૩.૩૧
ઑસિરિસથી ઓંગી આદિજાતિ
ઑસિરિસ
ઑસિરિસ : ઇજિપ્તની લોકકથાનું નાઇલ નદીના પ્રતીકરૂપ દૈવી પાત્ર. રા (અથવા દક્ષિણ ઇજિપ્તમાં અમોન તરીકે પ્રચલિત), ઓસિરિસ, ઇસિલ અને હોરસ – એ ઇજિપ્તના મહાન દેવો હતા. દેવો પૃથ્વી પર અવતર્યા ત્યારે તેમણે જોડકાં સ્વરૂપો અને સંજ્ઞાઓ ધારણ કરેલ. અમોન હંસ કે ઘેટાનું, રા તીડ કે વૃષભનું અને ઑસિરિસ વૃષભ કે…
વધુ વાંચો >ઑસ્કાર એવૉર્ડ
ઑસ્કાર એવૉર્ડ : ચલચિત્રજગતમાં શ્રેષ્ઠ પ્રદાન માટે દર વર્ષે એનાયત કરવામાં આવતા આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરના પ્રથમ કક્ષાના ગૌરવવંતા એવૉર્ડ. સ્થાપના અમેરિકામાં 1929માં. વર્ષ – દરમિયાન રજૂ થયેલી ફિલ્મોમાંથી ઉત્તમ ફિલ્મોની પસંદગી કરીને એકૅડેમી ઑવ્ મોશન પિક્ચર આર્ટ્સ ઍન્ડ સાયન્સિઝ તરફથી પારિતોષિક રૂપે જે સુવર્ણપ્રતિમા આપવામાં આવે છે તેને ‘ઑસ્કાર’ નામે ઓળખવામાં…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટિન, જે. એલ.
ઑસ્ટિન, જે. એલ. (જ. 28 માર્ચ 1911, લૅંકેશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 8 ફેબ્રુઆરી 1960, ઑક્સફર્ડ) : બ્રિટિશ ફિલસૂફ. 1933માં ‘ઑલ સોલ્સ કૉલેજ’માં ફેલો તરીકે નિયુક્ત થયેલા. 1935થી તેમણે મેગડેલેન કૉલેજમાં સેવા આપેલી. 1952થી 1960 સુધી નૈતિક તત્વજ્ઞાનના પ્રાધ્યાપક તરીકે તેમણે ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં કામ કર્યું હતું. ઑસ્ટિનનું મુખ્ય પ્રદાન ભાષાના તત્વજ્ઞાનમાં જોઈ…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટિન, જેન
ઑસ્ટિન, જેન (જ. 16 ડિસેમ્બર 1775, સ્ટિવેન્ટન હેમ્પશાયર; અ. 18 જુલાઈ 1817, વિન્ચેસ્ટર) : પ્રથમ પંક્તિનાં અંગ્રેજ મહિલા નવલકથાકાર. પિતા પાસેથી મળેલી તાલીમને કારણે તેમના લેખનકાર્યનો ઘણી નાની વયે પ્રારંભ થયો : 14 વર્ષની વયે ‘લવ ઍન્ડ ફ્રેન્ડશિપ’ની રચના થઈ. ‘એ હિસ્ટરી ઑવ્ ઇંગ્લૅન્ડ’ 15 વર્ષની વયે, ‘એ કલેક્શન ઑવ્…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટિન, જૉન
ઑસ્ટિન, જૉન (જ. 3 માર્ચ 1790, સફૉલ્ક, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1 ડિસેમ્બર 1859, સરે) : ઇંગ્લૅન્ડના રાજ્યશાસ્ત્રી તથા કાયદાવિદ. જેરીમી બૅન્થામ દ્વારા તેમની લંડન યુનિવર્સિટીમાં પ્રોફેસર તરીકે નિમણૂક થઈ (1826), ત્યાં 1832 સુધી અધ્યાપનકાર્ય કર્યું. કાયદાની વિભાવનાનું પદ્ધતિસર વિશ્લેષણ કરીને તેમણે સાર્વભૌમત્વના સિદ્ધાન્તનું સચોટ નિરૂપણ કર્યું. કાયદાની વ્યાખ્યા આપતાં તેમણે કહ્યું…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટિન, ફ્રાંઝ
ઑસ્ટિન, ફ્રાંઝ (જ. 23 ડિસેમ્બર 1876, મ્યુનિખ; અ. 2 ડિસેમ્બર 1956, જર્મની) : સુપ્રસિદ્ધ જર્મન ફિલ્મસર્જક. મૂંગી ફિલ્મોના જમાનામાં સંઘર્ષ કરી ચૂકેલા પણ પછી વીસરાઈ ગયેલા ફિલ્મસર્જકોમાંના એક ફ્રાંઝ ઑસ્ટિન છે. તે હિમાંશુ રાયની જાણીતી ફિલ્મ ‘લાઇટ ઑવ્ એશિયા’ના દિગ્દર્શક હતા. 1937માં તેમણે બોલતી ફિલ્મ ‘અછૂત કન્યા’નું દિગ્દર્શન કર્યું હતું.…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટિન હર્બટ ઑસ્ટિન બૅરન
ઑસ્ટિન, હર્બટ ઑસ્ટિન બૅરન (જ. 8 નવેમ્બર 1866, બકિંગહૅમ-શાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 23 મે 1941, બર્મિંગહામ, ઇંગ્લેન્ડ) : મોટરકારના નામી નિર્માતા. તેમણે બ્રૅમ્પટન કૉલેજ ખાતે અભ્યાસ કર્યો. 1884માં તેઓ ઑસ્ટ્રેલિયા ગયા અને ઇજનેરી કારખાનામાં કામ કર્યું. 1893માં તેઓ ઇંગ્લૅન્ડ પાછા ફર્યા; 1895માં વુલ્ઝલી કંપનીના સહયોગમાં સૌપ્રથમ 3 પૈડાંવાળી મોટરકારનું નિર્માણ કર્યું.…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રિયન આર્થિક વિચારધારા (અર્થશાસ્ત્ર)
ઑસ્ટ્રિયન આર્થિક વિચારધારા (અર્થશાસ્ત્ર) : ઓગણીસમી સદીના અંતમાં ઑસ્ટ્રિયન અર્થશાસ્ત્રીઓના પ્રદાનમાંથી વિકાસ પામેલી તથા તુષ્ટિગુણના આત્મલક્ષી ખ્યાલ પર રચાયેલી આર્થિક વિચારધારા. વિયેના યુનિવર્સિટીના અર્થશાત્રના પ્રોફેસર કાર્લ મેંજર (1840-1921) આ વિચારધારાના પ્રણેતા હતા. તેમના અનુગામી અર્થશાસ્ત્રીઓ ફ્રેડરિક વૉન વાઇઝર (1851-1926) અને યુજિન વૉન બોહમ બેવર્કે (1851-1914) આ વિચારધારાને વિકસાવવામાં નોંધપાત્ર ફાળો…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રિયા
ઑસ્ટ્રિયા મધ્યયુરોપનાં આધુનિક રાષ્ટ્રો પૈકીનું એક ભૂમિબંદીસ્ત રાષ્ટ્ર. ભૌ. સ્થાન : 470 20′ ઉ. અ. અને 130 20′ પૂ. રે.. તેનું ક્ષેત્રફળ લગભગ 83,850 ચોકિમી. અને વસ્તી 8.64 લાખ (2017) છે. વસ્તીગીચતા દર ચોકિમી.એ 96.5 છે. તેની પશ્ચિમે સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ, પૂર્વે હંગેરી, ઉત્તરે જર્મની અને ચેકોસ્લોવૅકિયા તથા દક્ષિણે ઇટાલી અને યુગોસ્લાવિયા…
વધુ વાંચો >ઓર્સ્ટેડ હેન્સ ક્રિશ્ચિયન
ઓર્સ્ટેડ હેન્સ ક્રિશ્ચિયન (જ. 14 ઑગસ્ટ 1777, રુડકોલિંગ, ડેન્માર્ક; અ. 9 માર્ચ 1851, કૉપનહેગન) : ડેનિશ ભૌતિકશાસ્ત્રી અને રસાયણશાસ્ત્રી. તારમાંથી વહેતો વિદ્યુતપ્રવાહ ચુંબકીય સોયનું વિચલન (deflection) કરી શકે છે એની શોધ તેમણે કરી. આ ઘટનાનું મહત્વ ઝડપથી સ્વીકૃતિ પામ્યું, જેથી વીજચુંબકીયવાદ(electro-magnetic theory)ના વિકાસને પ્રેરણા મળી. 1806માં ઓર્સ્ટેડ કૉપનહેગન યુનિવર્સિટીમાં પ્રૉફેસર…
વધુ વાંચો >ઓસ્માનાબાદ
ઓસ્માનાબાદ : મહારાષ્ટ્ર રાજ્યનો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 180 10′ ઉ. અ. અને 760 02′ પૂ.રે.ની આજુબાજુનો 7,569 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે બીડ, પૂર્વે લાતુર અને કર્ણાટક રાજ્યનો બિદર, દક્ષિણે સોલાપુર તથા પશ્ચિમે સોલાપુર અને અહમદનગર જિલ્લા આવેલા છે.…
વધુ વાંચો >ઑસ્મિયમ
ઑસ્મિયમ : આવર્તક કોષ્ટકના VIIIમા (પ્લૅટિનમ) સમૂહનું સૌથી વધુ ઘનતા ધરાવતું રાસાયણિક ધાતુતત્વ. સંજ્ઞા Os. અંગ્રેજ રસાયણજ્ઞ સ્મિથસન ટેનન્ટે 1904માં પ્લૅટિનમની ખનિજના અમ્લરાજમાં અદ્રાવ્ય અવશેષમાંથી ઇરિડિયમની સાથે ઑસ્મિયમ સૌપ્રથમ મેળવ્યું હતું. પ્રાપ્તિ : ઑસ્મિયમ એ વિરલ ધાતુ છે. પૃથ્વીના પોપડામાં તેનું પ્રમાણ 10–7% જેટલું છે. તે સિસેસ્કૉઇટ (80 % Os),…
વધુ વાંચો >ઑસ્લર, વિલિયમ (સર)
ઑસ્લર, વિલિયમ (સર) (જ. 12 જુલાઈ 1849, બૉન્ડહેડ, કૅનેડા-વેસ્ટ; અ. 29 ડિસેમ્બર 1919, ઑક્સફર્ડ) : કૅનેડિયન ચિકિત્સક અને શિક્ષણશાસ્ત્રી. 1872માં મેકગિલમાંથી મેડિકલ ડિગ્રી મેળવ્યા પછી 1873માં તેમણે ત્યાંસુધીમાં લોહીમાંના નહિ ઓળખાયેલા ગઠનકોશો (platelets) ઓળખી બતાવ્યા. તે 1875માં મેકગિલના ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ મેડિસિનમાં લેક્ચરર, 1878માં મોન્ટ્રિયલ જનરલ હૉસ્પિટલમાં પૅથૉલૉજિસ્ટ અને 1884માં ફિલાડેલ્ફિયામાં…
વધુ વાંચો >ઓસ્લો
ઓસ્લો : નૉર્વેનું પાટનગર. સૌથી મોટું શહેર, પ્રમુખ બંદર તથા મુખ્ય સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર. નૉર્વેના દક્ષિણ પૂર્વમાં, ખુલ્લા દરિયાથી આશરે 97 કિમી. દૂર, ઉદ્યોગવ્યાપારનું મહત્વનું મથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 590 55′ ઉ. અ. અને 100 45′ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 427 ચોકિમી.નો વિસ્તાર આવરી લે છે. સ્થાપના 1024. અહીં 11મી સદીમાં…
વધુ વાંચો >ઑસ્વાલ્ડ, ફ્રેડરિક વિલ્હેલ્મ
ઑસ્વાલ્ડ, ફ્રેડરિક વિલ્હેલ્મ (જ. 2 સપ્ટેમ્બર 1853, રિગા, લેટવિયા પ્રજાસત્તાક; અ. 4 એપ્રિલ 1932, લિપઝિગ પાસે, જર્મની) : ભૌતિક રસાયણશાસ્ત્રને એક અલગ શાખા તરીકે વિકસાવવામાં નિર્ણાયક પ્રદાન કરનાર 1909ના નોબેલ પારિતોષિક-વિજેતા વિજ્ઞાની. તેમને નાનપણથી જ રાસાયણિક પ્રયોગો કરવાનો શોખ હતો. 1878માં લેટવિયાની ઉત્તરે આવેલ રાજ્યની ડોરપટ યુનિવર્સિટી(હવે તાર્તુ સ્ટેટ યુનિવર્સિટી)માંથી…
વધુ વાંચો >ઓહાયો
ઓહાયો : ઉત્તર અમેરિકામાં આવેલાં યુ.એસ.નાં પચાસ રાજ્યો પૈકીનું ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે આગળ પડતું રાજ્ય. ઓહાયો નામ ‘ઇરોક્વા’ શબ્દ ઉપરથી પડ્યું અને તેનો અર્થ સુંદર થાય છે. તે 380 27′ અને 410 58′ ઉ. અ. અને 800 32′ થી 890 49′ પશ્ચિમ રેખાંશની વચ્ચે આવેલું છે. તેની પૂર્વે એપેલેશિયન ગિરિમાળાનો છેડો…
વધુ વાંચો >ઓ’ હેન્રી
ઓ’ હેન્રી (જ. 11 સપ્ટેમ્બર 1862, ગ્રીન્સબરો, નૉર્થ કૅરોલિના, યુ.એસ.; અ. 5 જૂન 1910, ન્યૂયૉર્ક) : વિખ્યાત અમેરિકન વાર્તાકાર. મૂળ નામ વિલિયમ સિડની પૉર્ટર. કાકીની શાળામાં શિક્ષણ લઈને નોકરીની શરૂઆત કાકાની દવાની દુકાનમાં કારકુનીથી કરી. 1882માં મિત્રો તેમને ટૅક્સાસ લઈ ગયા, ત્યાં ‘રેડ’ હૉલ નામના વિખ્યાત ક્ષેત્રપાલ(ranger captain)ના ચરિયાણમાં બુલંદ…
વધુ વાંચો >ઓહમનો નિયમ
ઓહમનો નિયમ : જ્યૉર્જ સિમન ઓહમ (1787-1854) નામના જર્મન શિક્ષકે 1827માં પ્રયોગો દ્વારા પ્રસ્થાપિત કરેલ નિયમ. આ પ્રયોગો અનુસાર વાહકના બે છેડા વચ્ચે વિદ્યુતવિભવ(electrical potential)માં વધારો કરતાં તેમાં વહેતા આનુષંગી વિદ્યુતપ્રવાહ(I)માં વધારો થાય છે. એટલે કે IαV અથવા અથવા અહીં R એક અચળાંક છે. તેને વાહકનો પ્રતિરોધ (resistance) કહે છે.…
વધુ વાંચો >ઓહલિન, બર્ટિલ
ઓહલિન, બર્ટિલ (જ. 23 એપ્રિલ 1899, કિલપાન, સ્વીડન; અ. 3 ઑગસ્ટ 1979, વાલાડાલીન, સ્વીડન) : 1977ના અર્થશાસ્ત્ર માટેના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા. વિખ્યાત સ્વીડિશ અર્થશાસ્ત્રી, આંતરરાષ્ટ્રીય ગતિશીલતાના (dynamics of trade) આધુનિક સિદ્ધાંતના પ્રવર્તક તથા સ્વીડનના રાજકીય નેતા. હાર્વર્ડમાં શિક્ષણ લઈને આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યાપાર પર લખેલા શોધપ્રબંધ પર સ્ટૉકહોમ યુનિવર્સિટીમાંથી ડૉક્ટરેટની ઉપાધિ પ્રાપ્ત…
વધુ વાંચો >ઑંગ સાન
ઑંગ સાન [જ. 13 ફેબ્રુઆરી 1915, નાટમાઉક, મ્યાનમાર; અ. 19 જુલાઈ 1947, રંગૂન] : મ્યાનમારના સ્વાતંત્ર્યસેનાની તથા રાષ્ટ્રવાદી નેતા. 1866માં બ્રિટિશ સામ્રાજ્યે બ્રહ્મદેશ (હવે મ્યાનમાર) પર કબજો કર્યો તે પછી સ્વતંત્રતાની ઝંખના ધરાવતા સામ્રાજ્યવિરોધી કુટુંબમાં ઑંગ સાનનો જન્મ થયો જેથી રાષ્ટ્રવાદના સંસ્કાર ગળથૂથીથી મળ્યા. વિદ્યાર્થીકાળથી સ્વતંત્રતા-સંગ્રામમાં જોડાયા. રંગૂન યુનિવર્સિટીના વિદ્યાર્થીમંડળના…
વધુ વાંચો >