૨૪.૦૪
સોલંકી યુગથી સૌર અબિબિંદુ (Gegen Schein)
સોલ્ડરિંગ ગન
સોલ્ડરિંગ ગન : ઝારણ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતું સાધન. આ સોલ્ડરિંગ ગન એ ગરમી ઉત્પન્ન કરતું વિદ્યુત ગૂંચળું અને ધાતુના સળિયાની બનેલી હોય છે. આ ધાતુનો સળિયો વધારે તાપમાન સહન કરી શકે તેવી રીતે તેની રચના (ડિઝાઇન) તૈયાર કરવામાં આવે છે. સોલ્ડરિંગ ગન એ વીજાણુ (electronics) અને વિદ્યુતના અલગ અલગ…
વધુ વાંચો >સૉલ્તી જોર્જ (સર)
સૉલ્તી, જોર્જ (સર) (જ. 21 ઑક્ટોબર 1912, બુડાપેસ્ટ, હંગેરી; અ. 5 સપ્ટેમ્બર 1997) : હંગેરિયન વાદ્યવૃંદ-સંચાલક (conductor). ચૌદ વરસની ઉંમરે તેમણે બુડાપેસ્ટ ખાતે લિઝ્ટ (Liszt) એકૅડેમી ખાતે પ્રસિદ્ધ હંગેરિયન સંગીતકારો બેલા બાતૉર્ક અને ઝોલ્ટાન કૉડાલેની પાસે ચાર વરસ સુધી સંગીતનો અભ્યાસ કર્યો. અઢાર વરસની ઉંમરે તેઓ બુડાપેસ્ટ ઑપેરામાં એક વાદક…
વધુ વાંચો >સૉલ્વે અર્નેસ્ટ (Solvay Ernest)
સૉલ્વે, અર્નેસ્ટ (Solvay, Ernest) (જ. 16 એપ્રિલ 1838, રિબૅક-રૉગ્નોન, બ્રસેલ્સ પાસે; અ. 26 મે 1922, બ્રસેલ્સ) : બેલ્જિયમના ઔદ્યોગિક રસાયણવિદ. કાચ અને સાબુ ઉદ્યોગમાં મોટા પાયે વપરાતા સોડા-ઍશ (ધોવાનો સોડા, સોડિયમ કાર્બોનેટ) માટે વ્યાપારી ધોરણે પોસાય તેવી એમોનિયા-સોડા પ્રવિધિ વિકસાવવા માટે તેઓ પ્રખ્યાત છે. અર્નેસ્ટ સૉલ્વે સ્થાનિક શાળાઓમાં અભ્યાસ કર્યા…
વધુ વાંચો >સૉલ્વે ખાડી (Solway firth)
સૉલ્વે ખાડી (Solway firth) : સ્કૉટલૅન્ડના ખાંચાખૂંચીવાળા પશ્ચિમ કાંઠા પર આવેલો આયરિશ સમુદ્રનો ફાંટો. તે સ્કૉટલૅન્ડના ડમ્ફ્રી અને ગૅલોવેને ઇંગ્લૅન્ડની વાયવ્યમાં આવેલા કુમ્બ્રિયાથી અલગ પાડે છે. આ ખાડીની લંબાઈ આશરે 64 કિમી. અને મહત્તમ પહોળાઈ આશરે 32 કિમી. જેટલી છે. અન્નાન, એસ્ક અને ડરવેન્ટ જેવી ઘણી નદીઓ તેમાં ઠલવાય છે.…
વધુ વાંચો >સોવેટો
સોવેટો : દક્ષિણ આફ્રિકામાં આવેલો અશ્વેત લોકોની વસ્તી ધરાવતો વિશાળ નિવાસી વિસ્તાર. ભૌગોલિક સ્થાન : 26° 15´ દ. અ. અને 27° 52´ પૂ. રે.. આ વિસ્તારમાં આશરે 10.73 લાખ (ઈ. સ. 2000) લોકો વસે છે, તે પૈકીના ઘણાખરા તો નજીકના જોહાનિસબર્ગમાં કામધંધાર્થે અવરજવર કરે છે. 29 પરાં ધરાવતો સોવેટોનો મ્યુનિસિપલ…
વધુ વાંચો >સોસાયટી [સમાજ (પરિસ્થિતિવિદ્યા)]
સોસાયટી [સમાજ (પરિસ્થિતિવિદ્યા)] : ક્લિમેન્ટ્સ(1916)ની વનસ્પતિસમાજની વર્ગીકરણ-પદ્ધતિનો એક એકમ. તેમના મત પ્રમાણે, વનસ્પતિ-સામાજિક (phytosociological) દૃષ્ટિએ વનસ્પતિસમાજમાં મુખ્યત્વે ચાર એકમો જોવા મળે છે : (1) વનસ્પતિ-સમાસંઘ (plant formation), (2) સંઘ (association), (3) સંસંઘ (consociation) અને (4) સમાજ (society). આ પદ્ધતિમાં જાતિની પ્રભાવિતા અને અનુક્રમને મૂળભૂત સિદ્ધાંત તરીકે સ્વીકારવામાં આવેલ છે. સંઘ…
વધુ વાંચો >સોસાયટી ટાપુઓ (Society Islands)
સોસાયટી ટાપુઓ (Society Islands) : દક્ષિણ પૅસિફિક મહાસાગરમાં આવેલા ટાપુઓ. ભૌગોલિક સ્થાન : 17° 00´ દ. અ. અને 150° 00´ પ. રે.. ‘આર્ચિપેલ દ લા સોસાયટી’ના ફ્રેન્ચ નામથી ઓળખાતો ફ્રેન્ચ પૉલિનેશિયન વિસ્તારનો આ દ્વીપસમૂહ યુ.એસ.ના સાન ફ્રાન્સિસ્કોથી નૈર્ઋત્યમાં આશરે 6760 કિમી. અંતરે તથા ફિજિથી પૂર્વમાં કૂક ટાપુઓ નજીક આવેલો છે.…
વધુ વાંચો >સોસાયટી ફૉર ઇન્ટરનૅશનલ ડેવલપમૅન્ટ (SID) (1957)
સોસાયટી ફૉર ઇન્ટરનૅશનલ ડેવલપમૅન્ટ (SID) (1957) : એક બિનસરકારી આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થા. તેમાં વ્યક્તિઓ અને સંસ્થાઓ સભ્યપદ મેળવે છે. આ સંસ્થાનો મુખ્ય હેતુ સામાજિક ન્યાય માટે તેમજ લોકશાહીકરણ માટે પ્રયત્નશીલ રહેવાનો છે. વિશ્વભરમાં જ્ઞાનવિતરણ તથા સંવાદની ભૂમિકા સર્જવામાં અને સમૂહોની સંઘર્ષશક્તિમાં બળ પૂરવાનું કામ કરવાનો આ સંસ્થાનો ઉદ્દેશ છે. બહુમુખી ક્ષેત્રોના…
વધુ વાંચો >સોસિજિનિસ (Sosigenes of Alexandria)
સોસિજિનિસ (Sosigenes of Alexandria) (જ. ઈ. પૂ. આશરે 90; અ. ?) : ઇજિપ્તનો ગ્રીક મૂળનો ખગોળવિદ. રોમનોએ ભલે યુદ્ધકળા, રાજ્યશાસનકળા અને વ્યવહારશાસ્ત્ર (કાયદા) જેવી બાબતોમાં નિપુણતા મેળવી હોય, પણ હકીકત એ છે કે વિજ્ઞાનમાં તેઓ નબળા હતા. વિજ્ઞાનના ઇતિહાસમાં મહત્ત્વનું પ્રદાન કર્યું હોય તેવો એક પણ પ્રાચીન રોમન વિજ્ઞાની નોંધાયો…
વધુ વાંચો >સોસૂર ફર્ડિનાન્ડ દ
સોસૂર, ફર્ડિનાન્ડ દ (જ. 1857, જિનીવા; અ. 1913) : સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડના નામી ભાષાવિજ્ઞાની. 1881–1891 દરમિયાન તેમણે પૅરિસ ખાતે ‘ઐતિહાસિક ભાષાવિજ્ઞાન’ વિશે અધ્યાપન કર્યું; 1901થી 1913ના ગાળામાં ઇન્ડો-યુરોપિયન ભાષાવિજ્ઞાન અને સંસ્કૃતના પ્રોફેસર બન્યા. 1907થી 1913 દરમિયાન જિનીવા ખાતે સમગ્ર ભાષાવિજ્ઞાનના પ્રોફેસર રહ્યા. ‘કોર્સ ઇન જનરલ લિંગ્વિસ્ટિક્સ’ (1916) નામના પુસ્તકથી તે બહુ જાણીતા…
વધુ વાંચો >સોલંકી યુગ
સોલંકી યુગ ગુજરાતમાં સોલંકી (ચૌલુક્ય) વંશના રાજાઓનો સમય. ઈ. સ. 942માં મૂળરાજ 1લાએ સોલંકી વંશ સ્થાપ્યો અને કર્ણદેવ 2જાના સમયમાં આશરે ઈ. સ. 1299માં તેનો અંત આવ્યો. રાજ્યતંત્ર : સોલંકી વંશના સિદ્ધરાજ જયસિંહ, કુમારપાળ વગેરે પ્રતાપી રાજાઓના સમયમાં ગુજરાત રાજ્યનો નોંધપાત્ર વિકાસ થયો હતો. આબુ અને ચંદ્રાવતી તથા માળવા અને…
વધુ વાંચો >સોલંકી રમણીકલાલ છગનલાલ
સોલંકી, રમણીકલાલ છગનલાલ (જ. 12 જુલાઈ 1931, રાંદેર) : પત્રકાર. માતા ઇચ્છાબહેન. પિતા છગનલાલ. એમનું બાળપણ રાંદેરમાં વીત્યું; પછી તેઓ અભ્યાસ અર્થે સૂરત ગયા. 1949માં આઇરિશ પ્રેસ્બિટેરિયન મિશન સ્કૂલમાંથી મૅટ્રિક થયા, એમ.ટી.બી. કૉલેજમાંથી અર્થશાસ્ત્રના વિષયમાં બી.એ. તથા સાર્વજનિક લૉ કૉલેજમાંથી એલએલ.બી. થયા. વિદ્યાર્થીકાળમાં જ તેઓ 1950–54માં રાંદેર વિદ્યાર્થી મંડળના પ્રમુખ…
વધુ વાંચો >સોલંકી વૃંદાવન
સોલંકી, વૃંદાવન (જ. 1947) : ગુજરાતના આધુનિક ચિત્રકાર. શાલેય અભ્યાસ પછી મહારાજા સયાજીરાવ યુનિવર્સિટી ઑવ્ બરોડાની ફેકલ્ટી ઑવ્ ફાઇન આર્ટમાં કલાનો અભ્યાસ શરૂ કર્યો. અહીં જ્યોતિ ભટ્ટ અને ગુલામ મોહમ્મદ શેખ તેમના ગુરુ હતા. અભ્યાસ દરમિયાન બૉમ્બે આર્ટ સોસાયટીની એક વાર્ષિક ચિત્રહરીફાઈમાં ઇનામ મળતાં તેમનો આત્મવિશ્વાસ એટલો દૃઢ થયો કે…
વધુ વાંચો >સોલાપુર
સોલાપુર : મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના પુણે વિભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું નગર. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 17° 41´ ઉ. અ. અને 75° 55´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 14,886 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરમાં અહમદનગર અને ઓસ્માનાબાદ જિલ્લો, પૂર્વમાં ઓસ્માનાબાદ જિલ્લો અને કર્ણાટક રાજ્યસીમા, દક્ષિણે કર્ણાટક રાજ્યસીમા…
વધુ વાંચો >સોલારિયો આન્દ્રેઆ (Solario Andrea)
સોલારિયો, આન્દ્રેઆ (Solario, Andrea) (જ. આશરે 1465, લૉમ્બાર્દી, ઇટાલી; અ. 1524 પહેલાં) : ઇટાલિયન રેનેસાં-ચિત્રકાર. પોતાના શિલ્પી ભાઈ ક્રિસ્તોફેરો સોલારિયો પાસે તેમણે ચિત્રકલા અને શિલ્પકલાની તાલીમ લીધી. 1491માં તેમણે ભાઈ ક્રિસ્તોફેરો સાથે વેનિસની યાત્રા કરી. વેનિસમાં ચિત્રકાર ઍન્તૉનેલો દા મેસિના(Antonello da Messina)નાં ચિત્રો જોયાં એની દૂરગામી અસર તેમના સર્જન પર…
વધુ વાંચો >સોલિમેના ફ્રાન્ચેસ્કો (Solimena Francesco)
સોલિમેના, ફ્રાન્ચેસ્કો (Solimena, Francesco) (જ. 1657, ઇટાલી; અ. 1747, ઇટાલી) : ઇટાલિયન બરોક ચિત્રકાર. પિતા ઍન્જેલો સોલેમિના (1629–1716) પાસે તે ચિત્રકલાની તાલીમ પામ્યા. એ પછી ચિત્રકાર ફ્રાન્ચેસ્કો દિ મારિયા પાસે તેમણે ચિત્રકલાની તાલીમ લીધી. નેપલ્સ ખાતે સાન્તા પાઓલો મેગ્યોરી(Santa Paolo Maggiore)માં 1689–90માં તેમણે ભીંતચિત્રો ચીતર્યાં. ત્યારથી એમની પ્રતિષ્ઠા થઈ. આ…
વધુ વાંચો >સોલિહલ (Solihull)
સોલિહલ (Solihull) : ઇંગ્લડના પશ્ચિમ મિડલૅન્ડ્ઝમાં આવેલો મહાનગરીય વિસ્તાર. ભૌગોલિક સ્થાન : 52° 25´ ઉ. અ. અને 1° 45´ પ. રે.. સોલિહલ નગર એ ઘણું જ ખુશનુમા હવામાન ધરાવતું સ્થળ છે. તે બર્મિંગહામથી આશરે 10 કિમી.ને અંતરે આવેલું છે. અહીં સંખ્યાબંધ ઔદ્યોગિક વસાહતો છે. વળી કેટલીક વિશાળ વાણિજ્ય-કચેરીઓ પણ છે.…
વધુ વાંચો >સોલી (1) (Soli)
સોલી (1) (Soli) : તુર્કીના આઇસેલ પ્રાંતમાં આજના મર્સિનથી પશ્ચિમે આવેલું પ્રાચીન ઍનાતોલિયાનું દરિયાઈ બંદર. ર્હોડ્ઝના વસાહતીઓએ તેની સ્થાપના કરેલી. ઍલેક્ઝાન્ડરે ઈ. પૂ. 333માં જ્યારે તે કબજે કરેલું ત્યારે તે એટલું બધું સમૃદ્ધ અને જાહોજલાલીવાળું હતું તેથી તથા તે ઈરાન સાથે જોડાયેલું હોવાને કારણે તે ત્યાંથી તે વખતની 200 કલાત્મક…
વધુ વાંચો >સોલી (2)
સોલી (2) : સાયપ્રસ ટાપુ પરનું પ્રાચીન ગ્રીક શહેર. ગ્રીક નામ સોલોઈ. તે મૉર્ફોઉના ઉપસાગર પરના આજના કારાવૉસ્તાસીથી પશ્ચિમ તરફ આવેલું હતું. ટ્રોજનના યુદ્ધ પછીના ગાળામાં અતિક (Attic) વીર દ્વારા પરંપરાગત રીતે તેને વસાવવામાં આવેલું, તેથી જ તે કદાચ સાયપ્રસના દરિયાખેડુઓ (ઈ. પૂ. 1193) જેવા નિવાસીઓની યાદ અપાવે છે. બીજી…
વધુ વાંચો >સોલેનેસી
સોલેનેસી : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલું એક કુળ. બૅન્થામ અને હૂકરની વર્ગીકરણ-પદ્ધતિમાં તેનું સ્થાન આ પ્રમાણે છે : વર્ગ – દ્વિદળી, ઉપવર્ગ – યુક્તદલા (Gamopetalae), શ્રેણી – દ્વિસ્ત્રીકેસરી (Bicarpellatae), ગોત્ર – પૉલિમૉનિયેલ્સ, કુળ – સોલેનેસી. આ કુળમાં 85 જેટલી પ્રજાતિઓ અને 2200થી વધારે જાતિઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે; જેમનું પ્રાથમિકપણે…
વધુ વાંચો >