૧૯.૦૮
લોચનથી લૉરેન્સ ઑવ્ અરેબિયા
લૉન (lawn)
લૉન (lawn) : વ્યવસ્થિત રીતે કાતરેલા ઘાસવાળી હરિયાળી ભૂમિ. દરેકને આવી લીલી-પોચી લૉન ઉપર ચાલવાનું, બેસવાનું અને તે જોવાનું ગમે છે. સામાન્ય રીતે ઊગતા ઘાસને, આવું એકસરખું લીલુંછમ રાખવું એ પણ એક કળા છે. આ માટે મુખ્યત્વે ધરો (cynodon dactylon દુબ, દૂર્વા; કુળ : પોએસી ઘાસ) વપરાય છે. વિશ્વમાં cynodonની…
વધુ વાંચો >લોન, અલી મુહમ્મદ
લોન, અલી મુહમ્મદ (જ. 1926, શ્રીનગર, કાશ્મીર) : કાશ્મીરી અને ઉર્દૂ નાટ્યકાર અને વાર્તાકાર. તેમના પિતા મારફત શરૂઆતમાં તેમને ફારસીની ઉત્તમ કૃતિઓનું શિક્ષણ મળ્યું. 1946માં તેઓ પંજાબ યુનિવર્સિટી, લાહોરમાંથી, બી.એ. થયા અને ‘ખિદમત’ના સહ-સંપાદક બન્યા. દેશના ભાગલા બાદ તેઓ કાશ્મીર મિલિશિયામાં રાજકીય કમાન્ડર તરીકે જોડાયા. 1948માં તેઓ ‘રેડિયો કાશ્મીર’માં ક્લાર્ક…
વધુ વાંચો >લૉન ટેનિસ
લૉન ટેનિસ : ટેનિસની રમતનો એક પ્રકાર. લૉન ટેનિસની રમતને સામાન્ય પ્રજા ‘ટેનિસ’ના નામથી વધુ ઓળખે છે. શરૂઆતમાં આ રમત ફક્ત ઘાસની લૉન પર જ રમાતી હોવાથી ‘લૉન ટેનિસ’ તરીકે જાણીતી બની હતી. પરંતુ અત્યારે તો આ રમત ક્લે કોર્ટ (માટીનો કોર્ટ) તથા સિમેન્ટ કોર્ટ પર પણ રમાય છે. સામાન્ય…
વધુ વાંચો >લોનાર સરોવર (Lonar Lake)
લોનાર સરોવર (Lonar Lake) : મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના બુલદાણા જિલ્લામાં દક્ષિણ ભાગમાં આવેલું ખારા પાણીનું સરોવર. બેસાલ્ટ ખડકબંધારણવાળા દખ્ખણના પઠાર પ્રદેશમાં ઉદભવેલા ગર્તમાં આ સરોવર તૈયાર થયેલું છે. તે જ્વાળાકુંડ (crater) અથવા ઉલ્કાપાત ગર્ત હોવાનું કહેવાય છે. પંકથરથી બનેલી તેની ઈશાન બાજુને બાદ કરતાં તે લગભગ ગોળ આકારવાળું છે. આ સરોવર…
વધુ વાંચો >લૉન્ગ, રિચર્ડ
લૉન્ગ, રિચર્ડ (જ. 1945, બ્રિટન) : આધુનિક બ્રિટિશ શિલ્પી. ચાલવું જેનો જન્મજાત સિદ્ધાંત છે તેવા પદયાત્રાના શોખીન લૉન્ગ વનવગડામાં જતાં-આવતાં પથ્થરો, ઝાંખરાં, સૂકી ડાળીઓને આરણ્યક સ્થળમાં જ પોતાની સ્વયંસૂઝથી ગોઠવીને અમૂર્ત શિલ્પ સર્જે છે. આવાં શિલ્પ પહેલી નજરે ઘણી વાર સીધી, આડીઅવળી કે વર્તુળાકાર અણઘડ વાડ જેવાં જણાય છે. સ્વાભાવિક…
વધુ વાંચો >લૉન્ગી, પિયેત્રો
લૉન્ગી, પિયેત્રો (જ. 1702, વેનિસ, ઇટાલી; અ. 8 મે 1785, વેનિસ, ઇટાલી) : વેનિસ નગરના ઘરગથ્થુ અને સામાજિક જીવનને ચિત્રિત કરવા માટે જાણીતો રોકોકો શૈલીનો ઇટાલિયન ચિત્રકાર. મૂળ નામ પિયેત્રો ફાલ્ચા. ચોકસી પિતાએ તેને ચોકસીનો કસબ શિખવાડવા માટે ઘણી મથામણો કરી, પણ તે બધી નિષ્ફળ જતાં ઐતિહાસિક પ્રસંગો ચીતરવા માટે…
વધુ વાંચો >લૉન્ગો, રૉબર્ટ
લૉન્ગો, રૉબર્ટ (જ. 1953, યુ.એસ.) : આધુનિક અમેરિકન ચિત્રકાર. પૉપકલા તેનું ક્ષેત્ર છે. ફિલ્મ, ટીવી, કૉમિક સ્ટ્રિપ, સ્થિર ફોટોગ્રાફ જેવાં લોકભોગ્ય માધ્યમોમાંથી દૃશ્યો ઉઠાવી તે મોટા કદની નકલો ચીતરે છે. વિષયપસંદગીમાં હિંસાનું તાંડવ, પ્રેમ, સેક્સ, નૃત્ય જેવા ભાવો તેને મનગમતા છે. લાકડું, ધાતુકાંસું અને કાચમાંથી તેણે શિલ્પો પણ સર્જ્યાં છે.…
વધુ વાંચો >લૉન્જાયનસ
લૉન્જાયનસ (આશરે જ. 213; અ. 273) : ગ્રીક નવ્યપ્લેટોવાદી અલંકારશાસ્ત્રી અને તત્વવેત્તા. તેઓ ડાયોનિસિયસ લૉન્જિનસ તરીકે પણ ઓળખાય છે. તેમણે વ્યાકરણ, ગદ્યશાસ્ત્ર, અલંકાર અને પૃથક્કરણીય વિવેચનનો ઊંડો અભ્યાસ કર્યો હતો. ઍથેન્સમાં તેમણે વર્ષો સુધી વક્તૃત્વ-કલા અને અલંકારશાસ્ત્ર વિષયનું અધ્યાપન કરેલું. વિશ્વસાહિત્યમાં ‘ઑન ધ સબ્લાઇમ’, મૂળ ગ્રીક ગ્રંથ ‘પેરી હિપ્સોસ’ના લેખક…
વધુ વાંચો >લૉન્સેસ્ટન (Launceston)
લૉન્સેસ્ટન (Launceston) : ઑસ્ટ્રેલિયાના ટાપુ રાજ્ય ટસ્માનિયામાં ઉત્તર તરફ આવેલું, બીજા ક્રમનું મોટું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન 41° 26´ દ. અ. અને 147° 08´ પૂ. રે.. તે ઉત્તર કિનારાથી આશરે 65 કિમી.ના અંતરે તથા ટૅસ્માનિયાના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા હોબાર્ટથી 200 કિમી. અંતરે તમાર નદીના કાંઠે ખીણભાગમાં વસેલું છે. આ શહેરની વસ્તી…
વધુ વાંચો >લોપોલિથ
લોપોલિથ : સંવાદી અંતર્ભેદક(concordant incrusion)નો એક પ્રકાર. તે ક્ષૈતિજ કે તદ્દન આછા નમનવાળા સ્તરોમાં અંતર્ભેદન પામેલા હોય છે. તેનો તળભાગ વિશાળ વિસ્તારમાં પથરાયેલો હોય છે. તે નીચે તરફ બહિર્ગોળ અને ઉપર તરફ અંતર્ગોળ આકારમાં દબાયેલું હોઈ થાળા જેવું કે રકાબી જેવું સ્વરૂપ રજૂ કરે છે. નાના પાયા પરનાં લોપોલિથ ક્યારેક…
વધુ વાંચો >લોચન
લોચન : પ્રાચીન ભારતીય અલંકારશાસ્ત્રના પ્રમુખ ગ્રંથ ‘ધ્વન્યાલોક’ પર અભિનવગુપ્ત નામના આલંકારિક આચાર્યે રચેલી ટીકા. તેનું ‘લોચન’ એ સંક્ષિપ્ત નામ છે. પૂર્ણ નામ તો ‘ધ્વન્યાલોકલોચન’ કે ‘સહૃદયાલોકલોચન’ અથવા ‘કાવ્યાલોકલોચન’ છે. આ ‘લોચનટીકા’ લેખકે પહેલાં લખેલી અને તે પછી ‘નાટ્યશાસ્ત્ર’ પર ‘અભિનવભારતી’ નામની ટીકા લખેલી; કારણ કે ‘અભિનવભારતી’માં ‘લોચનટીકા’ના ઉલ્લેખો જોવા…
વધુ વાંચો >લોચન (14મી-15મી સદી)
લોચન (14મી-15મી સદી) : ઉત્તર હિંદુસ્તાની સંગીતના શાસ્ત્રકાર. વતન બિહારનું મુજફ્ફરપુર. તેમનો જીવનકાળ ચૌદમી સદીનાં અંતિમ તથા પંદરમી સદીનાં પ્રારંભનાં વર્ષો ગણવામાં આવે છે. તેમના જીવનકાળ દરમિયાન ઉત્તર હિંદુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીતની પદ્ધતિઓમાં ઝડપભેર ફેરફાર થઈ રહ્યા હતા, જેનો પૂરેપૂરો ઉપયોગ કરી તેમણે બે ગ્રંથો તૈયાર કર્યા – ‘રાગસર્વસંગ્રહ’ તથા ‘રાગ-તરંગિણી’.…
વધુ વાંચો >લૉજ, હેન્રી કૅબટ
લૉજ, હેન્રી કૅબટ (જ. 12 મે 1850, બૉસ્ટન, અમેરિકા; અ. 9 નવેમ્બર 1924, કેમ્બ્રિજ, મૅસેચૂસેટ્સ) : અમેરિકાના રિપબ્લિકન પક્ષના ખ્યાતનામ સેનેટર (1893થી 1924); લીગ ઑવ્ નેશન્સમાં અમેરિકાના સભ્યપદ વિરુદ્ધ કૉંગ્રેસના સફળ પ્રતિકારના મોભી. ન્યૂ ઇંગ્લૅન્ડનું લૉજ કુટુંબ તેના સભ્યોની અગ્રણી રાજકીય ભૂમિકા માટે અમેરિકામાં જાણીતું હતું. કુટુંબના અન્ય સભ્યોએ વિવિધ…
વધુ વાંચો >લૉજ, હેન્રી કૅબટ (જૂનિયર)
લૉજ, હેન્રી કૅબટ (જૂનિયર) (જ. 5 જુલાઈ 1902, નહાન્ત મૅસેચૂસેટ્સ; અ. ? 1985) : હેન્રી કૅબટ લૉજના પૌત્ર અને અમેરિકાના રાજનીતિજ્ઞ. 1924માં હાર્વર્ડમાંથી સ્નાતક થઈને તેમણે અખબારો વેચવાની કામગીરીથી કારકિર્દીની શરૂઆત કરી. 1933થી 1937 તેમણે રાજ્યની ધારાસભામાં પ્રતિનિધિ તરીકે કાર્ય કર્યું અને 1936માં અમેરિકાની સેનેટમાં પ્રતિનિધિ તરીકે ચૂંટાયા અને 1942માં…
વધુ વાંચો >લૉટન, ચાર્લ્સ (1899-1962)
લૉટન, ચાર્લ્સ (1899-1962) : જન્મે અંગ્રેજ નટ, જેઓ સન 1950માં પોતાની અભિનેત્રી પત્ની એલ્સા લાન્ચેસ્ટર સાથે અમેરિકાના નાગરિક બન્યા. 1926માં ‘ધી ઇન્સ્પેક્ટર જનરલ’ નાટકમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી વ્યાવસાયિક રંગભૂમિ પર પદાર્પણ કર્યું. તે પછી ‘એલિબી’ નાટકમાં હરક્યૂલ પૉયરોની ભૂમિકા ભજવી તથા 1931માં ‘પેમેન્ટ ડિફર્ડ’ નાટકમાં વિલિયમ મારબલનું પાત્ર ભજવી ન્યૂયૉર્કના…
વધુ વાંચો >લૉટર્બર, પૉલ સી. (Lauterbur, Paul C.)
લૉટર્બર, પૉલ સી. (Lauterbur, Paul C.) (જ. 6 મે 1929, સિડની, ઓહાયો, યુ.એસ.) : સન 2003ના તબીબી અને દેહધર્મવિદ્યા અંગેના નોબેલ પારિતોષિકના સર પિટર મૅન્સફિલ્ડના સહવિજેતા. તેમને ચુંબકીય અનુનાદીય ચિત્રણ(magnetic resonance imaging, MRI)ની નિદાનલક્ષી ચિત્રણપ્રણાલી શોધવા માટે આ સન્માન મળ્યું હતું. સન 1951માં તેમણે રસાયણશાસ્ત્રના વિષય સાથે ક્લિવલૅન્ડની કેસ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ…
વધુ વાંચો >લોટવાળા, રણછોડદાસ ભવાનભાઈ
લોટવાળા, રણછોડદાસ ભવાનભાઈ (20મી સદીના પૂર્વાર્ધમાં વિદ્યમાન) : ગુજરાતી ભાષાના આદિ પત્રકારોમાંના નોંધપાત્ર પત્રકાર. નિવાસ મુંબઈમાં. કેળવણી પણ ત્યાં જ. અંગ્રેજી શિક્ષણના પ્રભાવે સુધારાવાદી વિચારો પ્રત્યે આકર્ષાયા. સામે પક્ષે દેશની સ્વતંત્રતાના વિષયમાં પણ ઉગ્ર વિચારો ધરાવતા થયા. સુધારાવાદી વિચારોના પ્રસાર તથા રૂઢિવાદી ટીકાને ઉત્તર આપવાના હેતુથી તેમણે ‘આર્યપ્રકાશ’ નામે વર્તમાનપત્રનો…
વધુ વાંચો >લૉટો, લૉરેન્ઝો (Lotto, Lorenzo)
લૉટો, લૉરેન્ઝો (Lotto, Lorenzo) (જ. આશરે 1480, વેનિસ, ઇટાલી; અ. 1556, લોરેટો, ઇટાલી) : ધાર્મિક વિષયોનાં રહસ્યમય ચિત્રો તેમજ મનોગતને નિરૂપતાં વ્યક્તિચિત્રો આલેખવા માટે જાણીતો રેનેસાંસ ચિત્રકાર. વેનિસના ચિત્રકારો જિયોવાની બેલિની અને ઍન્તોનેલો દા મૅસિનાનો તેની પર પ્રારંભમાં પ્રભાવ પડ્યો, પણ પછી તેણે એ પ્રભાવને ખંખેરી કાઢી રફાયેલનો પ્રભાવ ઝીલ્યો.…
વધુ વાંચો >લોડ કાસ્ટ
લોડ કાસ્ટ : જુઓ બોજબીબાં.
વધુ વાંચો >લોડસ્ટોન (Loadstone)
લોડસ્ટોન (Loadstone) : ચુંબકીય ગુણધર્મધારક કાળા રંગનો સખત પાષાણ. વાસ્તવમાં તે મૅગ્નેટાઇટ(Fe3O4)થી બનેલું ખનિજ છે. એક દંતકથા મુજબ, આ લોડસ્ટોન એશિયા માઇનર(હવે ટર્કી)ના એક ભરવાડે શોધ્યો હોવાનું કહેવાય છે. તેનાં પગરખાં નીચેના લોખંડના ખીલા અને તેની લાકડીના છેડે પહેરાવેલી લોખંડની ટોપી, જ્યારે તે આવા પથ્થરો પરથી પસાર થતો ત્યારે જડાઈ…
વધુ વાંચો >