલ રિસર્ચ(CSIR)ના નેજા હેઠળ સ્થપાયેલી વિવિધ પ્રયોગશાળાઓ પૈકીની એક છે, જેને ISO – 9001 પ્રમાણીકરણ (certification) સૌપ્રથમ પ્રાપ્ત થયું હતું.…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ બિલ્ડિંગ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (CBRI) રૂરકી
સેન્ટ્રલ બિલ્ડિંગ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (CBRI), રૂરકી : સામાન્ય અને પ્રૌદ્યોગિકીય બાંધકામવિજ્ઞાનને લગતાં સંશોધનો માટેની અગ્રણી કેન્દ્રીય સંસ્થા. તે ઇજનેરો અને સ્થપતિઓને બાંધકામની રચનામાં અને બાંધકામમાં વપરાતા માલસામાનમાં થયેલ વિકાસ દ્વારા બાંધકામની પ્રક્રિયામાં કરકસર અને દક્ષતા સંબંધી માહિતી અને માર્ગદર્શન આપે છે. તે પ્રયોગશાળા-પરીક્ષણ દ્વારા ઔદ્યોગિક સંસ્થાઓને મદદ કરે છે અને…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઑવ્ ડાઇરેક્ટ ટેક્સીઝ (કેન્દ્રીય પ્રત્યક્ષ કરવેરા બોર્ડ)
સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઑવ્ ડાઇરેક્ટ ટેક્સીઝ (કેન્દ્રીય પ્રત્યક્ષ કરવેરા બોર્ડ) : ભારત સરકારે પ્રત્યક્ષ કરવેરાના અધિનિયમો હેઠળ વૈધિક અધિકારો સાથે રચેલું બોર્ડ. આયકર અધિનિયમ અને સંપત્તિકર અધિનિયમ જેવા વિવિધ અધિનિયમો મહેસૂલી આવક મેળવવા માટે કેન્દ્ર સરકારે ઘડેલા છે. આ પ્રકારના અધિનિયમો બનાવવા માટે પ્રત્યેક દેશની વિધાનસભા, પૂરતા સમયના અભાવે અને સૂચિત…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ માઇનિંગ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂશન ધનબાદ
સેન્ટ્રલ માઇનિંગ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂશન, ધનબાદ : ભારત સરકારની વૈજ્ઞાનિક અને ઔદ્યોગિક સંશોધન પરિષદે સ્થાપેલ રાષ્ટ્રીય પ્રયોગશાળાઓમાંની એક. આ સંસ્થાની સ્થાપના 10મી મે, 1956માં કરવામાં આવી. આ સંસ્થામાં ખનનપ્રક્રિયાને સલામત, ઉત્પાદકીય, સસ્તી, બિનપ્રદૂષક તેમજ પર્યાવરણસંગત બનાવવા આવશ્યક સંશોધનનાં તથા વિકાસનાં કાર્યો હાથ ધરવામાં આવે છે. આ સંસ્થાનું મુખ્ય કાર્ય ખનિજ-સંલગ્ન ઔદ્યોગિક…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ મિકૅનિકલ એન્જિનિયરિંગ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ દુર્ગાપુર
સેન્ટ્રલ મિકૅનિકલ એન્જિનિયરિંગ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, દુર્ગાપુર : વૈજ્ઞાનિક અને ઔદ્યોગિક સંશોધન પરિષદ(Council of Scientific & Industrial Research, C.S.I.R.)ના નેજા હેઠળ ફેબ્રુઆરી 1958માં સ્થપાયેલ કેન્દ્રીય યાંત્રિક ઇજનેરી સંશોધન સંસ્થા. ઇજનેરી ક્ષેત્રો પૈકી યાંત્રિક ઇજનેરી એ આયાત કરાતી તકનીકોનો ત્રીજો ભાગ રોકી લે છે. આ ક્ષેત્રમાં સ્વનિર્ભરતા તથા સમજૂતી કેળવવાના હેતુસર આ…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ રાઇસ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ કટક
સેન્ટ્રલ રાઇસ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, કટક : ઈ. સ. 1942માં બંગાળ પ્રાંત(હાલનો બાંગલાદેશ અને ભારતનું પશ્ચિમ બંગાળ)માં એપિફોઇટોટિક બ્રાઉન સચોટ નામના ચોખાના કૃષિરોગને કારણે ચોખાની તીવ્ર અછત ઊભી થઈ હતી. આવી દુ:ખદાયક પરિસ્થિતિને પહોંચી વળવામાં તંત્રની નિષ્ફળતા 1943માં બંગાળમાં તીવ્ર દુષ્કાળમાં પરિણમી. આ પશ્ર્ચાદભૂના અનુસંધાનમાં કેન્દ્ર સરકારે ઈ. સ. 1944માં ચોખાના…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ રોડ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (CRRI)
સેન્ટ્રલ રોડ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (CRRI) : માર્ગોના વિકાસને લગતા સંશોધન માટેની કેન્દ્રીય સંસ્થા. ભારતમાં માર્ગોના આયોજન, અભિકલ્પન, બાંધકામ અને નિભાવ માટેની એવી સમસ્યાઓ ઉપસ્થિત થાય છે કે જેમનું સમાધાન વિશ્વના અન્ય દેશોમાં થયેલાં સંશોધનોનાં તારણોનો ઉપયોગ કરીને થઈ ન શકે. તે અંગે સ્થાનિક પરિબળોને ધ્યાનમાં લઈને આગવો ઉકેલ શોધવો જરૂરી…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ લેધર રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ આડિયાર ચેન્નાઈ
સેન્ટ્રલ લેધર રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, આડિયાર, ચેન્નાઈ : વિશ્વની સૌથી મોટી કેન્દ્રીય ચર્મસંશોધન સંસ્થા. તેની સ્થાપના 24મી એપ્રિલ, 1948ના રોજ કરવામાં આવી હતી. આજે આ સંસ્થા ભારતીય ચર્મક્ષેત્રનું કેન્દ્રબિંદુ છે. શિક્ષણ, સંશોધન, તાલીમ, ચકાસણી, નકશાકૃતિ, ડિઝાઇન, સામાજિક સજ્જતા અને ચર્મઉદ્યોગને લગતા વિજ્ઞાન અને તકનીકીમાં આ સંસ્થાનો મહત્ત્વપૂર્ણ હિસ્સો છે. ભારતના આર્થિક…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ વૉટર ઍન્ડ પાવર રિસર્ચ સ્ટેશન પુણે (Central Water and Power Research Station – CWPR Pune)
સેન્ટ્રલ વૉટર ઍન્ડ પાવર રિસર્ચ સ્ટેશન, પુણે (Central Water and Power Research Station – CWPR, Pune) : રાષ્ટ્રીય કક્ષાએ જલશક્તિવિદ્યાનું ઉત્તમ કેન્દ્ર (CWPR) પુણે ખાતે આવેલું છે. 1916માં નાના પાયે સ્થપાયેલ આ કેન્દ્ર શરૂઆતથી જ સિંચાઈ અને જલનિકાલના પ્રશ્નો હલ કરે છે. આજે આ કેન્દ્ર જલશક્તિ બાબતે આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાનું બની…
વધુ વાંચો >