૧૮.૨૧
લાલસ, સીતારામથી લિક ઑબ્ઝર્વેટરી, કૅલિફૉર્નિયા
લાલસ, સીતારામ
લાલસ, સીતારામ (જ. 29 ડિસેમ્બર 1908 નેરવા, રાજસ્થાન અ. 29 ડિસેમ્બર 1986) : રાજસ્થાની કોશકાર. તેમણે તેમની નાની વયે પિતાની છત્રછાયા ગુમાવતાં મોસાળમાં તેમના નાનાએ તેમનો ઉછેર કર્યો. તેમના નાના સાદુલજી વિદ્વાન અને જાણીતા કવિ હતા. સીતારામે તેમનું પ્રાથમિક શિક્ષણ સરવડી ગામે લીધા બાદ રાજમહલ મિડલ સ્કૂલ અને જોધપુરની દરબાર…
વધુ વાંચો >લાલા અમરનાથ
લાલા અમરનાથ (જ. 11 સપ્ટેમ્બર 1911, કપૂરથલા; અ. 5 ઑગસ્ટ 2000, નવી દિલ્હી) : જાણીતા ક્રિકેટર. 1933માં ડિસેમ્બર માસ દરમિયાન મુંબઈ ખાતે બૉમ્બે જિમખાનાના મેદાન પર પ્રવાસી ઇંગ્લૅન્ડ સામે ભારત તરફથી ટેસ્ટપ્રવેશે જ સદી ફટકારવાનું બહુમાન મેળવનારા 22 વર્ષના ઝંઝાવાતી ‘વન-ડાઉન’ બૅટ્સમૅન ‘લાલા’ અમરનાથનું મૂળ નામ અમરનાથ નાનિક ભારદ્વાજ હતું.…
વધુ વાંચો >લાલા, ભોગીલાલ ધીરજલાલ
લાલા, ભોગીલાલ ધીરજલાલ (જ. 7 ડિસેમ્બર 1877, અમદાવાદ; અ. 30 ઑગસ્ટ 1965, અમદાવાદ) : ગુજરાતના લોકસેવક, ગાંધીયુગના સ્વાતંત્ર્ય-સૈનિક અને મુંબઈ વિધાનપરિષદના અધ્યક્ષ. ભોગીલાલના પિતા મૅજિસ્ટ્રેટ હતા. ભોગીલાલે પ્રાથમિક શિક્ષણ અમદાવાદ તથા સૂરત જિલ્લાના ઓલપાડમાં, માધ્યમિક શિક્ષણ અમદાવાદમાં અને ઉચ્ચ શિક્ષણ વડોદરાની કૉલેજમાં લીધું હતું. બી.એ., એલએલ.બી. થઈને 1901માં તેમણે વકીલાત…
વધુ વાંચો >લાલા રુખ
લાલા રુખ (1817) : પૂર્વીય દેશોની કેટલીક કાવ્યકથાઓનું ટી. મૂરે અંગ્રેજીમાં કરેલું પદ્ય અને ગદ્ય રૂપાંતર. આમાંની મુખ્ય કથાની નાયિકા દિલ્હીથી કાશ્મીર સુધીના મુલ્કના બાદશાહની પુત્રી શાહજાદી લાલા રુખ છે. તેનું લગ્ન બુખારિયાના બાદશાહ સાથે નક્કી કરવામાં આવેલું. બુખારિયા તરફ મુસાફરી દરમિયાન, તેના કાફલાની સૌ સખીઓને એક યુવાન કાશ્મીરી કવિ…
વધુ વાંચો >લાલા લજપતરાય
લાલા લજપતરાય (જ. 28 જાન્યુઆરી 1865, લુધિયાણા, પંજાબ; અ. 17 નવેમ્બર 1928, લાહોર, પાકિસ્તાન) : ભારતના મહાન સ્વાતંત્ર્ય-સેનાની, આર્યસમાજના આગેવાન અને રાષ્ટ્રવાદી લેખક. તેઓ હિંદુ અગ્રવાલ કુટુંબમાં જન્મ્યા હતા. તેમના પિતા લાલા રાધાકિશન સરકારી સ્કૂલમાં ઉર્દૂના શિક્ષક અને માતા ગુલાબદેવી શીખ હતાં. તેમનાં લગ્ન 1877માં રાધાદેવી સાથે થયાં હતાં. તેમને…
વધુ વાંચો >લાલા શ્રીનિવાસદાસ
લાલા શ્રીનિવાસદાસ (જ. 1850, દિલ્હી; અ. 1887) : ભારતેન્દુ યુગના એક સમર્થ સર્જક. એમના બાપુજી મથુરાના એક જાણીતા શેઠની દિલ્હીની પેઢીમાં પ્રમુખ ગુમાસ્તા તરીકે સેવાઓ આપતા હતા. શ્રીનિવાસદાસ ઉચ્ચ કોટિની સર્જક-પ્રતિભા ધરાવતા હતા. એમની નવલકથા ‘પરીક્ષા ગુરુ’(ઈ. સ. 1882)નું હિંદીમાં ઐતિહાસિક મહત્વ છે. આચાર્ય રામચંદ્ર શુક્લે એને પશ્ચિમના સ્વરૂપની હિંદીની…
વધુ વાંચો >લાલા શ્રીરામ
લાલા શ્રીરામ (જ. એપ્રિલ 1884; અ. જાન્યુઆરી 1963) : અગ્રણી ઉદ્યોગસાહસિક અને કુશળ વહીવટકર્તા. તેમના કાકા ગિરધરલાલની વિધવાને શૈશવકાળથી જ દત્તક આપવામાં આવ્યા હતા. પરિણામે પિતા મદનમોહનને શ્રીરામના ઉછેરમાં રસ ઓછો થઈ ગયો હતો. મૅટ્રિકની પરીક્ષા સામાન્ય ગુણવત્તા સાથે પસાર કરી 16 વર્ષની વયે એક કાપડિયાને ત્યાં કામે જોડાયા હતા.…
વધુ વાંચો >લાલા હરદયાળ
લાલા હરદયાળ (જ. 1884, દિલ્હી; અ. 4 માર્ચ 1939, ફિલાડેલ્ફિયા, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ) : ભારતના મહાન દેશભક્ત, ક્રાંતિકાર અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં ગદર પક્ષના સ્થાપક. હરદયાળનો જન્મ મધ્યમ વર્ગના કાયસ્થ પરિવારમાં થયો હતો. તેમના પિતા ગૌરીદયાળ માથુર ફારસી અને ઉર્દૂના અભ્યાસી હતા. તેમનાં માતા ધાર્મિક વૃત્તિનાં શિવભક્ત હતાં. તેમણે મૅટ્રિકની પરીક્ષા 14…
વધુ વાંચો >લાલો, વિક્તોર એન્તૉની એદુઅર્દ
લાલો, વિક્તોર એન્તૉની એદુઅર્દ (જ. 27 જાન્યુઆરી 1823, લિલે ફ્રાન્સ; અ. 22 એપ્રિલ 1892, પૅરિસ, ફ્રાન્સ) : પ્રસિદ્ધ ફ્રેન્ચ સ્વરનિયોજક. પેઢીઓથી લશ્કરી કારકિર્દી ધરાવતા એક ફ્રેન્ચ કુટુંબમાં જન્મ. કુટુંબના વડવાઓ મૂળ સ્પૅનિશ હતા. 1839માં લિલે છોડીને લાલો પૅરિસ ગયા અને ફ્રાંસ્વા હેબેનેક પાસે પૅરિસ કૉન્ઝર્વેટરીમાં વાયોલિન-વાદન શીખવું શરૂ કર્યું. તેમણે…
વધુ વાંચો >લાવણી
લાવણી : એક ઉપરાગ, જે દેશી રાગ તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. ‘સંગીત રાગ કલ્પદ્રુમ’માં લાવણીને ‘ઉપરાગ’ કહેવામાં આવ્યો છે. એને દેશી કહેવાનું કારણ એ છે કે જુદા જુદા દેશ(પ્રદેશ)માં એને અનુરૂપ નામ ધારણ કરે છે. લાવણીનો વિકાસ લોકગીતોમાં થયેલો છે. તેનો સંબંધ મગધ પાસેના લવણદેશ સાથે હોઈને એ લાવણી કહેવાઈ છે.…
વધુ વાંચો >લાંબા માથાવાળું લોટનું કાંસિયું (long headed flour beetle)
લાંબા માથાવાળું લોટનું કાંસિયું (long headed flour beetle) : સંગૃહીત પાક અને તેની પેદાશોને નુકસાન કરતી એક જીવાત. તેનો સમાવેશ ઢાલપક્ષ (coleoptera) શ્રેણીનાં ટેનેબ્રિયોનિડી કુળમાં થયેલ છે. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Laetheticus oryzae છે. પુખ્ત કીટક દેખાવે પાતળો અને ઉપર-નીચેથી ચપટો હોય છે, જે રાતા સરસિયાને મળતો આવે છે. પુખ્ત કીટક…
વધુ વાંચો >લાંબી કૂદ
લાંબી કૂદ : ખેલકૂદની એક જૂની લોકપ્રિય રમત. આદિમાનવને ખોરાકની શોધમાં અને જાતરક્ષણ અર્થે દોડતાં ઘણી વાર રસ્તામાં પડી ગયેલાં ઝાડ, ખાડા તથા ઝરણાં કૂદવાં પડતાં હતાં. લાંબી કૂદ હકીકતમાં દોડવાની અને કૂદવાની ક્રિયાનો સમન્વય છે. તે એક કુદરતી પ્રવૃત્તિ છે અને ખેલકૂદની રમતોમાં સમાવેશ પામી ઑલિમ્પિક રમતોત્સવમાં પણ સ્પર્ધાનું…
વધુ વાંચો >લિક ઑબ્ઝર્વેટરી, કૅલિફૉર્નિયા
લિક ઑબ્ઝર્વેટરી, કૅલિફૉર્નિયા : યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સની એક પ્રમુખ પ્રાકાશિક (optical) વેધશાળા. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં પહાડની ટોચ ઉપર બાંધવામાં આવેલી પહેલી વેધશાળા. તેના ટેલિસ્કોપ માઉન્ટ હૅમિલ્ટન શિખર પર આશરે 1,280 મીટર (4,200 ફૂટ) ઊંચાઈએ આવેલા છે. આ સ્થળ કૅલિફૉર્નિયામાં સાન હોઝેથી પૂર્વમાં આશરે 32 કિમી. (20 માઈલ) અંતરે આવેલું છે. હાલમાં આનો…
વધુ વાંચો >