૮.૦૭
ઝેર તો પીધાં છે જાણી જાણીથી ટર્ફ
ઝેર તો પીધાં છે જાણી જાણી ભા. 1, 2, 3
ઝેર તો પીધાં છે જાણી જાણી ભા. 1, 2, 3 (1952, 1958, 1985) : મનુભાઈ પંચોળી, ‘દર્શક’ની બૃહદ નવલકથા. 1987માં તેને ભારતીય જ્ઞાનપીઠનો મૂર્તિદેવી પુરસ્કાર એનાયત થયેલો. એના ભૌગોલિક-ઐતિહાસિક વ્યાપ અને ચિંતનાત્મક ઊંડાણને કારણે ‘સરસ્વતીચંદ્ર’ સાથે એનું સાંસ્કૃતિક સંધાન તરી આવે તેમ છે. વીસમી સદીના વૈશ્વિક મનુષ્યને અહીં ભારતીય નજરે…
વધુ વાંચો >ઝેરવું
ઝેરવું : ‘અશ્વત્થામા’ એકાંકીસંગ્રહમાંનું ગુજરાતી એકાંકી. લેખક મધુ રાય (મૂળ નામ મધુસૂદન વલ્લભદાસ ઠાકર). તેમાં નાયક ‘હું’ના ત્રણ સ્ત્રીઓ સાથેના પ્રેમસંબંધની અને અંતે નિષ્ફળતાની વાતને વણી લેવામાં આવી છે. રૂપરૂપના અંબાર સમી આયેશા ‘હું’ને નહિ પણ ‘હું’માં રહેલા ચંડીદાસના વિસ્ફોટક પૌરુષને, બીજી નાયિકા કુમારી ‘હું’ને નહિ પણ પોતાના કલ્પિત રૂપને…
વધુ વાંચો >ઝેરીકો, તીઓદૉર
ઝેરીકો, તીઓદૉર (જ. 26 સપ્ટેમ્બર 1791, રુઆન; અ. 26 જાન્યુઆરી 1824, પૅરિસ) : રંગદર્શી (romantic) તેમજ વાસ્તવદર્શી એમ બંને પ્રકારની ફ્રેન્ચ કલાશૈલી પરત્વે પ્રભાવક અસર દાખવનાર ચિત્રકાર. મૂળે એક ફૅશનપરસ્ત શોખીન વ્યક્તિ હોવા ઉપરાંત તેમને ઘોડેસવારીનો ભારે શોખ હતો. રાજકીય વિચારસરણીની ર્દષ્ટિએ તે બોનાપાર્ટતરફી હતા, પણ એવા જ ઉદારમતવાદી અને…
વધુ વાંચો >ઝેરૉગ્રાફી
ઝેરૉગ્રાફી : કોઈ પણ પ્રકારના લખાણની છબીરૂપ બેઠી નકલ કરવા માટેની યાંત્રિક પ્રયુક્તિ. આવી પ્રત્યેક નકલને ઝેરૉક્સ નકલ અને યંત્રને ઝેરૉગ્રાફ કે ઝેરૉક્સ મશીન કહે છે; પ્રક્રિયા ઝેરૉગ્રાફી તરીકે ઓળખાય છે. આ પદ્ધતિમાં કૅડમિયમ સલ્ફાઇડ કે લેડ સલ્ફાઇડ જેવાં પ્રકાશ-સુવાહક (photo-conducting) રસાયણોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આવાં રસાયણોના અત્યંત બારીક…
વધુ વાંચો >ઝેલેન્યુકસ્કાયા ઍસ્ટ્રોફિઝિકલ ઑબ્ઝર્વેટરી, રશિયા
ઝેલેન્યુકસ્કાયા ઍસ્ટ્રોફિઝિકલ ઑબ્ઝર્વેટરી, રશિયા (Zelenchu-kskaya Astrophysical Observatory) : રશિયાની ખગોલભૌતિકી (astrophysical) વેધશાળા. તે કાસ્પિયન સમુદ્ર અને કાળા સમુદ્રની વચ્ચે આવેલા રશિયાના દક્ષિણી પ્રદેશમાં જ્યૉર્જિયા અને આઝરબૈજાનની ઉત્તર સરહદે આવેલી કૉકેસસ પર્વતમાળાના ઉત્તર ઢોળાવ તરફના માઉન્ટ પાસ્તુખૉવ (Mt. Pastukhov) ખાતે, રશિયા અને જ્યૉર્જિયાની સરહદોને અડીને, સમુદ્રની સપાટીથી આશરે 2,070 મીટર ઊંચાઈએ…
વધુ વાંચો >ઝેલેન્સ્કી, વોલોદીમીર
ઝેલેન્સ્કી, વોલોદીમીર (Zelensky, Volodymyr) (જ. 25 જાન્યુઆરી 1978, ક્રિવી, રિહ, યુક્રેન) : યુક્રેનના છઠ્ઠા પ્રમુખ. રશિયાના વિઘટન પહેલાં સોવિયેટ યુનિયનના ક્રિવી રિહમાં યહૂદી પરિવારમાં જન્મેલા વોલોદીમીર ઝેલેન્સ્કીએ અર્થશાસ્ત્ર અને કાયદાનો અભ્યાસ કર્યા પછી અભિનયક્ષેત્રે કારકિર્દી શરૂ કરી હતી. ટેલિવિઝનમાં નાટક ને ફિલ્મોમાં અભિનય કરનારા વોલોદીમીર કૉમેડિયન તરીકે પણ યુક્રેનમાં મશહૂર…
વધુ વાંચો >ઝેવિયર, સેન્ટ ફ્રાન્સિસ
ઝેવિયર, સેન્ટ ફ્રાન્સિસ (જ. 7 એપ્રિલ 1506, નવારે, સ્પેન; અ. 22 ડિસેમ્બર 1552, કૅન્ટૉન નજીક, ચીન) : ‘પૂર્વના પ્રદેશોના દૂત’ (એપૉસલ ઑવ્ ધ ઇન્ડીઝ) તરીકે ઓળખાવાયેલા રોમન કૅથલિક મિશનરી. નવારેના રાજાના અંગત સલાહકાર સ્પૅનિશ પિતાના સૌથી નાના પુત્ર. પૅરિસ ખાતે અભ્યાસ કર્યો અને પછી વ્યાખ્યાનો આપવાનો પ્રારંભ કર્યો. 1534માં લોયોલાના…
વધુ વાંચો >ઝૅંગ્વિલ, ઇઝરાયલ
ઝૅંગ્વિલ, ઇઝરાયલ (જ. 1864, લંડન; અ. 1926) : યહૂદી લેખક. લંડન યુનિવર્સિટી ખાતે અભ્યાસ કર્યા પછી પત્રકાર બન્યા અને હાસ્યરસિક સામયિક ‘એરિયલ’ના તંત્રી બન્યા. તે ઝાયનવાદ એટલે કે પૅલેસ્ટાઇનને યહૂદીઓનો દેશ બનાવવો જોઈએ એ ચળવળના સમર્થક હતા. યહૂદી જીવનના વિષયને લગતી નવલકથાઓએ તેમને ખૂબ ખ્યાતિ અપાવી. ‘ચિલ્ડ્રન ઑવ્ ધ ગેટો’…
વધુ વાંચો >ઝૈનુલ આબિદિન
ઝૈનુલ આબિદિન (શાસનકાળ : 1420–1470) : કાશ્મીરનો મહાન સુલતાન. અગાઉ તેનું નામ શાહીખાન હતું. તે ઝૈનુલ આબિદિન ખિતાબ ધારણ કરી ગાદીએ બેઠો. તેની બિનસાંપ્રદાયિક નીતિ તથા સારાં કાર્યોને લીધે મુઘલ શહેનશાહ અકબર સાથે તેને સરખાવવામાં આવ્યો છે. તેના સમયમાં કાશ્મીર રાજ્યની સરહદ સૌથી વધુ વિસ્તાર પામી અને રાજ્ય સમૃદ્ધ થયું.…
વધુ વાંચો >ઝોઇસાઇટ
ઝોઇસાઇટ : એપિડોટ સમૂહનું ખનિજ. ક્લાઇનોઝોઇસાઇટનું દ્વિરૂપ ખનિજ. થુલાઇટ અને ટાન્ઝાનાઇટ – એ તેના બે પ્રકારો છે. રાસા. બં. : Ca2Al3Si3O12OH; સ્ફ. વ. : ઑર્થોરૉમ્બિક; સ્ફ. સ્વ. : સ્ફટિકો પ્રિઝમ આકારના; ફલકો ક્યારેક અંકિત રેખાંકનોવાળા; પરંતુ સામાન્યત: જથ્થામય, ઘનિષ્ઠથી સ્તંભાકાર; પારદર્શકથી પારભાસક; પ્રકા. અચ. : α = 1·685થી 1·705, β…
વધુ વાંચો >ટર્ફ
ટર્ફ : વિશિષ્ટ પ્રકારના ઘાસથી ખીચોખીચ છવાયેલ જમીન. એવી જમીન તૈયાર કરીને તેને ટાઇલ્સની માફક ટુકડા કાઢીને બીજી જગ્યાએ રોપી દેવામાં તે વપરાય છે. બગીચામાં જે લૉન ઉગાડવામાં આવે છે તેને પણ ટર્ફ જ કહે છે. સારી ટર્ફ એ કહેવાય, કે જે જમીન ઉપર પૂરેપૂરી પથરાઈ ગઈ હોય અને લીલીછમ,…
વધુ વાંચો >