૨૩.૩૦
સેન્ટ પીટર્સબર્ગથી સેન્દ્રક વંશ (ઈસવી સનની સાતમી સદી)
સેન્ટ પીટર્સબર્ગ
સેન્ટ પીટર્સબર્ગ : મૉસ્કો પછીના બીજા ક્રમે આવતું રશિયાનું મોટું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 59° 55´ ઉ. અ. અને 30° 15´ પૂ. રે.. તે દેશના વાયવ્ય ભાગમાં બાલ્ટિક સમુદ્રના ફાંટારૂપ ફિનલૅન્ડના અખાતના પૂર્વ છેડે આવેલું છે. તે રશિયા, યુરોપ તેમજ દુનિયાભરનું એક ઔદ્યોગિક અને સાંસ્કૃતિક મથક છે. સેન્ટ પીટર્સબર્ગ શહેરનો…
વધુ વાંચો >સેન્ટ માર્ટિન અને સેન્ટ બાર્થેલેમી (St. Martin and St. Barthelemy)
સેન્ટ માર્ટિન અને સેન્ટ બાર્થેલેમી (St. Martin and St. Barthelemy) : પૂર્વ કેરિબિયન સમુદ્રમાં વેસ્ટ ઇન્ડિઝના ભાગ રૂપે આવેલા ટાપુઓ. ચાપસ્વરૂપ ધરાવતા ‘લઘુ ઍન્ટિલ્સ’ના વાતવિમુખ (લીવર્ડ) જૂથના ટાપુઓમાં તેમનો સમાવેશ થાય છે. આશરે 18° 0´ ઉ. અક્ષાંશવૃત્ત તથા 63° 0´ પ. રેખાંશવૃત્ત પર ઉત્તર અને દક્ષિણમાં એકબીજાથી નજીક નજીકમાં આવેલા…
વધુ વાંચો >સેન્ટ મોરિત્ઝ
સેન્ટ મોરિત્ઝ : પૂર્વ સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડની આલ્પ્સ પર્વતમાળામાં આવેલું જાણીતું વિહારધામ (વિશ્રામ-નગર). ભૌગોલિક સ્થાન : 46° 30´ ઉ. અ. અને 9° 50´. પૂ. રે.. તે ગ્રૉબુંડેન પરગણાની એંગાદીન ખીણમાં, સમુદ્રસપાટીથી 1,840 મીટરની ઊંચાઈ પર, પર્વત તળેટી અને નાના સરોવરની વચ્ચે વસેલું છે. સેંટ મોરિત્ઝનું અર્થતંત્ર પ્રવાસન પર નભે છે. અહીં આવતા…
વધુ વાંચો >સેન્ટર ફૉર ઍન્વાયરન્મૅન્ટ એજ્યુકેશન (પર્યાવરણ-શિક્ષણ કેન્દ્ર – CEE)
સેન્ટર ફૉર ઍન્વાયરન્મૅન્ટ એજ્યુકેશન (પર્યાવરણ-શિક્ષણ કેન્દ્ર – CEE) : સામાન્ય જનસમુદાયમાં પર્યાવરણ અંગે જાગૃતિ (awareness) કેળવતી રાષ્ટ્રીય સંસ્થા. સોસાયટી નોંધણીના કાયદા, 1860 નીચે 1984માં નોંધાઈ છે. તેની શરૂઆત જ પર્યાવરણના શિક્ષણ માટેના શ્રેષ્ઠતા કેન્દ્ર (centre of excellence) તરીકે થઈ છે. હાલ તે થલતેજ, અમદાવાદમાં કાર્યરત છે. ભારત સરકારના પર્યાવરણ અને…
વધુ વાંચો >સેન્ટર ફૉર ઍન્વાયરન્મૅન્ટ પ્લાનિંગ અને ટૅક્નૉલૉજી (CEPT)
સેન્ટર ફૉર ઍન્વાયરન્મૅન્ટ પ્લાનિંગ અને ટૅક્નૉલૉજી (CEPT) : પ્રાણી અને વનસ્પતિના કુદરતી રહેણાક(નિવાસ)ને લગતા (ઊભા થતા) પ્રશ્નોના નિરાકરણ બાબતે જરૂરી આયોજન અને સંચાલનકાર્ય અંગે શિક્ષણ આપતી આગવી સંસ્થા. 1962માં સ્કૂલ ઑવ્ આર્કિટેક્ચર તરીકે શરૂ થયેલ આ સંસ્થા હવે 2005 સુધીમાં રહેણાક(habitat)-સંલગ્ન અનેક વિષયોને આવરી લેતી એક મોટી વિદ્યાસંકુલ બની ગઈ…
વધુ વાંચો >સેન્ટર ફૉર સેલ્યુલર ઍન્ડ મૉલેક્યુલર બાયૉલૉજી (Centre for Cellular and Molecular Biology – CCMB)
સેન્ટર ફૉર સેલ્યુલર ઍન્ડ મૉલેક્યુલર બાયૉલૉજી (Centre for Cellular and Molecular Biology – CCMB) : હૈદરાબાદ ખાતે આવેલું કોષીય અને આણ્વિક જીવવિજ્ઞાન-કેન્દ્ર. તે આધુનિક જીવવિજ્ઞાન વિશે અનુસંધાનનું એક અગત્યનું કેન્દ્ર છે. તેનો મુખ્ય આશય ભારતના જીવપ્રૌદ્યોગિકી(બાયૉટૅક્નૉલૉજી)ના વિકાસનો છે. સી.સી.એમ.બી. જીવવિજ્ઞાનનાં અન્ય પાસાંઓની પણ તકનીકી તાલીમ આપે છે. આ કેન્દ્ર ભારતમાં…
વધુ વાંચો >સેન્ટ લુઈ
સેન્ટ લુઈ : યુ.એસ.ના મિસોરી રાજ્યનું મોટામાં મોટું શહેર, ઔદ્યોગિક મથક અને પરિવહનનું મથક. ભૌગોલિક સ્થાન : 43° 24´ ઉ. અ. અને 84° 36´ પ. રે.. તે રાજ્યની પૂર્વ સરહદે મિસિસિપી-મિસોરીના સંગમસ્થળેથી આશરે 16 કિમી. અંતરે દક્ષિણ તરફ મિસિસિપી નદીના પશ્ચિમ કાંઠે વસેલું છે. તે મિસિસિપી પરનું ખૂબ જ વ્યસ્ત…
વધુ વાંચો >સેન્ટ લૉરેન્સ (ટાપુ અને રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન)
સેન્ટ લૉરેન્સ (ટાપુ અને રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન) : કૅનેડાના અગ્નિ ઑન્ટેરિયોમાં આવેલી સેન્ટ લૉરેન્સ નદીમાંના ટાપુઓ અને નાના બેટ તેમજ મુખ્ય ભૂમિને જોડતો-આવરી લેતો, કિંગ્સ્ટન અને બ્રૉકવિલે વચ્ચે પથરાયેલો ઉદ્યાન. ભૌગોલિક સ્થાન : 44° 18´ ઉ. અ. અને 76° 08´ પ. રે.. મુખ્ય ભૂમિ પરનું આ આરક્ષિત સ્થળ બ્રૉકવિલેથી પશ્ચિમ તરફ…
વધુ વાંચો >સેન્ટ લૉરેન્સ (નદી)
સેન્ટ લૉરેન્સ (નદી) : ઉત્તર અમેરિકાની મહત્ત્વની નદી. તે યુ.એસ. અને અગ્નિ કૅનેડાની સરહદ પર આવેલી છે. ભૌગોલિક સ્થાન : 49° 30´ ઉ. અ. અને 67° 00´ પ. રે.. કૅનેડાની મૅકેન્ઝી નદીને બાદ કરતાં તે બીજા ક્રમે આવતી મોટી નદી ગણાય છે, તેની લંબાઈ – તેના મૂળ સ્થાન ઑન્ટેરિયો સરોવરથી…
વધુ વાંચો >સેન્ટ લૉરેન્સ દરિયાઈ જળમાર્ગ
સેન્ટ લૉરેન્સ દરિયાઈ જળમાર્ગ (Saint Lawrence Seaway) : આટલાંટિક મહાસાગર અને ઉત્તર અમેરિકી સરોવર જૂથને સાંકળતો દરિયાઈ જળમાર્ગ. આ જળમાર્ગ કૅનેડાયુ.એસ. વચ્ચેનાં વિશાળ સરોવરો, સેન્ટ લૉરેન્સ નદી તેમજ નહેર સંકુલથી રચાયેલો છે. તેમાં ઑન્ટેરિયો તેમજ ન્યૂયૉર્કને વીજપુરવઠો પૂરો પાડતા જળવિદ્યુત ઊર્જા-પ્રકલ્પનો પણ સમાવેશ થાય છે. સેન્ટ લૉરેન્સ દરિયાઈ જળમાર્ગ આ…
વધુ વાંચો >સેન્ટ લૉરેન્સનો અખાત
સેન્ટ લૉરેન્સનો અખાત : ઉત્તર આટલાંટિક મહાસાગર સાથે સંકળાયેલો અખાત. ભૌગોલિક સ્થાન : 48° 00´ ઉ. અ. અને 62° 00´ પ. રે.. આટલાંટિક મહાસાગર સાથે સંકળાયેલા મેક્સિકોના અખાત પછી વિસ્તારની દૃષ્ટિએ આ અખાતનો ક્રમ આવે છે. તેની પૂર્વે ન્યૂફાઉન્ડલૅન્ડનો આંશિક ભાગ, દક્ષિણે નોવા સ્કોશિયા અને ન્યૂ બ્રુન્સવીકનો સમાવેશ થાય છે.…
વધુ વાંચો >સેન્ટ લ્યુસિયા (St. Lucia)
સેન્ટ લ્યુસિયા (St. Lucia) : પૂર્વ કૅરિબિયન સમુદ્રમાં વેસ્ટ ઇન્ડિઝના ભાગરૂપે ચાપાકારે વિસ્તરેલા ‘લઘુ ઍન્ટિલ્સ’ ટાપુઓ પૈકીના વિન્ડવર્ડ જૂથનો ટાપુ. તે આશરે 14° 0´ ઉ. અક્ષાંશ અને 61° 0´ પ. રેખાંશ પર આવેલો છે. આ ટાપુ ફ્રાન્સ અને બ્રિટન વચ્ચે વારંવાર હસ્તાંતરિત થતો રહ્યો છે. ઈ. સ. 1814માં તેને ફ્રાન્સ…
વધુ વાંચો >સેન્ટ વિન્સેન્ટ અખાત
સેન્ટ વિન્સેન્ટ અખાત : દક્ષિણ ઑસ્ટ્રેલિયા રાજ્યના અગ્નિકાંઠા પર આવેલો હિન્દી મહાસાગરનો ત્રિકોણીય ફાંટો. ભૌગોલિક સ્થાન : 35° 00´ દ. અ. અને 138° 05´ પૂ. રે.. તે ઑસ્ટ્રેલિયાની મુખ્ય ભૂમિ અને યૉર્કની ભૂશિર વચ્ચે પથરાયેલો છે. તેની લંબાઈ 145 કિમી. અને પહોળાઈ 72 કિમી. છે. હિન્દી મહાસાગર સાથે તેનું નૈર્ઋત્ય…
વધુ વાંચો >સેન્ટ વિન્સેન્ટ અને ગ્રેનૅડાઇન્સ (Saint Vincent and The Grenadines)
સેન્ટ વિન્સેન્ટ અને ગ્રેનૅડાઇન્સ (Saint Vincent and The Grenadines) : વેસ્ટ ઇન્ડિઝમાં આવેલો નાનો ટાપુદેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે આશરે 12° 30´થી 13° 15´ ઉ. અ. અને 61° 15´થી 61° 30´ પ. રે. વચ્ચેનો 388 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તે વેનેઝુએલાની ઉત્તરે આશરે 320 કિમી. અંતરે કૅરિબિયન સમુદ્રમાં…
વધુ વાંચો >સેન્ટ વિન્સેન્ટ ભૂશિર
સેન્ટ વિન્સેન્ટ, ભૂશિર : પોર્ટુગલની નૈર્ઋત્ય ભૂમિછેડે આવેલી ભૂશિર. ભૌગોલિક સ્થાન : 37° 01´ ઉ. અ. અને 9° 00´ પ. રે.. તે આટલાંટિક મહાસાગરના આ કંઠાર ભૂમિભાગ પર પૉન્તા દ સાગ્રેસ સાથે ઊંચાઈ ધરાવતી ભૂશિર રચે છે. અહીં અસ્તિત્વ ધરાવતા ધર્મસ્થાનક પરથી ગ્રીકો અને રોમનો તેને પવિત્ર સ્થળ તરીકે ઓળખતા…
વધુ વાંચો >સેન્ટ હેલેના
સેન્ટ હેલેના : દક્ષિણ આટલાંટિક મહાસાગરમાં આવેલો બ્રિટિશ ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 15° 57´ દ. અ. અને 5° 42´ પ. રે. આજુબાજુનો 122 ચોકિમી.નો વિસ્તાર આવરી લે છે. તે પશ્ચિમ આફ્રિકાના ભૂમિભાગથી નૈર્ઋત્યમાં 1930 કિમી.ને અંતરે તથા નજીકમાં નજીક આવેલા ઍસ્કેન્શન ટાપુથી અગ્નિકોણમાં આશરે 1100 કિમી.ને અંતરે આવેલો છે.…
વધુ વાંચો >સેન્ટ હેલેન્સ
સેન્ટ હેલેન્સ : ઇંગ્લૅન્ડના મર્સિસાઇડમાં આવેલું શહેર અને ઉત્પાદક મથક. ભૌગોલિક સ્થાન : 50° 42´ ઉ. અ. અને 1° 06´ પ. રે.. તે બ્રિટનનું કાચ-ઉત્પાદન કરતું મોટામાં મોટું મથક છે; અહીં સમતળ કાચ, ટેબલ પર રાખવાના પટકાચ, કાચનાં પાત્રો તૈયાર થાય છે. અહીંના અન્ય ઉદ્યોગોમાં ઇજનેરી ઉદ્યોગ, કાપડ અને ઔષધીય…
વધુ વાંચો >સૅન્ટૉસ ડૂમૉન્ટ ઍલ્બર્ટો
સૅન્ટૉસ, ડૂમૉન્ટ ઍલ્બર્ટો [જ. 1873, સૅન્ટૉસ ડૂમૉન્ટ (અગાઉ પામિરા તરીકે ઓળખાતું આ શહેર હવે તેમના નામથી ઓળખાય છે.), બ્રાઝિલ; અ. 1932] : બ્રાઝિલના હવા ઉડાણના અગ્રેસર. તેમણે ફ્રાન્સમાં અભ્યાસ કર્યો અને મોટાભાગની જિંદગી ત્યાં જ ગાળી. 1898માં તેમણે એક બલૂન ઉડાવ્યું. તે પછી તેમણે એક ‘ઍરશિપ’ બનાવ્યું અને 1901માં તેમાં…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ મેડિસિનલ ઍન્ડ અરોમેટિક પ્લાન્ટ્સ (CIMAP) લખનૌ
સેન્ટ્રલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ મેડિસિનલ ઍન્ડ અરોમેટિક પ્લાન્ટ્સ (CIMAP), લખનૌ : ઔષધકીય અને સુવાસિત વનસ્પતિઓ ઉપર સંશોધન કરતી ભારતીય સંસ્થા. તે કાઉન્સિલ ઑવ્ સાયંટિફિક ઍન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રિયલ રિસર્ચ (CSIR), દિલ્હીની લખનૌ ખાતે આવેલી મહત્ત્વની પેટાસંસ્થા છે. આ સંસ્થા વાનસ્પતિક સંશોધન તથા વિકાસ અને જૈવતકનિકી (biotechnology) ક્ષેત્રે નીચે મુજબની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ કરે છે…
વધુ વાંચો >સેન્ટ્રલ ઇલેક્ટ્રૉકેમિકલ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ કરાઈકુડી
સેન્ટ્રલ ઇલેક્ટ્રૉકેમિકલ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, કરાઈકુડી : કાઉન્સિલ ઑવ્ સાયન્ટિફિક ઍન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રિયલ રિસર્ચ, ન્યૂ દિલ્હીના નેજા હેઠળ પ્રસ્થાપિત 38 જેટલી રાષ્ટ્રીય સંશોધન-સંસ્થાઓ અને પ્રયોગશાળાઓ પૈકીની એક. ‘સેક્રિ’(C.E.C.R.I.)ના ટૂંકા નામે ઓળખાતી આ સંસ્થાની સ્થાપના 25 જુલાઈ, 1948ના રોજ તામિલનાડુના કરાઈકુડી ખાતે થઈ હતી. તેનો મુખ્ય હેતુ વિજ્ઞાન અને ટૅક્નૉલૉજીના ક્ષેત્રે ઔદ્યોગિક અને…
વધુ વાંચો >