૧૮.૦૯
રેફ્રિજરેટરથી રેલવે (રેલમાર્ગ)
રે, મૅન (Ray, Man)
રે, મૅન (Ray, Man) (જ. 27 ઑગસ્ટ 1890, ફિલાડેલ્ફિયા, અમેરિકા; અ. 18 નવેમ્બર 1976, પૅરિસ, ફ્રાન્સ) : આધુનિક અમેરિકન ચિત્રકાર, ફોટોગ્રાફર અને દાદાવાદી તેમજ પરાવાસ્તવવાદી ફિલ્મ-દિગ્દર્શક. ફોટોગ્રાફી અને ફિલ્મના ક્ષેત્રે તેમણે કરેલી ટૅકનિકલ શોધો (innovation) માટે પણ તે ખ્યાતનામ છે. પિતા પણ ચિત્રકાર અને ફોટોગ્રાફર. ન્યૂયૉર્ક નગરમાં મૅનનો ઉછેર થયો…
વધુ વાંચો >રેમોન્ટ, વ્લાડિસ્લો સ્ટૅનિસ્લો
રેમોન્ટ, વ્લાડિસ્લો સ્ટૅનિસ્લો (જ. 7 મે 1867, કૉબીલો વીલ્કી, પોલૅન્ડ, અ. 7 ડિસેમ્બર 1925, વૉર્સો) : 1924ના વર્ષના સાહિત્યના નોબેલ પુરસ્કારના પોલૅન્ડના વિજેતા. તેમનો જન્મ પવનચક્કીના માલિકના એક મોટા કુટુંબમાં થયો હતો. બાળક તરીકે શાળામાં તેમણે રશિયન ભાષાનો અભ્યાસ ફરજિયાત કરવો પડતો હતો; પરંતુ તેઓ પોલિશ ભાષા પ્રત્યેનો પ્રેમ વિકસાવતા…
વધુ વાંચો >રેમૉસ-હૉટો જોસ
રેમૉસ-હૉટો જોસ (જ. 1950) : (અગ્નિ ઇન્ડોનેશિયા) પૂર્વ ટિમૉરના રાજકીય આંદોલનકાર. પૂર્વ ટિમૉરમાં સ્વાતંત્ર્ય-આંદોલનને ટેકો આપવા બદલ પૉર્ટુગીઝ સરકારે તેમને દેશનિકાલ કર્યા હતા. 1972–75 દરમિયાનના આંતરયુદ્ધમાં ભાગ લેવા તેઓ દેશ પાછા આવ્યા અને ફ્રૅટલિનના ગેરીલા-સભ્ય બન્યા. 1975માં ઇન્ડોનેશિયા તરફથી આક્રમણ થતાં તેઓ ઑસ્ટ્રેલિયા ચાલ્યા ગયા. તેમણે પૂર્વ ટિમૉરના વિદેશ મંત્રી…
વધુ વાંચો >રેમ્બો (ઝાં-નિકોલસ) આર્થર
રેમ્બો (ઝાં-નિકોલસ) આર્થર (જ. 20 ઑક્ટોબર 1854, શાર્લવિલ, ફ્રાન્સ; અ. 10 નવેમ્બર 1891, માર્સેલ) : ફ્રેન્ચ કવિ. સર્જક પૉલ વર્લેન સાથે 17 વર્ષની વયે સંકળાયેલા. પિતા લશ્કરી અફસર અને માતા ખેડૂતપુત્રી. એક ભાઈ અને બે નાની બહેનો. માતાપિતાના લગ્નવિચ્છેદથી બાળકોની સંભાળ માતાના હિસ્સે આવી. નાનપણથી જ આર્થરમાં અસાધારણ બુદ્ધિપ્રતિભાનાં દર્શન…
વધુ વાંચો >રૅમ્બો, જોહાન ઍન્ટૉન આલ્બાન
રૅમ્બો, જોહાન ઍન્ટૉન આલ્બાન (જ. 1790, જર્મની; અ. 1866, જર્મની) : રંગદર્શી જર્મન ચિત્રકાર. લક્ઝમબર્ગમાં બેનેડિક્ટાઇન મૉન્ક ફ્રેરે અબ્રાહમ દ’ ઓવલ પાસે 1803થી 1807 સુધી ચિત્રકલાની તાલીમ લીધી. આ પછી પૅરિસમાં 4 વરસ સુધી પ્રસિદ્ધ ફ્રેન્ચ ચિત્રકાર જાક લુઈ દાવિદ પાસે ચિત્રકલાની તાલીમ લીધી. 1812થી 1815 સુધી ટ્રાયર નગરમાં વ્યક્તિચિત્રકાર…
વધુ વાંચો >રૅમ્બ્રાં, હાર્મેન્ઝૂન વાન રીન
રૅમ્બ્રાં, હાર્મેન્ઝૂન વાન રીન (જ. 15 જુલાઈ 1606, લીડન, નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 4 ઑક્ટોબર 1669, ઍમ્સ્ટરડૅમ, નેધરલૅન્ડ્ઝ) : બરૉક શૈલીના પુરસ્કર્તા મહાન ડચ ચિત્રકાર અને છાપચિત્રકલા (મુદ્રણક્ષમકલા, printmaking)ના કસબી. પવનચક્કીઓના માલિક ધનિક પિતા હાર્મેન ગૅરિટ્ઝૂનના નવ પૈકીના તેઓ આઠમા સંતાન હતા. 1620માં રૅમ્બ્રાંએ સ્થાનિક લીડન યુનિવર્સિટીમાં પ્રવેશ મેળવ્યો, પરંતુ સ્થાનિક ચિત્રકાર…
વધુ વાંચો >રેમ્સેન, ઇરા (Remsen, Ira)
રેમ્સેન, ઇરા (Remsen, Ira) (જ. 10 ફેબ્રુઆરી 1846, ન્યૂયૉર્ક સિટી; અ. 4 માર્ચ 1927, કાર્મેલ, કૅલિફૉર્નિયા) : યુ.એસ.ના રસાયણવિદ અને સૅકેરીનના સહશોધક. કોલંબિયા વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી 1867માં એમ.ડી.ની ઉપાધિ મેળવીને મ્યૂનિક તથા ગોટિનબર્ગ, જર્મનીનાં વિશ્વવિદ્યાલયોમાં અભ્યાસ કરી 1870માં પીએચ.ડી.ની પદવી મેળવી. રેમ્સેને શુદ્ધ રસાયણશાસ્ત્રમાં તેમનું સંશોધન ટુબીંગન વિશ્વવિદ્યાલયમાં શરૂ કર્યું. અહીં 1870–1872…
વધુ વાંચો >રેરડન, રેમંડ
રેરડન, રેમંડ (જ. 8 ઑક્ટોબર 1932, ટ્રેડગર, મન્માઉથશાયર, યુ.કે.) : સ્નૂકરના 1970ના દશકાના ટોચના આંગ્લ ખેલાડી. 1970માં બીજા પ્રયત્ને તેઓ વિશ્વવિજયપદકના વિજેતા બન્યા; એ પછી 1973થી ’76 દરમિયાન દર વર્ષે અને 1978માં પણ વિજયપદકના વિજેતાનો એ જ દોર ચાલુ રહ્યો; 1978નું છેલ્લું વિશ્વવિજયપદક તો તેઓ 45 વર્ષ 6 મહિનાની ઉંમરે…
વધુ વાંચો >રે, રવિ
રે, રવિ (જ. 26 નવેમ્બર 1926, ભાઉરાગઢ, પુરી જિલ્લો, ઓરિસા) : કેન્દ્ર સરકારના આરોગ્ય અને કુટુંબકલ્યાણ-વિભાગના પૂર્વ મંત્રી અને લોકસભાના પૂર્વ અધ્યક્ષ. તેઓ કટકની રેવનશો કૉલેજમાંથી સ્નાતક થયા, ત્યાં રાજકારણના પ્રથમ પાઠ શીખ્યા, 1948માં કૉલેજના વિદ્યાર્થીમંડળના પ્રમુખ બન્યા. લૉ કૉલેજના અભ્યાસકાળ દરમિયાન ત્યાં પણ તેઓ વિદ્યાર્થીમંડળના વડા બન્યા હતા. કૉલેજના…
વધુ વાંચો >રેલવાણી, જયંત જિવતરામ
રેલવાણી, જયંત જિવતરામ [જ. 3 સપ્ટેમ્બર 1936, લાડકાણા, સિંધ (હાલ પાકિસ્તાન)] : સિંધી અને ગુજરાતી નવલકથાકાર. તેમણે પુણે યુનિવર્સિટીમાંથી બી.એ.ની ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી, પછી તેઓ વેસ્ટર્ન રેલવે સેવામાં જોડાયા અને સિનિયર સેક્શન ઑફિસર તરીકે નિવૃત્ત થયા. હાલ તેઓ કટાર તથા અન્ય લેખનકાર્યમાં પ્રવૃત્ત છે. 1964થી તેમણે ‘સિંધુ ભારતી’ના સંપાદનનું કાર્ય…
વધુ વાંચો >રેફ્રિજરેટર
રેફ્રિજરેટર બાહ્ય વાતાવરણના તાપમાન કરતાં નીચું તાપમાન મેળવવા માટેનું કબાટ/પેટી જેવું દેખાતું યાંત્રિક સાધન. હાલ ઘરગથ્થુ તેમજ ઔદ્યોગિક ઉપયોગ માટે રેફ્રિજરેટરનો બહોળા પ્રમાણમાં ઉપયોગ થાય છે. આજે સામાન્ય માણસ પણ આ સાધનથી પરિચિત છે. મટન, ઈંડાં, બ્રેડ, બટર, દવા, ફળો, દૂધ અને દૂધની બનાવટો જેવી અનેક પ્રકારની વસ્તુઓ ઓછા તાપમાને…
વધુ વાંચો >રૅબ, ડૅવિડ (વિલિયમ)
રૅબ, ડૅવિડ (વિલિયમ) (જ. 10 માર્ચ 1940, ડુબુક, આયોવા) : અમેરિકન નાટ્યકાર. ડુબુકની લૉરસ કૉલેજમાંથી 1962માં અંગ્રેજીમાં બી.એ.; વિલનૉવા યુનિવર્સિટી, પેનસિલવૅનિયામાંથી 1968માં એમ.એ.; 1965–67 દરમિયાન યુ.એસ. લશ્કરી દળમાં સેવા આપી. 1969–70 સુધી કનેક્ટિકટના ‘ન્યૂ હેવન રજિસ્ટર’માં ફીચર-લેખક તરીકે જોડાયા. વિલનૉવા યુનિવર્સિટીમાં 1970–72 સુધી મદદનીશ પ્રાધ્યાપક રહ્યા અને 1977થી પરામર્શક થયા.…
વધુ વાંચો >રૅબિડા ટાપુ (Rabida Island)
રૅબિડા ટાપુ (Rabida Island) : પૂર્વ પેસિફિક મહાસાગરમાં આવેલા ગાલાપાગોસ ટાપુસમૂહ પૈકીનો એક ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 0° 30´ દ. અ. અને 90° 30´ પ. રે.ની નજીકમાં આવેલો છે. તે ઇક્વેડૉરની પશ્ચિમે 985 કિમી. અંતરે આવેલો છે. તે જર્વિસ ટાપુના નામથી પણ ઓળખાય છે. તેનો વિસ્તાર માત્ર 3 ચોકિમી.…
વધુ વાંચો >રૅબેલે, ફ્રાન્સવા
રૅબેલે, ફ્રાન્સવા (જ. આશરે 1483, પોઇતુ, ફ્રાન્સ; અ. 9 એપ્રિલ 1553, તુરેન, પૅરિસ) : ફ્રેન્ચ સાહિત્યકાર, દાક્તર અને માનવતાવાદી ચિંતક. તખલ્લુસ ઍલ્કોફ્રિબાસ નેસિયર. પિતા આંત્વાં ધનિક જમીનદાર અને વકીલ. કાયદાશાસ્ત્રનું શિક્ષણ મેળવ્યા બાદ ધાર્મિક સંસ્થાઓ લા બૉમેત અને પુ-સૅત-માર્તિન કૉન્વેન્ત એત ફોન્ત-ને-લે કોંતમાં અભ્યાસ. નામદાર પોપે તેમની નિમણૂક બેનિદિક્તાઇન મઠમાં…
વધુ વાંચો >રેમજેટ એન્જિન (Ramjet Engine)
રેમજેટ એન્જિન (Ramjet Engine) : શ્વાસ લેતા એન્જિન તરીકે ઓળખાતું એક પ્રકારનું એન્જિન. અંગ્રેજી શબ્દકોશ મુજબ ‘Ram’નો એક અર્થ થાય છે કોઈ પણ વસ્તુને બળપૂર્વક ધકેલવું. અહીં એન્જિનની અગ્રિમ ગતિને કારણે એન્જિનનો ધક્કો (thrust) ઉત્પન્ન થાય છે. જ્યારે તે સ્થિર હોય ત્યારે – જ્યારે બળપૂર્વક હવા અંદર ધકેલાતી ન હોય…
વધુ વાંચો >રેમાક, રૉબર્ટ
રેમાક, રૉબર્ટ (જ. 26 જુલાઈ 1815, પોસેન; અ. 29 ઑગસ્ટ 1865, કિસિન્જેન) : જર્મન ગર્ભવિજ્ઞાની (embryologist) અને ચેતાશાસ્ત્રજ્ઞ (neurologist). રેમાક ખ્યાતનામ દેહધર્મવિજ્ઞાની જોહૅન મ્યુલરના વિદ્યાર્થી. રેમાકે ઈ. સ. 1835માં બર્લિન વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી M.D.ની ઉપાધિ પ્રાપ્ત કરી, પરંતુ તેઓ યહૂદી હોવાને કારણે આ વિદ્યાલયમાં તેમને નોકરી આપવાની ના પાડવામાં આવી. આમ છતાં…
વધુ વાંચો >રે માછલી
રે માછલી : જુઓ કાસ્થિ મત્સ્યો.
વધુ વાંચો >રેમિરીઆ
રેમિરીઆ : એકદળી વર્ગમાં આવેલા સાયપરેસી કુળની એકલપ્રરૂપી (monotypic) પ્રજાતિ. તે માત્ર Remirea maritima Aubl. નામની જાતિ દ્વારા પ્રતિનિધિત્વ દર્શાવે છે. તેની શોધ બ્રાઝિલ અને ગુયાનાના દરિયાકિનારાના પ્રદેશોમાંથી થઈ હતી. તે ઉષ્ણકટિબંધીય પ્રદેશોમાં બધે જ થાય છે. ભારતમાં પશ્ચિમ કિનારાના દરિયાકાંઠે ભરતી વિસ્તારના રેતાળ પ્રદેશોમાં તેનું વિતરણ થયેલું જોવા મળે…
વધુ વાંચો >રેમી
રેમી : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા અર્ટિકેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Boehmeria nivea (Linn) Gaudich (બં. કંખુરા; આસામી – રહીઆ; નેપાળી – પોઆહ; અં. ચાઇનાગ્રાસ, રેમી, રહીઆ) છે. તે બહુવર્ષાયુ, ગાંઠામૂળી ધરાવતો, રોમિલ અને 2.4 મી. જેટલી ઊંચાઈ ધરાવતો ક્ષુપ છે. તેનું પ્રકાંડ ગોળ હોય છે અને તે નાજુક…
વધુ વાંચો >રેમીઝૉવ, ઍલેક્સી મિખાઇલોવિચ
રેમીઝૉવ, ઍલેક્સી મિખાઇલોવિચ (જ. 6 જુલાઈ 1877; અ. 28 નવેમ્બર 1957) : રશિયન કવિ. પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ પહેલાં જ તેમની ગણના રશિયાના એક સૌથી મૌલિક કવિ તરીકે થઈ ચૂકી હતી. તેઓ પ્રતીકવાદી ઝુંબેશના વારસદાર હતા. કવિતાની બાનીમાં તેમણે વીસરાઈ ગયેલી ભાષા-અભિવ્યક્તિ તેમજ નવતર શબ્દપ્રયોગો પુનર્જીવિત કર્યાં. 1917માં સામ્યવાદીઓએ સત્તાસૂત્રો સંભાળી લીધાં…
વધુ વાંચો >