૪.૨૨
કામરાજ યોજનાથી કાયદો
કામા નદી
કામા નદી : યુરોપીય રશિયામાં આવેલી વૉલ્ગા નદીની મહત્વની સહાયક નદી. ભૌગોલિક સ્થાન : 550 45’ ઉ. અ. અને 520 00’ પૂ. રે. નજીક તે વૉલ્ગાને ડાબે કાંઠે મળે છે. તેનું સંગમસ્થાન કાઝાનથી 69 કિમી. દક્ષિણે આવેલું છે. ઉત્તરી યુરલની પશ્ચિમે આવેલા ઉદમૂર પહાડી પ્રદેશમાં તેનું ઉદભવસ્થાન આવેલું છે. તેનો…
વધુ વાંચો >કામા, માદામ ભિખાઈજી રુસ્તમજી
કામા, માદામ ભિખાઈજી રુસ્તમજી (જ. 24 સપ્ટેમ્બર 1861, મુંબઈ; અ. 19 ઑગસ્ટ 1936, મુંબઈ) : પ્રથમ ભારતીય ક્રાંતિકારી મહિલા, પ્રખર રાષ્ટ્રવાદી તથા ભારતની સ્વાધીનતા માટે સર્વસ્વ અર્પણ કરનાર પ્રથમ પારસી મહિલા. જન્મ મુંબઈમાં સમૃદ્ધ પારસી વ્યાપારી કુટુંબમાં. પ્રાથમિક તથા માધ્યમિક શિક્ષણ સુવિખ્યાત સ્ત્રીકેળવણી સંસ્થા અલેક્ઝાંડ્રા ગર્લ્સ સ્કૂલ, મુંબઈમાં લીધું. 1885માં…
વધુ વાંચો >કામાયની (1935)
કામાયની (1935) : કવિ જયશંકર ‘પ્રસાદ’(1889-1937)નું મહાકાવ્યની ગરિમા ધરાવતું રૂપકકાવ્ય. ઋગ્વેદસંહિતા તથા શતપથ બ્રાહ્મણને આધારે મનુ, ઈડા તથા શ્રદ્ધાનું કથાનક લઈને, કવિએ એની પર કલ્પનાનો પુટ ચડાવી એમની લાક્ષણિક શૈલીમાં રૂપકકાવ્યની રચના કરી છે. એ કાવ્યની રચનાના સમયે બુદ્ધિવાદનું પ્રાબલ્ય હતું અને શ્રદ્ધાનું અવમૂલ્યન થતું જતું હતું. એથી આ કથાનક…
વધુ વાંચો >કામિલ મહંમદ અમીન
કામિલ મહંમદ અમીન (જ. 3 ઑગસ્ટ 1924, કાશ્મીર; અ. 30 ઑક્ટોબર 2014, જમ્મુ) : કાશ્મીરી લેખક. ‘અમીન કામિલ’ કે ‘કામિલ કાશ્મીરી’ તરીકે પણ ઓળખાય છે. તેમણે ‘ગારિક’ના નામે ઉર્દૂમાં કવિતા લખી છે. બી.એ., એલએલ.બી. થઈને એસ. પી. કૉલેજ, શ્રીનગરમાં અધ્યાપક થયા. તેમણે ‘શીરાઝ’ તથા ‘સોન-આદાબ’ સામયિકોનું સંપાદન કર્યું હતું. કાશ્મીરી…
વધુ વાંચો >કામેટ
કામેટ : હિમાચલ પ્રદેશના લાહૂલ-સ્પિટી જિલ્લાની પર્વતમાળાના મુખ્ય શિખરની ઉત્તરે અને ગઢવાલ જિલ્લાના કુમાઉં પ્રદેશમાં આવેલ હિમાલયની ગિરિમાળા. ભૌગોલિક સ્થાન : 300 54’ ઉ. અ. અને 740 37’ પૂ. રે.. તેની ઊંચાઈ 7,756 મી. છે. તે સતલજ નદીની દક્ષિણે અને શિવાલિક ગિરિમાળાથી ઈશાને 48 કિમી. દૂર છે. અલકનંદાની બે શાખાઓ…
વધુ વાંચો >કામેરોન, જુલિયા માર્ગારેટ
કામેરોન, જુલિયા માર્ગારેટ (જ. 11 જૂન 1815, કોલકાતા, ભારત; અ. 26 જાન્યુઆરી 1879, કાલુતારા, શ્રીલંકા) : બ્રિટિશ ફોટોગ્રાફર, ઓગણીસમી સદીમાં ફોટોગ્રાફીના માધ્યમમાં વ્યક્તિચિત્રો સર્જનારા વિશ્વના શ્રેષ્ઠ કલાકારોમાંનાં એક. બાળપણ ભારતમાં વીત્યું. એક નિવૃત્ત અફસર સાથે લગ્ન થતાં 1848માં કામેરોન પતિ સાથે બ્રિટન ચાલ્યાં ગયાં. 1860માં બંને આઇલ ઑવ્ વીટ પર…
વધુ વાંચો >કામોત્તેજના-અભાવ (frigidity)
કામોત્તેજના-અભાવ (frigidity) : સંભોગ વખતે સ્ત્રીને કામોત્તેજના (orgasm) કે જાતીય પ્રતિભાવરૂપ લાગણી ન થવી તે. તેને સામાન્ય ભાષામાં સ્ત્રીનું જાતીય ‘ઠંડાપણું’ કહે છે. તેને કારણે પુરુષને સંભોગજન્ય કામોત્તેજનાની પરાકાષ્ઠા અનુભવાતી નથી. આ વિકારથી પીડાતી સ્ત્રી જાતીય સુખ અનુભવતી હોવા છતાં તે કામોત્તેજના અનુભવતી નથી. યોનિ(vagina)ના નીચલા ત્રીજા ભાગમાં અતિસંવેદિતા(hyperaesthesia)ને કારણે…
વધુ વાંચો >કામ્પાન્યોલા, જુલિયો
કામ્પાન્યોલા, જુલિયો (જ. આશરે 1482, પાદુઆ, ઇટાલી; અ. 1514 પછી, પાદુઆ, ઇટાલી) : ઇટાલિયન રેનેસાંસ-ચિત્રકાર અને છાપચિત્રકાર. છાપચિત્રોમાં ટપકાંની વિવિધ ગીચતા વડે આછીઘેરી છાયા રચવાની સ્ટિપલ-પદ્ધતિનો તે પ્રણેતા હતો. પણ, આ ટેકનિકનો ખરેખરો વિકાસ તેના મૃત્યુ પછી દોઢસો વરસે થયો. તેના પ્રિય ચિત્રકાર જ્યૉર્જોને(Giorgione)નાં ઘણાં તૈલચિત્રોનાં આ પદ્ધતિ વડે છાપચિત્રો…
વધુ વાંચો >કામ્પાન્યોલા, ડૉમેનિકો
કામ્પાન્યોલા, ડૉમેનિકો (જ. આશરે 1484, પાદુઆ, ઇટાલી; અ. આશરે 1563, પાદુઆ, ઇટાલી) : ઇટાલિયન રેનેસાંસ-ચિત્રકાર અને છાયાચિત્રકાર. તે પાદુઆના નામાંકિત છાપચિત્રકાર જુલિયો કામ્પાન્યોલાનો શિષ્ય હતો; પરંતુ છાપચિત્રોમાં ગુરુ જુલિયોની ટપકાંની વિવિધ ગીચતા વડે આછીઘેરી છાયા રચવાની ટેક્નિક ડૉમેનિકોએ છોડી દીધી. ડૉમેનિકો વિખ્યાત રેનેસાંસ-ચિત્રકાર તિશ્યોંના મદદનીશ તરીકે પણ રહેલો. પાદુઆમાં તિશ્યોંએ…
વધુ વાંચો >કામ્પુચિયા: જુઓ કમ્બોડિયા
કામ્પુચિયા : જુઓ કમ્બોડિયા.
વધુ વાંચો >કામરાજ યોજના (1963)
કામરાજ યોજના (1963) : પક્ષને સુર્દઢ કરવા કેટલાક અગ્રણી નેતાઓએ સરકારમાંનાં સત્તાસ્થાનોએથી રાજીનામું આપવાની કામરાજપ્રેરિત યોજના. કૉન્ગ્રેસ પક્ષના સંગઠનને મજબૂત બનાવવા માટે કામરાજ યોજના અમલમાં મુકાઈ હતી. અખિલ ભારતીય કૉન્ગ્રેસ સમિતિએ 10 ઑગસ્ટ 1963ના રોજ કામરાજ યોજના અંગેના ઠરાવને મંજૂરીની મહોર મારી હતી. તે અંગેનો પ્રસ્તાવ તે સમયના ચેન્નાઈ રાજ્યના…
વધુ વાંચો >કામરાન
કામરાન : રાતા સમુદ્રકાંઠે આવેલો યેમેન હેઠળનો ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : 150 30’ ઉ. અ. અને 420 30’ પૂ. રે.. તેની લંબાઈ 22 કિમી. (ઉ.-દ.) અને પહોળાઈ 10 કિમી. (પૂ.-પ.) જેટલી છે. ક્ષેત્રફળ 181 ચોકિમી. તેનું ભૂપૃષ્ઠ સમતળ છે. તે બાબ-અલ-માંડેબની સામુદ્રધુનીથી 320 કિમી. ઉત્તર તરફ આવેલો છે. અહીંનું જુલાઈ…
વધુ વાંચો >કામરૂપ
કામરૂપ : આસામ રાજ્યમાં આવેલો જિલ્લો. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 260 30’ ઉ. અ. અને 900 00’ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 4,345 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. જેની વસ્તી 15,17,202 (2011) છે. જ્યારે મેટ્રોપોલિટીનનો વિસ્તાર 1272 ચોકિમી. અને વસ્તી 12,60,409 (2011) છે. તેની ઉત્તરે ભુતાન, ઈશાનમાં દારાંગ જિલ્લો, પૂર્વમાં મોરીગાંવ…
વધુ વાંચો >કામરેજ
કામરેજ : પ્રાચીન કર્મણિજ્જ અથવા કાર્મણેયનગર. આ નગર તાપી નદીના દક્ષિણ કિનારા પર, સૂરતથી પૂર્વમાં આશરે 20 કિલોમીટર દૂર આવેલું છે. કામરેજ એ પાઘડીપને આશરે એકાદ કિલોમીટર લંબાઈ ધરાવતું જૂનું નગર છે. તેની એક બાજુ કોટને નામે જાણીતો જૂનો વિસ્તાર છે. આ વિસ્તારમાંથી કામરેજના જૂના અવશેષો પ્રાપ્ત થાય છે તે…
વધુ વાંચો >કામવાસના
કામવાસના : પુરુષ અને સ્ત્રી વચ્ચે રહેલા શારીરિક ભેદોથી માંડીને પુરુષત્વ (masculinity) અને સ્ત્રીત્વ (femininity) સૂચવતાં લક્ષણો તેમજ આંતરિક અને બાહ્ય જાતીય કામુક (sexual) વર્તનની પ્રેરક જાતીયવૃત્તિ. કામવાસના માનવીયતાનું તત્વ છે, ઈરણ (drive) છે, જે આત્મીયતા અને પ્રજોત્પત્તિને બળ પૂરું પાડે છે. લગ્નજીવનમાં કામવાસના મહત્વનો ભાગ ભજવે છે અને સંતોષકારક…
વધુ વાંચો >કામશાસ્ત્ર
કામશાસ્ત્ર : મનુષ્યજીવનના ચતુર્વિધ પુરુષાર્થમાંના કામ-પુરુષાર્થનું શાસ્ત્ર. ભારતીય સંસ્કૃતિ પ્રમાણે ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષને જીવનના પુરુષાર્થચતુષ્ટય – ચાર પ્રકારના પુરુષાર્થ માન્યા છે. તેમાં જીવન દરમિયાન ચાલતી માણસની બધી પ્રવૃત્તિઓનું લક્ષ્ય ધર્મ, અર્થ અને કામ હોય છે. શાસ્ત્રકારોએ તેને ત્રિવર્ગ એવું નામ આપ્યું છે. કામસૂત્રકાર વાત્સ્યાયને ગ્રંથના પ્રારંભે ત્રિવર્ગને નમસ્કાર…
વધુ વાંચો >કામસૂત્ર
કામસૂત્ર (ઈ. ત્રીજી કે ચોથી સદી) : મહર્ષિ વાત્સ્યાયન-પ્રણીત કામશાસ્ત્રનો ઉપલબ્ધ પ્રાચીનતમ ગ્રંથ. માનવજીવનના લક્ષ્યભૂત ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષ એ ચાર પુરુષાર્થો છે. પહેલા ત્રણ ‘ત્રિવર્ગ’ નામથી પ્રસિદ્ધ છે. ત્રિવર્ગના ત્રણેય પુરુષાર્થોનું ગૃહસ્થજીવનમાં સમાન મહત્વ હોઈ પ્રત્યેક પુરુષાર્થનું વિશદ વિવેચન કરતા અનેક ગ્રંથો સંસ્કૃત ભાષામાં ઉપલબ્ધ છે. ‘કામ’ વિશે…
વધુ વાંચો >કામાકુરા
કામાકુરા : પ્રશાંત મહાસાગરમાં આવેલા જાપાનના હોન્શુ ટાપુનું એક મુખ્ય શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 350 19’ ઉ. અ. અને 1390 33’ પૂ. રે.. આ શહેર યોકોહામાથી નૈર્ઋત્યમાં 15 કિમી. અંતરે અને મ્યુરા દ્વીપકલ્પ પાસે આવેલું છે. ત્રણે બાજુએ ટેકરીઓથી ઘેરાયેલું છે. અહીંની આબોહવા નરમ છે. દક્ષિણે સુંદર રેતીપટ (beach) આવેલો…
વધુ વાંચો >કામા, ખુરશેદજી રુસ્તમજી
કામા, ખુરશેદજી રુસ્તમજી (જ. 11 નવેમ્બર 1831; અ. 20 ઑગસ્ટ 1909) : મુંબઈના પારસી સમાજ અને જરથોસ્તી ધર્મના આગેવાન. તે સામાજિક અને ધાર્મિક સુધારાના આગ્રહી હતા. જુનવાણી વિચારના લોકોએ તેમનો વિરોધ કર્યો હતો. પારસીઓ માટે ધર્મનું જ્ઞાન સુલભ બને એ માટે એમણે 1865માં ‘જરથોસ્ત દીનની ખોળ કરનારી મંડળી’ સ્થાપી હતી.…
વધુ વાંચો >કામાગ્વે
કામાગ્વે : પૂર્વ મધ્ય ક્યૂબાનું રાજ્ય તથા તેની રાજધાની. આ શહેર હાલ ન્યુએવીટાસ તરીકે ઓળખાય છે. જેનો વિસ્તાર 75 ચોકિમી. છે. તે 1514માં સાન્ટા-મારિયા-દ-ટ્યુરેટો તરીકે ઓળખાતું હતું. 1528માં આ શહેરનું નામ કામાગ્વે કરવામાં આવ્યું હતું. અહીં પશુપાલન, શેરડી અને ખેતીની પ્રવૃત્તિ વધુ વિકાસ પામી છે. ક્યૂબાના આંતરિક પ્રદેશનું સૌથી મોટું…
વધુ વાંચો >