૧૯.૦૨

લૅટકિયા (Latakia)થી લે નૈન પરિવાર (Le Nain Family)

લેડી ચૅટર્લીઝ લવર (1928)

લેડી ચૅટર્લીઝ લવર (1928) : ડી. એચ. લૉરેન્સરચિત નવલકથા. સૌપ્રથમ 1928માં ઇટાલીમાં ફ્લૉરેન્સમાં તેનું ખાનગી રાહે પ્રકાશન થયું હતું. તેના વાંધાજનક ભાગને રદ કરીને તે લંડનમાં 1932માં પ્રસિદ્ધ થઈ હતી. વીસમી સદીમાં તે એક સૌથી વિશેષ ચર્ચાસ્પદ કૃતિ બની રહી.   આ નવલકથામાં લેડી ચૅટર્લી (કૉન્સ્ટન્સ ચૅટર્લી) બ્રિટિશ લેખક, બૌદ્ધિક…

વધુ વાંચો >

લેડીઝ લેસ (Lady’s lace)

લેડીઝ લેસ (Lady’s lace) : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા એપિયેસી (અંબેલીફેરી) કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Pimpinella monoica છે. છોડના દેખાવ પરથી તેનું નામ લેડીઝ લેસ પડ્યું હોવાની શક્યતા છે. તે શિયાળામાં થાય છે. ઑક્ટોબર પછી તેનાં બી રોપી ધરુ 5 સેમી.થી 7 સેમી. ઊંચું થાય ત્યારે તેને કાયમના…

વધુ વાંચો >

લેડી રતન તાતા કપ

લેડી રતન તાતા કપ : હૉકીની રમત માટે બહેનો માટેની રાષ્ટ્રીય ટ્રોફી. આ ટ્રોફી ભારતના મહાન ઉદ્યોગપતિ રતન તાતાની પત્નીના નામે અપાય છે. હૉકી ભારતની રાષ્ટ્રીય રમત હોવાને કારણે બહેનો માટે ‘લેડી રતન તાતા કપ’ ખૂબ જ પ્રતિષ્ઠિત ગણાય છે; કારણ કે આ રાષ્ટ્રીય કપ મેળવનાર મહિલા ખેલાડીઓ મોટાભાગે ભારત…

વધુ વાંચો >

લેડી વિલ્સન મ્યુઝિયમ

લેડી વિલ્સન મ્યુઝિયમ : દક્ષિણ ગુજરાતના ધરમપુરમાં આવેલું સર્વસંગ્રાહક મ્યુઝિયમ. બ્રિટિશ રાજ દરમિયાન ધરમપુર સિસોદિયા રાજવંશની સત્તા હેઠળ હતું. એ વખતે સિસોદિયા રાજવીએ સ્થાનિક પ્રજાને દેશવિદેશની કલા અને કારીગરીના શ્રેષ્ઠ નમૂનાઓ નજીકથી નિહાળવા મળે તે માટે આ મ્યુઝિયમની સ્થાપના 1928માં કરી. 1938થી તેનો વહીવટ મુંબઈ રાજ્યના ઉદ્યોગ વિભાગે હાથમાં લીધેલો.…

વધુ વાંચો >

લેણદેણનું સરવૈયું

લેણદેણનું સરવૈયું : કોઈ પણ એક દેશનું વિશ્વના અન્ય દેશો સાથેની લેવડદેવડનું વાર્ષિક સરવૈયું, જેમાં દૃશ્ય અને અદૃશ્ય બંને પ્રકારની લેવડદેવડના નાણાકીય મૂલ્યનો સમાવેશ થતો હોય છે. દૃશ્ય સ્વરૂપની લેવડદેવડમાં ચીજવસ્તુઓના આદાનપ્રદાનના મૂલ્યનો અને અદૃશ્ય સ્વરૂપની લેવડદેવડમાં સેવાઓની લેવડદેવડના મૂલ્યનો સમાવેશ થાય છે. આજના યુગમાં વિશ્વના તમામ દેશો વત્તેઓછે અંશે…

વધુ વાંચો >

લેથ (lathe)

લેથ (lathe) : ધાતુમાં ધારદાર ઓજાર વડે કર્તન કરી-છોલીને નળાકાર ઘાટના દાગીના તૈયાર કરવા કે નળાકાર દાગીનામાં આંટા પાડવા માટે વપરાતું મશીન. લેથ મશીન ધાતુના (કે લાકડાના) પદાર્થોને છોલીને દાગીના તૈયાર કરવા વપરાતાં અનેકવિધ મશીનો(મશીનટૂલ્સ)માં સૌથી જૂનું અને આજે પણ સૌથી વિશેષ પ્રમાણમાં વપરાતું મશીન છે. સદીઓ પહેલાંના હાથથી ચલાવાતા…

વધુ વાંચો >

લેના તમિળવનન (લક્ષ્મણન આર.એમ.)

લેના તમિળવનન (લક્ષ્મણન આર.એમ.) (જ. 1 ફેબ્રુઆરી 1954, દેવકોટ્ટઈ, જિ. પશુમ્પન, તામિલનાડુ) : તમિળ લેખક. એમ.એ.ની ડિગ્રી મેળવ્યા બાદ તેમણે પત્રકારત્વમાં ડિપ્લોમા કર્યું અને ‘કાલકંડુ અને કુમુદમ્’ સાપ્તાહિકના સહ-સંપાદક બન્યા. તેમણે અનેક કૉલેજોમાં પત્રકારત્વના અધ્યાપક તરીકે કામગીરી કરી અને સંપાદક બૉર્ડ, મણિમેકલાઈ પ્રસુરામ, ચેન્નઈના અધ્યક્ષ તરીકે કાર્યરત રહ્યા. તેમણે 51…

વધુ વાંચો >

લેનિનગ્રાડ

લેનિનગ્રાડ : જુઓ સેન્ટ પીટર્સબર્ગ.

વધુ વાંચો >

લેનિન, વ્લાદિમિર ઇલિચ ઇલિયાનૉવ

લેનિન, વ્લાદિમિર ઇલિચ ઇલિયાનૉવ (જ. 22 એપ્રિલ 1870, સિમ્બિકર્સ, રશિયા; અ. 21 જાન્યુઆરી 1924, ગૉર્કી  મૉસ્કો) : માર્કસવાદી વિચારસરણીને વરેલા વિશ્વના મહાન ક્રાંતિકારી નેતા, સોવિયેત સંઘના પ્રથમ સમાજવાદી શાસક, રશિયાના બોલ્શેવિક (સામ્યવાદી) પક્ષના સંસ્થાપક તથા માર્કસવાદી-લેનિનવાદી વિચારસરણીના પ્રવર્તક. રશિયાની પોલીસને થાપ આપવા મૂકવા માટે 1901માં તેમણે લેનિન નામ ધારણ કર્યું…

વધુ વાંચો >

લેનિન સ્ટેટ લાઇબ્રેરી, મૉસ્કો (રશિયન સ્ટેટ લાઇબ્રેરી)

લેનિન સ્ટેટ લાઇબ્રેરી, મૉસ્કો (રશિયન સ્ટેટ લાઇબ્રેરી) : યુએસએસઆરનું રાષ્ટ્રીય ગ્રંથાલય. રશિયન સ્ટેટ લાઇબ્રેરી (Rossiiskaia gosudarstvennaia biblioteka, or RGB) તરીકે જાણીતું આ ગ્રંથાલય વિશ્વનાં અગ્રેસર ગ્રંથાલયોમાંનું એક છે. 1લી જુલાઈ 1862ના રોજ રુમિયનત્સેવ મ્યુઝિયમ (Rumiantser Museum). મૉસ્કોના ભાગ તરીકે આ ગ્રંથાલયની સ્થાપના થઈ. અઢારમી અને ઓગણીસમી સદીમાં ઘણા ખાનગી સંગ્રહો…

વધુ વાંચો >

લૅટકિયા (Latakia)

Jan 2, 2005

લૅટકિયા (Latakia) : સીરિયાનું અગત્યનું શહેર, બંદર તથા તે જ નામ ધરાવતો પ્રાંત. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 35° 31´ ઉ. અ. અને 35° 37´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 2,297 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ શહેર દેશના વાયવ્ય ભાગમાં ભૂમધ્ય સમુદ્રના પૂર્વ કિનારે વસેલું છે. ભૂપૃષ્ઠ–આબોહવા : અહીંનું ભૂપૃષ્ઠ મેદાની…

વધુ વાંચો >

લૅટરાઇટ

Jan 2, 2005

લૅટરાઇટ : અયનવૃત્તીય-ઉપઅયનવૃત્તીય પ્રદેશોમાં જોવા મળતું વિલક્ષણ ભૂમિનિક્ષેપનું ખડકસ્વરૂપ. લૅટરાઇટ એ મુખ્યત્વે લોહ અને ઍલ્યુમિનિયમના જલયુક્ત ઑક્સાઇડ તેમજ તેની સાથે અલ્પાંશે રહેલા મૅંગેનીઝ અને ટાઇટેનિયમ ઑક્સાઇડના મિશ્રણનો બનેલો કોટરયુક્ત માટીવાળો ખડકપ્રકાર છે. લોહ અને ઍલ્યુમિનિયમના ઑક્સાઇડ ક્યારેક એટલા બધા અસમાન પ્રમાણમાં રહેલા હોય છે કે ઘણી વાર અરસપરસ એકબીજાનું સ્થાન…

વધુ વાંચો >

લૅટવિયા (Latvia)

Jan 2, 2005

લૅટવિયા (Latvia) : 1991માં પુન: સ્વાતંત્ર્ય મેળવનાર બાલ્ટિક પ્રદેશમાં આવેલો પૂર્વ યુરોપનો એક દેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 57° 00´ ઉ. અ. અને 25° 00´ પૂ. રે. આજુબાજુનો આશરે 63,700 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેનું પૂર્વ-પશ્ચિમ મહત્તમ અંતર 450 કિમી. અને ઉત્તર-દક્ષિણ મહત્તમ અંતર 270 કિમી. છે. તેની…

વધુ વાંચો >

લૅટાઇટ (Latite)

Jan 2, 2005

લૅટાઇટ (Latite) : બહિર્ભૂત-અગ્નિકૃત પ્રકારનો ખડક. તેની કણરચના અદૃશ્ય સ્ફટિકમય (aphanatic) હોય છે. તે મુખ્યત્વે સોડિક પ્લેજિયોક્લેઝ (ઑલિગોક્લેઝ કે ઍન્ડેસાઇન) અને આલ્કલી ફેલ્સ્પાર (સેનિડિન કે ઑર્થોક્લેઝ) તથા ગૌણ પ્રમાણમાં બાયોટાઇટ, ઍમ્ફિબોલ (હૉર્નબ્લેન્ડ) કે પાયરૉક્સિન (ઑગાઇટ) જેવાં ઘેરા રંગવાળાં મૅફિક ખનિજોથી બનેલો હોય છે. પોટાશ ફેલ્સ્પાર અને પ્લેજિયોક્લેઝ ફેલ્સ્પાર લગભગ સરખા…

વધુ વાંચો >

લૅટિન અમેરિકન ફ્રી ટ્રેડ ઍસોસિયેશન (LAFTA)

Jan 2, 2005

લૅટિન અમેરિકન ફ્રી ટ્રેડ ઍસોસિયેશન (LAFTA) :  દક્ષિણ અમેરિકાના સાત દેશો દ્વારા સ્થાપવામાં આવેલું મુક્ત વ્યાપાર મંડળ. આ સંગઠનની સ્થાપના અંગેની સમજૂતી 1960માં ઉરુગ્વેના પાટનગર મૉન્ટેવિડિયો ખાતે મળેલ પરિષદમાં કરવામાં આવી હતી. તેના મૂળ સાત સભ્યોમાં આર્જેન્ટિના, બ્રાઝિલ, ચિલી, મેક્સિકો, પારાગ્વે, પેરુ અને ઉરુગ્વેનો સમાવેશ થયો હતો. પાછળથી કોલંબિયા, ઇક્વેડૉર,…

વધુ વાંચો >

લૅટિન અમેરિકા

Jan 2, 2005

લૅટિન અમેરિકા : જુઓ અમેરિકા.

વધુ વાંચો >

લૅટિન અમેરિકાનાં સંગીત અને નૃત્ય

Jan 2, 2005

લૅટિન અમેરિકાનાં સંગીત અને નૃત્ય : યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના દક્ષિણ અમેરિકાના પ્રદેશ તથા સમગ્ર કૅરિબિયન ટાપુઓની સંગીત-નૃત્ય-કલા. આ વિશાળ વિસ્તારના સંગીતનો ભૌગોલિક દૃષ્ટિએ નહિ, પણ મહદ્ અંશે વંશીય (ethnic) ઘટકોની દૃષ્ટિએ વિચાર કરવામાં ઔચિત્ય રહેલું છે. આ વંશીય ઘટકો તે યુરોપિયન (મુખ્યત્વે ઇબેરિયન), અમેરિન્ડિયન, આફ્રિકન તથા મેસ્ટિઝો (એટલે કે ‘મિશ્ર’). લૅટિન…

વધુ વાંચો >

લૅટિન (દક્ષિણ) અમેરિકાનું સાહિત્ય

Jan 2, 2005

લૅટિન (દક્ષિણ) અમેરિકાનું સાહિત્ય : 1960ના દાયકાઓમાં નવલ-કથાલેખનમાં ઉછાળો આવવાને પરિણામે છેવટે વીસમી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં લૅટિન અમેરિકાના સાહિત્ય તરફ સમગ્ર વિશ્વ એકદમ આકર્ષિત થયું. લૅટિન અમેરિકાની નવલકથાઓના પશ્ચિમની મહત્વની ભાષાઓમાં ઝડપભેર અનુવાદ થવા લાગ્યા અને વિવેચકો ઉપરાંત જનસમુદાય પણ એ સાહિત્યથી પ્રભાવિત થયો. તેનાં બે કારણ તે તેમાંના વિષયવસ્તુની મૌલિકતા…

વધુ વાંચો >

લૅટિન સાહિત્ય

Jan 2, 2005

લૅટિન સાહિત્ય : ઇન્ડો-યુરોપિયન ભાષાકુળની ઇટાલીની શાખાની લિંગ્વા લૅટિના એટલે કે લૅટિન ભાષામાં રચાયેલું સાહિત્ય. મૂળમાં ટાઇબર નદીના નીચાણવાળા પ્રદેશમાં વસવાટ કરતા લોકો દ્વારા તે પ્રયોજાતી. પાછળથી રોમન સામ્રાજ્યના યુરોપ અને આફ્રિકા ખંડના મોટા વિસ્તારમાં તે પથરાયેલી. રૉમન મૂળાક્ષરો(alphabets)માં લૅટિન ભાષામાં કર્મકાંડ, પાંડિત્ય અને રાજ્યભાષાનાં ક્ષેત્રોમાં પ્રાચીન, મધ્યકાલીનથી તે અઢારમી…

વધુ વાંચો >

લૅટિનીના, લૅરિસા

Jan 2, 2005

લૅટિનીના, લૅરિસા (Larisa Semyonovna Latynina) (જ. 27 ડિસેમ્બર 1934 ખેરસોન, યુક્રેન) : રશિયાનાં અંગકસરતનાં મહિલા-ખેલાડી. તેમના સમયનાં તેઓ અગ્રણી ખેલાડી હતાં. 1954થી 1966 સુધી વિશ્વકક્ષાનાં સ્પર્ધક તરીકે બીજા કોઈ પણ વ્યાયામવીર (ઍથ્લેટ) કરતાં અને બીજી કોઈ પણ રમત કરતાં તેમણે સવિશેષ ઓલિમ્પિક ચંદ્રકો મેળવ્યા હતા. 3 ઓલિમ્પિક રમતોત્સવ, વિશ્વ રમતોત્સવ…

વધુ વાંચો >