૧૮.૧૨
રૉટી ટાપુ (Roti Island)થી રોમની સંધિ (1957)
રૉડ્ચેન્કો, ઍલેક્ઝાન્ડર (Alexander Rodchenko)
રૉડ્ચેન્કો, ઍલેક્ઝાન્ડર (Alexander Rodchenko) (જ. 1891, રશિયા; અ. 1956, રશિયા) : આધુનિક રશિયન શિલ્પી. 1914–15માં રૉડ્ચેન્કો માલેવિચના પ્રભાવ હેઠળ આવતાં કલાની વ્યવહારુ જીવનમાં કોઈ ને કોઈ ઉપયોગિતા (utility) હોવી જ જોઈએ તેવું દૃઢપણે માનતા થયા. 1917 પછી નવી સ્થપાયેલ સોવિયેત સરકાર પણ ‘કલા ખાતર કલા’ને નહિ, પરંતુ ‘ઉપયોગિતા ખાતર કલા’ને…
વધુ વાંચો >રૉડ્ઝ, વિલ્ફ્રેડ
રૉડ્ઝ, વિલ્ફ્રેડ (જ. 1877, કર્ક હિટન, વેસ્ટ યૉર્કશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ, યુ.કે.; અ. 1973) : આંગ્લ ક્રિકેટ ખેલાડી. તેમની ક્રિકેટ કારકિર્દી દરમિયાન તેઓ યૉર્કશાયર તથા ઇંગ્લૅન્ડ તરફથી ક્રિકેટ રમતા રહ્યા અને 1895થી 1930 સુધીની ક્રિકેટ-કારકિર્દીમાં વિશ્વવિક્રમ રૂપે તેમણે કુલ 4,187 વિકેટો ઝડપી અને ખેલાડી તરીકે 39,722 રન નોંધાવ્યા. એક જ સીઝનમાં 100…
વધુ વાંચો >રૉથ, ફિલિપ મિલ્ટન
રૉથ, ફિલિપ મિલ્ટન (જ. 19 માર્ચ 1933, નેવાર્ક, ન્યૂ જર્સી, યુ.એસ.) : અમેરિકન યહૂદીઓના રોજબરોજના જીવનની અત્યુક્તિભરી રજૂઆત કરતા હાસ્યજનક ચરિત્રચિત્રણના આધુનિક સાહિત્યકાર. તેમણે બકનેલ અને યુનિવર્સિટી ઑવ્ શિકાગોમાં શિક્ષણ લીધું હતું. શિકાગોમાં અંગ્રેજીના અધ્યાપક બન્યા પછી તેમણે સર્જનાત્મક લેખન વિશે આયોવા અને પ્રિન્સટન યુનિવર્સિટીઓમાં અધ્યાપનકાર્ય કર્યું. તેમની ટૂંકી વાર્તાઓના…
વધુ વાંચો >રોદૅં, ઑગુસ્તે રેનેફ્રાંસ્વા (Rodin, Augustee Renefrancois)
રોદૅં, ઑગુસ્તે રેનેફ્રાંસ્વા (Rodin, Augustee Renefrancois) (જ. 12 નવેમ્બર 1840, પૅરિસ, ફ્રાન્સ; અ. 17 નવેમ્બર 1917, મુદોં, ફ્રાન્સ) : કાંસા (બ્રોન્ઝ) અને આરસમાંનાં શિલ્પો માટે જાણીતો ફ્રેન્ચ શિલ્પી. ખૂબ ગરીબ કુટુંબમાં તેનો જન્મ થયો. તેર વરસની ઉંમરે એક ડ્રૉઇંગ-સ્કૂલમાં દાખલ થઈ ત્યાં ડ્રૉઇંગ શીખ્યો. સત્તર વરસની ઉંમરે કલાનું શિક્ષણ આપતી…
વધુ વાંચો >રોધક (insulator)
રોધક (insulator) : વિદ્યુત-પ્રવાહના માર્ગમાં ખૂબ વધારે અવરોધ પેદા કરતો પદાર્થ. તેમાં મુક્ત રીતે ગતિ કરી શકે તેવા સંવાહક વિદ્યુતભારોનો બિલકુલ અભાવ હોય છે; તેથી વિદ્યુત-પ્રવાહનું વહન થતું નથી. રોધક પદાર્થ ઉપર વિદ્યુત-ક્ષેત્રને લીધે વિદ્યુતભારો પારમાણ્વિક અવધિ(range)ના ક્રમ જેટલું સ્થાનાંતર કરી શકતા હોય છે. કોઈ પણ વાહકના બે છેડા વચ્ચેનો…
વધુ વાંચો >રૉધેન્સ્ટાઇન, જૉન (સર)
રૉધેન્સ્ટાઇન, જૉન (સર) (જ. 1901, લંડન, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1992) : ઇંગ્લૅન્ડના જાણીતા કલા-વિષયક ઇતિહાસકાર. તેમણે ઑક્સફર્ડ તથા લંડન ખાતે અભ્યાસ કર્યો. 1927થી 1929 દરમિયાન તેમણે અમેરિકામાં અધ્યાપન કર્યું. 1932–38 લીડ્ઝ તથા શેફીલ્ડની સિટી આર્ટ ગૅલરીમાં ડિરેક્ટર તરીકે કાર્યભાર સંભાળ્યો. તે પછી તેઓ ટેટ ગૅલરીમાં આર્ટ ડિરેક્ટર તથા કીપર તરીકે નિયુક્ત…
વધુ વાંચો >રોનાન, કોલિન એ. (Colin A. Ronan)
રોનાન, કોલિન એ. (Colin A. Ronan) (જ. 1920; અ. 1995) : અંગ્રેજીમાં ખગોળ ઉપરના અને વિજ્ઞાનના ઇતિહાસને લગતા સંખ્યાબંધ ગ્રંથોના અંગ્રેજ લેખક. કારકિર્દીના આરંભે કોલિન લશ્કર સાથે સંકળાયેલા હતા અને વિજ્ઞાનના સલાહકાર તરીકે ક્રમશ: સોપાન સર કરતા જઈને મેજરના દરજ્જે પહોંચ્યા હતા. અહીં તેમણે પ્રકાશીય (optical) ટૅકનૉલૉજીમાં નોંધપાત્ર કામ કર્યું…
વધુ વાંચો >રોનોક ટાપુ (Roanoke Island or Lost Colony)
રોનોક ટાપુ (Roanoke Island or Lost Colony) : યુ.એસ.ના ઉત્તર કૅરોલિના રાજ્યના કિનારાથી દૂર રોનોક ટાપુ પર 1587માં સ્થપાયેલી અંગ્રેજ વસાહત માટે અપાયેલું નામ. આ વસાહતને વિશેષે કરીને ‘Lost Colony’(ગુમ થયેલી વસાહત)ના નામથી ઓળખવામાં આવે છે. ત્યાં વસાવેલા લોકો ક્યાં ગયા તથા તેમનું શું થયું તેની કોઈ માહિતી તે પછીથી…
વધુ વાંચો >રોનો, હેન્રી
રોનો, હેન્રી (જ. 12 ફેબ્રુઆરી 1952, કૅપ્રિર્સેંગ, નંદી હિલ્સ, કેન્યા) : કેન્યાના ઍથ્લેટિક્સના ખેલાડી. શ્રેણીબંધ નોંધપાત્ર વિશ્વવિક્રમોને પરિણામે તેમની તેજસ્વી પ્રતિભા જોવા મળી હતી. જોકે કેન્યા દ્વારા કરેલ બહિષ્કારને લીધે તેઓ 1976 અને 1980ના ઓલિમ્પિક રમતોત્સવમાં ભાગ લઈ શક્યા ન હતા. પરંતુ 1978નું વર્ષ તેમને માટે મહાન નીવડ્યું; કૉમનવેલ્થ રમતોત્સવ…
વધુ વાંચો >રૉન્ટજન, વિલ્હેલ્મ કૉન્રાડ
રૉન્ટજન, વિલ્હેલ્મ કૉન્રાડ (જ. 27 માર્ચ 1845, લિન્નેપ, નિમન રહાઇન પ્રાંત, જર્મની; અ. 10 ફેબ્રુઆરી 1923, મ્યૂનિક) : જેમનાથી ભૌતિકવિજ્ઞાન ક્ષેત્રે નોબેલ પુરસ્કાર પ્રદાન કરવાની શરૂઆત થઈ તેવા X-કિરણોના શોધક જર્મન નાગરિક. આ કિરણો શોધાયાં તે વેળાએ તેમની આસપાસ રહસ્ય ઘૂંટાતું રહ્યું હતું; માટે તેને X-(અજ્ઞાત)કિરણો તરીકે ઓળખાવવામાં આવ્યાં. જોકે…
વધુ વાંચો >રૉટી ટાપુ (Roti Island)
રૉટી ટાપુ (Roti Island) : ઇન્ડોનેશિયાના અગ્નિભાગમાં, તિમોર ટાપુની નૈર્ઋત્યમાં આશરે 16 કિમી. અંતરે આવેલો ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : આશરે 10° 30´ દ. અ. અને 123° પૂ. રે. પર તે આવેલો છે. આ ટાપુની પશ્ચિમે હિંદી મહાસાગર અને પૂર્વ તરફ તિમોર સમુદ્ર આવેલા છે. નૈર્ઋત્ય-ઈશાન વિસ્તરેલા આ ટાપુની લંબાઈ 80…
વધુ વાંચો >રોટુમા (Rotuma)
રોટુમા (Rotuma) : દક્ષિણ પૅસિફિક મહાસાગરમાં આવેલો ફિજીની હકૂમત હેઠળનો પ્રદેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : 12° 30´ દ. અ. અને 177° 05´ પૂ. રે.. તે ફિજીના પાટનગર સુવાથી ઉત્તર-વાયવ્ય (NNW) તરફ આશરે 710 કિમી.ના અંતરે આવેલો છે. રોટુમા નામથી ઓળખાતો આ જ્વાળામુખીજન્ય ટાપુ 47 ચોકિમી. ક્ષેત્રફળ ધરાવે છે. આ ઉપરાંત તેની…
વધુ વાંચો >રૉટેનૉકિરી
રૉટેનૉકિરી : ઈશાન કામ્પુચિયામાં આવેલો પ્રાંત. તેની ઉત્તરે લાઓસ અને પૂર્વમાં વિયેટનામ આવેલાં છે. અનામિત (અન્નામિતિક) ઉચ્ચપ્રદેશ તરફનું તેના મોટાભાગનું ભૂપૃષ્ઠ અસમતળ છે. તેનો મધ્યભાગ 508 મીટરની ઊંચાઈ ધરાવે છે. મૅકાંગ નદીની શાખાઓ ટોનલે શ્રીપોક અને ટોનલે સાન અહીંથી વહે છે. ઑસ્ટ્રૉનેશિયન રહાડે લોકો અને પહાડી મૉન-ખ્મેર લોકો અહીં વસે…
વધુ વાંચો >રોટોરુઆ (Rotorua)
રોટોરુઆ (Rotorua) : ન્યૂઝીલૅન્ડના ઉત્તર ટાપુના જ્વાળામુખીનિર્મિત ઉચ્ચપ્રદેશમાં આવેલો જિલ્લો. ભૌગોલિક સ્થાન 38° 12´ દ. અ. અને 176° પૂ. રે. અહીં રોટોરુઆ સરોવર પણ આવેલું છે. તેની એક બાજુ તરફ શહેર વિકસ્યું છે. રોટોરુઆ ન્યૂઝીલૅન્ડ આખાનું એક અગત્યનું પ્રવાસમથક છે. રોટોરુઆનું પ્રવાસમથક રમણીય સરોવરો, ટ્રાઉટ-માછલી પકડવાનાં મથકો, ગરમ પાણીના ફુવારા…
વધુ વાંચો >રોડરિગ્ઝ ટાપુ
રોડરિગ્ઝ ટાપુ : હિન્દી મહાસાગરના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા મૉરિશિયસ હેઠળની ટાપુ-જાગીર. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 19° 42´ ઉ. અ. અને 63° 25´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો આશરે 104 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. 1507માં જ્યારે કોઈ પૉર્ટુગીઝે તેને જોયેલો ત્યારે તે નિર્જન હતો. તે પછીથી ત્યાં સર્વપ્રથમ ફ્રેન્ચ વસાહત શરૂ…
વધુ વાંચો >રોડવિટ્ટિયા, રેખા
રોડવિટ્ટિયા, રેખા (જ. 1958, બેંગલોર) : આધુનિક ભારતીય મહિલા-ચિત્રકાર. વડોદરાની મહારાજા સયાજીરાવ યુનિવર્સિટીની ફૅકલ્ટી ઑવ્ ફાઇન આર્ટ્સમાં અભ્યાસ કરીને 1981માં ચિત્રકલાનાં સ્નાતક થયાં. આ પછી શિવદાસાની કુટુંબની આર્થિક સહાય મળતાં તેમણે લંડન જઈ અભ્યાસ ચાલુ રાખ્યો અને 1983માં ધ રૉયલ કૉલેજ ઑવ્ આર્ટમાંથી તેઓ ચિત્રકલાનાં અનુસ્નાતક થયાં. તે જ વર્ષે…
વધુ વાંચો >રોડાનાં મંદિર
રોડાનાં મંદિર : સાબરકાંઠા જિલ્લાના રોડા ગામે આવેલાં મંદિરોનો સમૂહ. રોડા(તા. હિંમતનગર, જિ. સાબરકાંઠા)માં મૈત્રક કાલનાં સાત મંદિરોનો સમૂહ આવેલો છે. એમાંના મંદિર નં. 4ની હાલ જગતી જ મોજૂદ રહી છે. આ મંદિરો પૈકી મંદિર નં. 7 સિવાયનાં બધાં મંદિર કદમાં નાનાં છે. એ ચોરસ કે લંબચોરસ ગર્ભગૃહ અને એવા…
વધુ વાંચો >રૉડિક, અનીતા (લૂસિયા)
રૉડિક, અનીતા (લૂસિયા) (જ. 1943, બ્રાઇટન, ઇંગ્લૅન્ડ) : પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય-પ્રસાધનોનાં પુરસ્કર્તા. પ્રારંભમાં તેમણે પોતાનાં ઇટાલિયન માબાપના આઇસક્રીમ-પાર્લરમાં કામગીરી બજાવી હતી. તેમણે નાટ્યશિક્ષક તરીકેની તાલીમ પણ લીધેલી. શાકભાજી જેમ છૂટક વેચાય છે તેમ સૌંદર્ય-પ્રસાધનોનું છૂટક (retail) વેચાણ થઈ શકે કે કેમ એ બાબતે તેમને કુતૂહલ થયું. 1976માં તેમણે બ્રાઇટનની એક પાછલી…
વધુ વાંચો >રૉડીના, ઇરિના
રૉડીના, ઇરિના (જ. 1949, મૉસ્કો) : રશિયાનાં નામી ફિગર-સ્કેટર. 3 ઓલિમ્પિક રમતોમાં એટલે કે 1972, 1976 અને 1980માં તેઓ અન્યની જોડી(pair)માં રહી વિજેતા-પદક જીત્યાં અને એ જ રીતે 1969થી ’72 દરમિયાન ઉબાનૉવની જોડીમાં 4 તથા 1973થી 1978 દરમિયાન ઝૈત્સેવ સાથે 6 વાર વિશ્વવિજેતા પદક જીત્યાં. એ જ વર્ષો દરમિયાન યુરોપિયન…
વધુ વાંચો >રોડે, કેશવ પ્રભાકર
રોડે, કેશવ પ્રભાકર (જ. 8 નવેમ્બર 1903, છિંદવાડા; અ. 2 ડિસેમ્બર 1985, નાગપુર, મહારાષ્ટ્ર) : જાણીતા ભૂસ્તરશાસ્ત્રી. કે. પી. રોડે નામથી તેઓ વધુ જાણીતા હતા. છિંદવાડા અને નાગપુર ખાતે શાળાકીય શિક્ષણ પૂરું કરી, 1927માં બનારસ હિંદુ યુનિવર્સિટીમાંથી ભૂસ્તરશાસ્ત્ર વિષયના સ્નાતક થયા અને ત્યાં જ વ્યાખ્યાતા તરીકે જોડાયા. તે પછીનાં થોડાંક…
વધુ વાંચો >