૫.૧૭
કૅન્સર, શુક્રપિંડ(testis)નુંથી કૅમ
કેપ ઑવ્ ગુડ હોપ
કેપ ઑવ્ ગુડ હોપ : દક્ષિણ આફ્રિકાના પશ્ચિમ છેડે કેપટાઉન પાસે આવેલી ભૂશિર. 34o 21′ દ. અ. અને 18o 29′ પૂ. રે. પર આ ભૂશિર આવેલી છે. આટલાન્ટિક મહાસાગરમાંથી, સીધા ઢોળાવવાળી કરાડ (seacliff) સાથે 260 મી. ઊંચકાઈ આવેલી આ ભૂશિર તોફાની પવનો અને સમુદ્રપ્રવાહ માટે જાણીતી છે. ઈ.સ. 1486માં આ…
વધુ વાંચો >કેપ કેનેડી અંતરીક્ષ કેન્દ્ર : જુઓ અંતરીક્ષયાન પ્રમોચન-મથકો
કેપ કેનેડી અંતરીક્ષ કેન્દ્ર : જુઓ અંતરીક્ષયાન પ્રમોચન-મથકો.
વધુ વાંચો >કેપ કૉડ
કેપ કૉડ : ઉત્તર અમેરિકાના મૅસેચૂસેટ્સ રાજ્યના અગ્નિ ખૂણે આટલાન્ટિક મહાસાગરમાં ઘૂસેલો હૂકના આકારનો 104 કિમી. લાંબો અને સાંકડો દ્વીપકલ્પ. તે 41o 45’થી 42o 15′ ઉ. અ. તથા 70o 00’થી 70o 30′ પ. રે. વચ્ચે આવેલો છે. તેની પહોળાઈ 1.6 કિમી.થી 30 કિમી. જેટલી છે. 1914માં કેપ કૉડ કૅનાલ પૂર્ણ…
વધુ વાંચો >કેપ ટાઉન (આફ્રિકા)
કેપ ટાઉન (આફ્રિકા) : દક્ષિણ આફ્રિકાના કેપ પ્રાંતનું પાટનગર અને બંદર. આટલાન્ટિક મહાસાગરને કિનારે ટેબલ પર્વતની તળેટીમાં આ શહેર આવેલું છે. અહીં જમીનનો ચાંચ આકારનો ભાગ મહાસાગરમાં દૂર સુધી વિસ્તરેલો છે. 33o 54′ દ. અ. અને 18o 25′ પૂ. રે. પર આવેલું આ શહેર ‘નૅશનલ બૉટેનિકલ ગાર્ડન’ અને પ્રાચીન સંગ્રહસ્થાન…
વધુ વાંચો >કેપ વર્દ ટાપુઓ
કેપ વર્દ ટાપુઓ (Cape Verde) : આફ્રિકાના પશ્ચિમ કિનારે આવેલા સેનેગાલના મુખ્ય શહેર ડકારથી પશ્ચિમે 480 કિમી. દૂર મધ્ય આટલાન્ટિક મહાસાગરમાં આવેલ પંદર દ્વીપોનો સમૂહ અને પ્રજાસત્તાક રાજ્ય. ભૌગોલિક સ્થાન : 16o ઉ. અ. અને 24o પ. રે.. તેનો વિસ્તાર 4033 ચોકિમી. છે. સૌથી મોટો ટાપુ સાન્ટિયાગો 972 ચોકિમી. ક્ષેત્રફળ…
વધુ વાંચો >કૅપસ્ટન
કૅપસ્ટન : દોરડાં, સાંકળ અને કેબલ્સની મદદથી વહાણ અથવા જહાજવાડામાં ઘણા જ વજનદાર પદાર્થો ખસેડવા માટે વપરાતું યાંત્રિક સાધન. રેલવેના યાર્ડમાં પણ, વજન લઈ જતી કારને સ્થિતિમાં રાખવા (positioning) તે વપરાય છે. કૅપસ્ટનમાં એક નળાકાર હોય છે. તે હાથથી, વરાળની મદદથી અથવા વીજળીની મદદથી ચલાવાય છે. આ નળાકાર ઊભી ધરીની…
વધુ વાંચો >કે. પી. ‘પૂર્ણચન્દ્ર તેજસ્વી’
કે. પી. ‘પૂર્ણચન્દ્ર તેજસ્વી’ (જ. 8 સપ્ટેમ્બર 1938, શિમોગા, કર્ણાટક; અ. 5 એપ્રિલ 2007, કર્ણાટક) : કન્નડ ભાષાના સાહિત્યકાર. તેમની કૃતિ ‘ચિદંબરરહસ્ય’ને 1987ના વર્ષનો ભારતીય સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર મળ્યો હતો. મૈસૂર યુનિવર્સિટીમાંથી સાહિત્યના વિષયમાં એમ. એ.ની ડિગ્રી મેળવ્યા પછી, તેમણે ખેતીકામ સ્વીકાર્યું. તેમણે અનેક ગ્રંથો આપ્યા છે. તેમાં નવલકથાઓ, ટૂંકી…
વધુ વાંચો >કૅપીસ – જિયૉર્જી
કૅપીસ, જિયૉર્જી (જ. 4 ઑક્ટોબર 1906, સેલિપ, હંગેરી; અ. 29 ડિસેમ્બર 2001, કૅમ્બ્રિજ, મૅસેચૂસેટ્સ) : અમેરિકન ડિઝાઇનર, ચિત્રકાર, ફોટોગ્રાફર અને લેખક. બુડાપેસ્ટ ખાતેની રૉયલ એકૅડેમી ઑવ્ ફાઇન આર્ટ ખાતે કલાનો અભ્યાસ તેમણે 1928માં પૂરો કર્યો. ત્યારબાદ તેમણે ફોટોગ્રાફી ક્ષેત્રે ‘ફોટોગ્રામ્સ’ અને ‘ફોટો ડ્રૉઇન્ગ્સ’ નામે ઓળખાતા અવનવા પ્રયોગો કર્યા. 1930થી 1936…
વધુ વાંચો >કૅપૅસિટર
કૅપૅસિટર : બે વાહક (conductors) કે બે પ્લેટ વચ્ચે પરાવૈદ્યુતિક (dielectric) રાખી, તેમને એકબીજાથી અલગ કરવાથી બનતો વૈદ્યુત ઘટક. તે ધારિતા(capacitance)નો ગુણધર્મ ધરાવતો હોવાથી તેના બન્ને છેડા (terminals) વચ્ચેની વોલ્ટતા(voltage)માં થતા નજીવા ફેરફારનો પણ તે પ્રતિકાર કરે છે. વિદ્યુતકોષ (battery) પછી વૈદ્યુત ઊર્જા સંગ્રહ કરવાનું ઉપકરણ કૅપૅસિટર છે. વિદ્યુતભાર(તેમજ ઊર્જા)નો…
વધુ વાંચો >કૅપ્પેરિસ
કૅપ્પેરિસ : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા કૅપ્પેરેસી કુળની વૃક્ષ અને ઉન્નત અથવા ભૂપ્રસારી કે આરોહી ક્ષુપ સ્વરૂપ ધરાવતી એક પ્રજાતિ. દુનિયામાં તેની 270 જેટલી જાતિઓ થાય છે, તે પૈકી ભારતમાં 40 જેટલી જાતિઓ થાય છે. કેટલીક જાતિઓ આર્થિક અગત્ય ધરાવે છે. તેની જાણીતી જાતિઓમાં Capparis decidua Edgew (કેરડો, કેર), C.…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – શુક્રપિંડ(testis)નું
કૅન્સર, શુક્રપિંડ(testis)નું : પુરુષોના જનનપિંડ(gonad)ને શુક્રપિંડ કહે છે. તેમાં શુક્રકોષો અને પુરુષોનો અંત:સ્રાવ, ટેસ્ટોસ્ટીરોન ઉત્પન્ન થાય છે. શુક્રપિંડની ઉપર અધિશુક્રપિંડ અથવા અધિવૃષણ (epididymis) આવેલ છે. શુક્રપિંડમાં આવેલી શુક્રજનકનલિકા(seminiferous tubules)માં બનતા શુક્રકોષો શુક્રવાહિની (vas deferens) દ્વારા બહારની તરફ જાય છે. શુક્રપિંડને વૃષણ પણ કહે છે. તે 5 × 2.5 સેમી. કદના…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – સ્તન(breast)નું
કૅન્સર, સ્તન(breast)નું : સ્તનનું કૅન્સર થવું તે. છાતીના આગળના ભાગમાં ચામડી નીચે આવેલી દૂધ ઉત્પન્ન કરતી ગ્રંથિઓના સમૂહને સ્તન કહે છે. સગર્ભતા તથા પ્રસવ પછી તે સ્ત્રીઓમાં વિશિષ્ટ રીતે વિકસે છે. પુરુષોમાં તે અવશિષ્ટ સ્વરૂપે રહેલું હોય છે. તે પશ્ચિમી દેશો તથા શહેરી વિકસિત વિસ્તારોની સ્ત્રીઓનું મુખ્ય કૅન્સર છે. અમેરિકામાં…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – સ્થાનાંતરિત અજ્ઞાતમૂળ
કૅન્સર, સ્થાનાંતરિત અજ્ઞાતમૂળ : લસિકાગ્રંથિ (lymphnode), હાડકાં, ફેફસાં, યકૃત (liver) વગેરેમાં ફેલાયેલું હોય એવું કૅન્સર મૂળ કયા અવયવમાં ઉદભવ્યું છે તેની જાણકારી પ્રાપ્ત ન થઈ શકતી હોય તો તેને સ્થાનાંતરિત અજ્ઞાતમૂળ કૅન્સર (metastases of unknown origin, MUO) કહે છે. ભારતમાં દર્દીની શારીરિક તપાસ તથા શક્ય બધી જ પ્રયોગશાળાકીય તથા એક્સ-રે…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – સ્વરપેટીનું : જુઓ કૅન્સર – મોં – નાક અને ગળાનું
કૅન્સર, સ્વરપેટીનું : જુઓ કૅન્સર, મોં, નાક અને ગળાનું.
વધુ વાંચો >કૅન્સર – સ્વાદુપિંડ(pancreas)નું
કૅન્સર, સ્વાદુપિંડ(pancreas)નું : સ્વાદુપિંડનું કૅન્સર થવું તે. જઠરમાંથી પચવો શરૂ થયેલો ખોરાક નાના આંતરડામાં પ્રવેશે છે ત્યારે તેના શરૂઆતના ભાગમાં સ્વાદુપિંડનો પાચકરસ તથા પિત્તરસ ખોરાક સાથે ભળે છે અને ખોરાકનું પાચન થાય છે. નાના આંતરડાનો આ ભાગ અંગ્રેજી મૂળાક્ષર ‘સી’ જેવો હોય છે અને તેને પક્વાશય (duodenum) કહે છે. તેના…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – હાડકાંનું તથા ઈવિંગનું સાર્કોમા
કૅન્સર, હાડકાંનું તથા ઈવિંગનું સાર્કોમા : હાડકાંનું કૅન્સર થવું તે. હાડકાંના વિવિધ પ્રકારો છે – લાંબાં, ટૂંકાં, ચપટાં, અનિયમિત વગેરે. લાંબા હાડકાના મધ્યભાગને મધ્યદંડ (shaft, diaphysis) કહે છે. તેના બંને છેડાને અધિદંડ (epiphysis) કહે છે, જે બીજા હાડકા સાથે સાંધો બનાવે છે. અધિદંડ અને મધ્યદંડ વચ્ચે હાડકાની લંબાઈની વૃદ્ધિ કરતો,…
વધુ વાંચો >કૅન્સાસ રાજ્ય
કૅન્સાસ રાજ્ય : યુ.એસ.નું એક ઘટક રાજ્ય. આ રાજ્ય ભૌગોલિક ર્દષ્ટિએ ઉત્તર અમેરિકા ખંડની મધ્યમાં આવેલું છે. તેનું નામ રાજ્યમાંની કૅન્સાસ નદી પરથી પાડવામાં આવ્યું છે, જેનો અર્થ થાય છે ‘પીપલ ઑવ્ ધ સાઉથ વિન્ડ’. તે 37oથી 40o ઉ.અ. અને 94o 38’થી 102o 1′ પ.રે. વચ્ચે આવેલું છે. તેની ઉત્તરે…
વધુ વાંચો >કૅન્સાસ શહેર
કૅન્સાસ શહેર : કૅન્સાસ નદી અને મિસૂરી નદીના સંગમ પર વસેલું અમેરિકાનું મહત્વનું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 39o 6′ ઉ. અ. અને 94o 37′ પ. રે.. વિસ્તારની ષ્ટિએ કૅન્સાસ રાજ્યમાં તેનો બીજો ક્રમ છે. આ નગરના બે જુદા જુદા રાજકીય એકમો છે : (1) કૅન્સાસ નગર KS, (2) કૅન્સાસ (મિસૂરી)…
વધુ વાંચો >કૅન્સેટ – જોન ફ્રેડેરિક
કૅન્સેટ, જોન ફ્રેડેરિક (જ. 22 માર્ચ 1816, ચેશાયર, કનેક્ટિકટ, અમેરિકા; અ. 14 ડિસેમ્બર 1872, ન્યૂયૉર્ક નગર, અમેરિકા) : નિસર્ગ ચિત્રકાર. અમેરિકાના નિસર્ગ ચિત્રકારજૂથ ‘હડ્સન રિવર સ્કૂલ’ની બીજી પેઢીના અગ્રણી. બૅંકની ચલણી નોટના એન્ગ્રેવિન્ગ છાપકામના કસબી પોતાના પિતા થૉમસ કૅન્સેટ અને આલ્ફ્રેડ ડૅગેટ હેઠળ તેમણે એન્ગ્રેવિન્ગ છાપકામની તાલીમ લીધી હતી. 1838માં…
વધુ વાંચો >કેપ ઑબ્ઝર્વેટરી
કેપ ઑબ્ઝર્વેટરી : લંડન પાસેની ‘ધ રૉયલ ગ્રિનિચ ઑબ્ઝર્વેટરી’ની બરોબરી કરી શકે તેવી વેધશાળા. પૃથ્વીના દક્ષિણ ગોળાર્ધમાં પણ આવી વેધશાળા હોવી જોઈએ એવી માગણીને માન આપીને દક્ષિણ આફ્રિકાના કેપટાઉન ખાતે આ પ્રકારની વેધશાળા બાંધવાની દરખાસ્ત 1821માં મંજૂર કરવામાં આવી અને કેપ ઑવ્ ગુડ હોપ ખાતે સન 1825થી 1828 દરમિયાન એનું…
વધુ વાંચો >