૩.૩૧
ઑસિરિસથી ઓંગી આદિજાતિ
ઑસ્ટ્રેલિયન આલ્પ્સ
ઑસ્ટ્રેલિયન આલ્પ્સ : ઑસ્ટ્રેલિયાના પૂર્વકિનારે ઉત્તર-દક્ષિણ વિસ્તરેલી ગ્રેટ ડિવાઇડિંગ રેન્જ(પૂર્વનો પહાડી પ્રદેશ)નો સૌથી ઊંચો અગ્નિકોણીય વિસ્તાર (જે મહદ્અંશે પૂર્વ વિક્ટોરિયા અને દ. પૂ. ન્યૂ સાઉથવેલ્સ રાજ્યોમાં પથરાયેલો છે). વિશાળ કદ ધરાવવા ઉપરાંત તેના ઊંચા ભાગો પાંચ-છ માસ સુધી હિમાચ્છાદિત રહે છે, જેને આધારે તેને ઑસ્ટ્રેલિયન આલ્પ્સ નામ અપાયું છે. તેનાં…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રેલિયન ચલચિત્ર
ઑસ્ટ્રેલિયન ચલચિત્ર : 1970 પછી આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઝળકેલો ઑસ્ટ્રેલિયાનો ચલચિત્ર-ઉદ્યોગ. ઑસ્ટ્રેલિયાના ચલચિત્ર-ઉદ્યોગની પ્રગતિ એક લાંબા સંઘર્ષ પછી થઈ છે. આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરતાં તેને ઘણો સમય લાગ્યો હતો. ઑસ્ટ્રેલિયામાં જોકે વૃત્તાંતચિત્રો અને દસ્તાવેજી ચિત્રોની સમૃદ્ધ પરંપરા રહી છે. ચલચિત્રોનો પ્રારંભ ઑસ્ટ્રેલિયામાં પણ 1896માં થઈ ચૂક્યો હતો. એ વખતે થોડાં સમાચાર-ચિત્રો…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રેલિયન બાવળ
ઑસ્ટ્રેલિયન બાવળ : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વsર્ગમાં આવેલા માઇમોઝેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Acacia auriculiformis A. Cunn. syn. A. moniliformis Griseb છે. ખીજડો, વિલાયતી આંબલી, ચંદુ ફળ, રાતો શિરીષ, લજામણી વગેરે તેના સહસભ્યો છે. તે સીધું, મધ્યમકદનું, 16 મી. જેટલી ઊંચાઈ ધરાવતું વૃક્ષ છે. તેની ઉપશાખાઓ ખૂણાવાળી હોય છે.…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રેલિયન સાહિત્ય
ઑસ્ટ્રેલિયન સાહિત્ય : ઑસ્ટ્રેલિયા ખંડમાં વસતા અંગ્રેજી ભાષા બોલતા-લખતાં માણસોએ અંગ્રેજીમાં રચેલું સાહિત્ય. ઑસ્ટ્રેલિયન સાહિત્યને કેટલાંક આગવાં લક્ષણો છે. વિશાળ જમીન, અમાપ ખુલ્લો પ્રદેશ, તેમાં વસતાં જાતજાતનાં પશુપંખીઓ, કીટકો, સામાન્ય માણસો માટેનો આદર અને યુરોપની પરંપરાઓમાંથી છૂટા થઈને આગવાં જીવનમૂલ્યોની સ્વતંત્રતા ભોગવતાં મનુષ્યો વગેરે તેના સાહિત્યમાં છતાં થાય છે. જોકે…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રેલિયા
ઑસ્ટ્રેલિયા દક્ષિણ ગોળાર્ધમાં આવેલો સૌથી મોટો ટાપુમય દેશ. તે પૅસિફિક અને હિંદી મહાસાગરની વચ્ચે સેતુ સમાન છે. આ દેશ 100 41′ થી 430 39′ દ. અ. અને 1130 09’ થી 1530 39′ પૂ. રે. વચ્ચેનો 76,92,030 ચો.કિમી.નો વિસ્તાર આવરી લે છે. મકરવૃત્ત તેની લગભગ મધ્યમાંથી પસાર થાય છે. તેની જનસંખ્યા…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રેલિયા અને ન્યૂઝીલૅન્ડની આદિજાતિઓ
ઑસ્ટ્રેલિયા અને ન્યૂઝીલૅન્ડની આદિજાતિઓ : નિગ્રોઇડ પ્રજાતિમાંથી ઊતરી આવેલી જાતિઓ. પ્રશાંત મહાસાગરમાં આવેલ ઑસ્ટ્રેલિયા મહાદ્વીપ, ન્યૂઝીલૅન્ડ, ન્યૂગિની, પૉલિનેશિયા અને અન્ય નાનામોટા ટાપુઓનો બનેલો છે. શરીરવિજ્ઞાનની ખાસિયતોને ધ્યાનમાં લેતાં તેમને ઑસ્ટ્રેલૉઇડનું ખાસ નામ આપવામાં આવ્યું છે. એમનો રંગ કથ્થાઈ-કાળો હોય છે. તેમના શરીર ઉપર ભરાવદાર વાળ હોય છે. તેઓ પહોળું મોઢું,…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રેલિયા ઍન્ટિજન
ઑસ્ટ્રેલિયા ઍન્ટિજન : બી-પ્રકારનો ચેપી કમળો અથવા યકૃતશોથ (hepatitis) કરતા વિષાણુ(virus)ની સપાટી પરનો પ્રતિજન (antigen, HBsAg). તે સૌપ્રથમ ઑસ્ટ્રેલિયાના આદિવાસીઓમાં જોવા મળ્યો હતો. તે બે પૉલિપેપ્ટાઇડનો બનેલો છે તથા તેના a, d, y, w, r જેવા ઉપપ્રકારો છે, જેમાંથી ‘a’ ઉપપ્રકાર દરેક HBsAg પ્રતિજનમાં હોય છે. જ્યારે ઉગ્ર યકૃતશોથનાં ચિહ્નો…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રેસિઝમ
ઑસ્ટ્રેસિઝમ : પ્રાચીન ગ્રીસમાં લોકમત દ્વારા કામચલાઉ હદપારી માટે થતો શબ્દપ્રયોગ. ગ્રીક પરંપરા પ્રમાણે ઍથેન્સમાં ઈ. પૂ. છઠ્ઠી સદીના અંતમાં ક્લેસ્થનિસના સમયમાં આ યોજના અમલમાં આવી હતી. હદપાર કરવા માટેની વ્યક્તિનું નામ માટીની કે ઘડાની ઠીકરી (ostriea) ઉપર લખવામાં આવતું, જેની ગણના મતપત્ર તરીકે થતી. ઍથેન્સની આમસભા દરેક વર્ષે બે…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રોગૉથ
ઑસ્ટ્રોગૉથ : પ્રાચીન યુરોપની ‘ગૉથ’ નામની પ્રસિદ્ધ જાતિની પૂર્વીય શાખા. ઈસુની પાંચમી સદીના અંતભાગમાં આ ઑસ્ટ્રોગૉથ જાતિના લોકોએ ઇટાલી જીતી લીધું અને એમના નેતા થિયૉડોરિકે ઇટાલી, સિસિલી અને ડાલમેશિયામાં પોતાનું રાજ્ય સ્થાપ્યું, જે ઈ. સ. 555 સુધી ચાલુ રહ્યું હતું. મુગટલાલ પોપટલાલ બાવીસી
વધુ વાંચો >ઓસ્બૉર્ન, જૉન જેમ્સ
ઓસ્બૉર્ન, જૉન જેમ્સ (જ. 12 ડિસેમ્બર 1929, લંડન; અ. 24 ડિસેમ્બર 1994, ઇંગ્લેન્ડ) : બ્રિટનના ‘ઍંગ્રી યંગમૅન’ – વિદ્રોહી નામે ઓળખાતા જૂથનો અગ્રેસર નાટ્યકાર. પ્રારંભિક કારકિર્દીમાં નાટકોમાં અભિનેતા બન્યા અને નવરાશે કવિતા અને નાટક લખ્યાં. 1956માં તેમનું નાટક ‘લૂક બૅક ઇન ઍન્ગર’ ભજવાયું અને તેનાથી અંગ્રેજી નાટકનો નવજન્મ થયો. આ…
વધુ વાંચો >ઑસિરિસ
ઑસિરિસ : ઇજિપ્તની લોકકથાનું નાઇલ નદીના પ્રતીકરૂપ દૈવી પાત્ર. રા (અથવા દક્ષિણ ઇજિપ્તમાં અમોન તરીકે પ્રચલિત), ઓસિરિસ, ઇસિલ અને હોરસ – એ ઇજિપ્તના મહાન દેવો હતા. દેવો પૃથ્વી પર અવતર્યા ત્યારે તેમણે જોડકાં સ્વરૂપો અને સંજ્ઞાઓ ધારણ કરેલ. અમોન હંસ કે ઘેટાનું, રા તીડ કે વૃષભનું અને ઑસિરિસ વૃષભ કે…
વધુ વાંચો >ઑસ્કાર એવૉર્ડ
ઑસ્કાર એવૉર્ડ : ચલચિત્રજગતમાં શ્રેષ્ઠ પ્રદાન માટે દર વર્ષે એનાયત કરવામાં આવતા આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરના પ્રથમ કક્ષાના ગૌરવવંતા એવૉર્ડ. સ્થાપના અમેરિકામાં 1929માં. વર્ષ – દરમિયાન રજૂ થયેલી ફિલ્મોમાંથી ઉત્તમ ફિલ્મોની પસંદગી કરીને એકૅડેમી ઑવ્ મોશન પિક્ચર આર્ટ્સ ઍન્ડ સાયન્સિઝ તરફથી પારિતોષિક રૂપે જે સુવર્ણપ્રતિમા આપવામાં આવે છે તેને ‘ઑસ્કાર’ નામે ઓળખવામાં…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટિન, જે. એલ.
ઑસ્ટિન, જે. એલ. (જ. 28 માર્ચ 1911, લૅંકેશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 8 ફેબ્રુઆરી 1960, ઑક્સફર્ડ) : બ્રિટિશ ફિલસૂફ. 1933માં ‘ઑલ સોલ્સ કૉલેજ’માં ફેલો તરીકે નિયુક્ત થયેલા. 1935થી તેમણે મેગડેલેન કૉલેજમાં સેવા આપેલી. 1952થી 1960 સુધી નૈતિક તત્વજ્ઞાનના પ્રાધ્યાપક તરીકે તેમણે ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં કામ કર્યું હતું. ઑસ્ટિનનું મુખ્ય પ્રદાન ભાષાના તત્વજ્ઞાનમાં જોઈ…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટિન, જેન
ઑસ્ટિન, જેન (જ. 16 ડિસેમ્બર 1775, સ્ટિવેન્ટન હેમ્પશાયર; અ. 18 જુલાઈ 1817, વિન્ચેસ્ટર) : પ્રથમ પંક્તિનાં અંગ્રેજ મહિલા નવલકથાકાર. પિતા પાસેથી મળેલી તાલીમને કારણે તેમના લેખનકાર્યનો ઘણી નાની વયે પ્રારંભ થયો : 14 વર્ષની વયે ‘લવ ઍન્ડ ફ્રેન્ડશિપ’ની રચના થઈ. ‘એ હિસ્ટરી ઑવ્ ઇંગ્લૅન્ડ’ 15 વર્ષની વયે, ‘એ કલેક્શન ઑવ્…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટિન, જૉન
ઑસ્ટિન, જૉન (જ. 3 માર્ચ 1790, સફૉલ્ક, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1 ડિસેમ્બર 1859, સરે) : ઇંગ્લૅન્ડના રાજ્યશાસ્ત્રી તથા કાયદાવિદ. જેરીમી બૅન્થામ દ્વારા તેમની લંડન યુનિવર્સિટીમાં પ્રોફેસર તરીકે નિમણૂક થઈ (1826), ત્યાં 1832 સુધી અધ્યાપનકાર્ય કર્યું. કાયદાની વિભાવનાનું પદ્ધતિસર વિશ્લેષણ કરીને તેમણે સાર્વભૌમત્વના સિદ્ધાન્તનું સચોટ નિરૂપણ કર્યું. કાયદાની વ્યાખ્યા આપતાં તેમણે કહ્યું…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટિન, ફ્રાંઝ
ઑસ્ટિન, ફ્રાંઝ (જ. 23 ડિસેમ્બર 1876, મ્યુનિખ; અ. 2 ડિસેમ્બર 1956, જર્મની) : સુપ્રસિદ્ધ જર્મન ફિલ્મસર્જક. મૂંગી ફિલ્મોના જમાનામાં સંઘર્ષ કરી ચૂકેલા પણ પછી વીસરાઈ ગયેલા ફિલ્મસર્જકોમાંના એક ફ્રાંઝ ઑસ્ટિન છે. તે હિમાંશુ રાયની જાણીતી ફિલ્મ ‘લાઇટ ઑવ્ એશિયા’ના દિગ્દર્શક હતા. 1937માં તેમણે બોલતી ફિલ્મ ‘અછૂત કન્યા’નું દિગ્દર્શન કર્યું હતું.…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટિન હર્બટ ઑસ્ટિન બૅરન
ઑસ્ટિન, હર્બટ ઑસ્ટિન બૅરન (જ. 8 નવેમ્બર 1866, બકિંગહૅમ-શાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 23 મે 1941, બર્મિંગહામ, ઇંગ્લેન્ડ) : મોટરકારના નામી નિર્માતા. તેમણે બ્રૅમ્પટન કૉલેજ ખાતે અભ્યાસ કર્યો. 1884માં તેઓ ઑસ્ટ્રેલિયા ગયા અને ઇજનેરી કારખાનામાં કામ કર્યું. 1893માં તેઓ ઇંગ્લૅન્ડ પાછા ફર્યા; 1895માં વુલ્ઝલી કંપનીના સહયોગમાં સૌપ્રથમ 3 પૈડાંવાળી મોટરકારનું નિર્માણ કર્યું.…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રિયન આર્થિક વિચારધારા (અર્થશાસ્ત્ર)
ઑસ્ટ્રિયન આર્થિક વિચારધારા (અર્થશાસ્ત્ર) : ઓગણીસમી સદીના અંતમાં ઑસ્ટ્રિયન અર્થશાસ્ત્રીઓના પ્રદાનમાંથી વિકાસ પામેલી તથા તુષ્ટિગુણના આત્મલક્ષી ખ્યાલ પર રચાયેલી આર્થિક વિચારધારા. વિયેના યુનિવર્સિટીના અર્થશાત્રના પ્રોફેસર કાર્લ મેંજર (1840-1921) આ વિચારધારાના પ્રણેતા હતા. તેમના અનુગામી અર્થશાસ્ત્રીઓ ફ્રેડરિક વૉન વાઇઝર (1851-1926) અને યુજિન વૉન બોહમ બેવર્કે (1851-1914) આ વિચારધારાને વિકસાવવામાં નોંધપાત્ર ફાળો…
વધુ વાંચો >ઑસ્ટ્રિયા
ઑસ્ટ્રિયા મધ્યયુરોપનાં આધુનિક રાષ્ટ્રો પૈકીનું એક ભૂમિબંદીસ્ત રાષ્ટ્ર. ભૌ. સ્થાન : 470 20′ ઉ. અ. અને 130 20′ પૂ. રે.. તેનું ક્ષેત્રફળ લગભગ 83,850 ચોકિમી. અને વસ્તી 8.64 લાખ (2017) છે. વસ્તીગીચતા દર ચોકિમી.એ 96.5 છે. તેની પશ્ચિમે સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ, પૂર્વે હંગેરી, ઉત્તરે જર્મની અને ચેકોસ્લોવૅકિયા તથા દક્ષિણે ઇટાલી અને યુગોસ્લાવિયા…
વધુ વાંચો >ઓર્સ્ટેડ હેન્સ ક્રિશ્ચિયન
ઓર્સ્ટેડ હેન્સ ક્રિશ્ચિયન (જ. 14 ઑગસ્ટ 1777, રુડકોલિંગ, ડેન્માર્ક; અ. 9 માર્ચ 1851, કૉપનહેગન) : ડેનિશ ભૌતિકશાસ્ત્રી અને રસાયણશાસ્ત્રી. તારમાંથી વહેતો વિદ્યુતપ્રવાહ ચુંબકીય સોયનું વિચલન (deflection) કરી શકે છે એની શોધ તેમણે કરી. આ ઘટનાનું મહત્વ ઝડપથી સ્વીકૃતિ પામ્યું, જેથી વીજચુંબકીયવાદ(electro-magnetic theory)ના વિકાસને પ્રેરણા મળી. 1806માં ઓર્સ્ટેડ કૉપનહેગન યુનિવર્સિટીમાં પ્રૉફેસર…
વધુ વાંચો >