૧૨.૨૪
ફિલાડેલ્ફિયાથી ફિલ્હાર્મોની, બર્લિન
ફિલાડેલ્ફિયા
ફિલાડેલ્ફિયા : યુ.એસ.ના પેન્સિલવેનિયા રાજ્યનું દેશમાં પાંચમા ક્રમે આવતું મોટું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 39° 57´ ઉ. અ. અને 75° 09´ પ. રે. રાજ્યના અગ્નિભાગમાં દેલાવર નદીના પશ્ચિમ કાંઠા પર તે વસેલું છે. દેલાવર ઉપસાગરને મળતી દેલાવર નદીના મુખથી ઉત્તર તરફ 160 કિમી. અંતરે તે આવેલું છે. દેલાવર નદી, શહેરની…
વધુ વાંચો >ફિલિકેલ્સ
ફિલિકેલ્સ ત્રિઅંગી વનસ્પતિઓના ફિલિકોફાઇટા વિભાગનું હંસરાજ(fern)ની જાતિઓનું બનેલું એક વિશાળ ગોત્ર. આ ગોત્રમાં અર્વાચીન ત્રિઅંગીઓની 95%થી વધારે જાતિઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. તે 234થી 298 જેટલી પ્રજાતિઓ અને લગભગ 9000 જેટલી જાતિઓ ધરાવે છે. આ ગોત્રની જાતિઓ શાકીયથી માંડી વૃક્ષ સ્વરૂપની અને ભૌમિક હોય છે. તે ભેજવાળાં વનમાં ભૌમ-વનસ્પતિસમૂહ(ground-vegetation)નો એક…
વધુ વાંચો >ફિલિપ – બીજો
ફિલિપ – બીજો (1) (જ. ઈ. પૂ. 382, પેલ્લા, મેસિડોનિયા; અ. ઈ. પૂ. 336) : ગ્રીસની ઉત્તરે આવેલા મેસિડોનિયાના રાજા અને ઍલેક્ઝાંડર(સિકંદર)ના પિતા. એમિન્ટાસ બીજાના સૌથી નાના પુત્ર ફિલિપને તેમની કિશોરવયમાં કેટલાંક વર્ષ થિબ્સમાં બાન (hostage) તરીકે રાખવામાં આવ્યા હતા. આ દરમિયાન તત્કાલીન જાણીતા સેનાપતિઓ પાસે તે લશ્કરી વિજ્ઞાન શીખ્યા.…
વધુ વાંચો >ફિલિપાઇન્સ
ફિલિપાઇન્સ ઉત્તર પેસિફિક મહાસાગરના નૈર્ઋત્ય ભાગમાં આવેલો ટાપુદેશ. સત્તાવાર નામ ફિલિપાઇન્સ પ્રજાસત્તાક. ભૌ. સ્થાન : આ ટાપુસમૂહ આશરે 4°થી 21´ ઉ. અ. અને 116°થી 126´ પૂ. રે. વચ્ચે પથરાયેલો છે. તે તાઇવાનથી દક્ષિણ તરફ, બૉર્નિયોથી ઈશાન તરફ તથા એશિયા ભૂમિખંડના અગ્નિ કિનારાથી લગભગ 800 કિમી. અંતરે આવેલો છે. આ દ્વીપસમૂહ…
વધુ વાંચો >ફિલિપ્સ, એ. ડબ્લ્યૂ. એચ.
ફિલિપ્સ, એ. ડબ્લ્યૂ. એચ. (જ. 1914; અ. 1975) : જાણીતા અર્થશાસ્ત્રી. વિદ્યુત ઇજનેર તરીકે શરૂઆતમાં ઘણી પેઢીઓમાં કામ કર્યું. બીજા વિશ્વયુદ્ધ (1939–45) દરમિયાન ઇંગ્લૅન્ડના વિમાની દળમાં તકનીકી નિષ્ણાત તરીકે સેવાઓ આપી. 1950માં લંડન સ્કૂલ ઑવ્ ઇકોનૉમિક્સમાં અર્થશાસ્ત્ર વિભાગમાં જોડાયા (1950–58). 1958માં લંડન યુનિવર્સિટીમાં ‘ટૂક પ્રોફેસર ઑવ્ ઇકોનૉમિક્સ, સાયન્સ ઍન્ડ સ્ટેટિસ્ટિક્સ’ના…
વધુ વાંચો >ફિલિપ્સ, કૅથરિન
ફિલિપ્સ કૅથરિન (જ. 1631, લંડન; અ. 1664) : આંગ્લ કવયિત્રી. પોતાનો કાવ્યસંગ્રહ પ્રગટ કરનાર તેઓ સૌપ્રથમ આંગ્લ કવયિત્રી છે. કવિતા અને ધર્મ વગેરેની ચર્ચા માટે તેઓ નાની કાવ્યસભા પણ અવારનવાર યોજતાં. તેઓ એટલાં બધાં લોકપ્રિય બન્યાં હતાં કે પોતે ખુદ અનેક કાવ્યોનો વિષય પણ બન્યાં હતાં. તેમણે લખેલાં કાવ્યોમાં વૉનના…
વધુ વાંચો >ફિલિપ્સ, માર્ક કૅપ્ટન
ફિલિપ્સ, માર્ક કૅપ્ટન (જ. 1948, ઇંગ્લૅન્ડ) : પ્રિન્સેસ ઍનના અગાઉના પતિ અને નામાંકિત નિષ્ણાત અશ્વચાલક. તેમણે સૅન્ડહર્સ્ટ ખાતે તાલીમ લીધી હતી અને 1969માં ‘ક્વીન્સ ડ્રગૂન ગાર્ડ્ઝ’માં જોડાયા. 1973માં તેઓ પ્રિન્સેસ ઍન (પ્રિન્સેસ રૉયલ) સાથે લગ્નગ્રંથિથી જોડાયા; પણ 1992માં તેમનાથી છૂટાછેડા લીધા. 1970થી 1976 સુધી તેઓ બ્રિટિશ અશ્વારોહી ટુકડીના નિયમિત સભ્ય…
વધુ વાંચો >ફિલિપ્સ-રેખા (Phillips Curve)
ફિલિપ્સ-રેખા (Phillips Curve) : ભાવવધારાના દર અને બેકારીના દર વચ્ચેનો વ્યસ્ત સંબંધ દર્શાવતી રેખા. ઇંગ્લૅન્ડના એક અર્થશાસ્ત્રી એ. ડબલ્યૂ. ફિલિપ્સે ઇંગ્લૅન્ડના 1861થી 1957ના સમયગાળાના પ્રસ્તુત આંકડાઓનો ઉપયોગ કરીને આ રેખા તારવી હતી. તેમાં નાણાકીય વેતનના વૃદ્ધિદરના અને બેકારીના દરના આંકડાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. આ આંકડાઓને આલેખમાં રજૂ કરતી વખતે…
વધુ વાંચો >ફિલિપ્સ વિલિયમ ડેનિલ
ફિલિપ્સ, વિલિયમ ડેનિલ (Phillips, William Daniel) (જ. 5 નવેબ્મર 1948, પેન્સિલ્વેનિયા, યુ.એસ.એ.) : લેસર પ્રકાશ વડે પરમાણુઓનું શીતલન (cooling) તથા તેમને પાશમાં લેવાની (પ્રગ્રહણ) કાર્યપદ્ધતિ વિકસાવવા માટે 1997નો ભૌતિકશાસ્ત્રમાં નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનાર વિજ્ઞાની. આ પુરસ્કાર સંયુક્ત રીતે વિલિયમ ડેનિલ ફિલિપ્સ, સ્ટીવન ચુ તથા ક્લૉડ કોહેન – તનુજીને પ્રાપ્ત થયો હતો.…
વધુ વાંચો >ફિલિપ્સાઇટ
ફિલિપ્સાઇટ : ઝિયોલાઇટ વર્ગનું ખનિજ. રાસા. બં. : (K2, Na2, Ca) Al2Si4O12·4½H2Oની આજુબાજુનું. સ્ફ. વ. : મૉનોક્લિનિક. સ્ફ. સ્વ. : સ્ફટિકો આંતરગૂંથણીવાળા યુગ્મ-સ્વરૂપે, ક્યારેક ઑર્થોર્હોમ્બિક કે ટેટ્રાગોનલ વર્ગનાં સ્વરૂપો જેવા એકાકી સ્ફટિકો; યુગ્મતા : (001), (021), (110) ફલકોને સમાંતર; પારદર્શકથી પારભાસક, સંભેદ : (010), (100) ફલકો પર સ્પષ્ટ. ભંગસપાટી :…
વધુ વાંચો >ફિલિબસ્ટરિંગ
ફિલિબસ્ટરિંગ : ધારાગૃહ દ્વારા નિર્દેશિત ખરડા પસાર થતા અટકાવવા કે તેને વિલંબમાં નાંખવા ધારાગૃહના લઘુમતી પક્ષના સભ્ય દ્વારા ચાલુ રાખવામાં આવતું અંતહીન અને અર્થહીન વક્તવ્ય. સંસદ કે ધારાસભાના કોઈ પણ ગૃહમાં, બહુમતી સભ્યો ખરડાની તરફેણ કરતા હોય તોપણ પ્રલંબ, લગાતાર અને અર્થહીન વક્તવ્ય ચાલુ રાખી ખરડાને મંજૂર થતો અટકાવવાની તે…
વધુ વાંચો >ફિલ્ટર
ફિલ્ટર : છબી નરી આંખે જેવી દેખાય તેના કરતાં વધુ આકર્ષક દેખાય તે માટેનું છાયાપ્રકાશ તથા રંગો ગાળીને ઇષ્ટ પરિણામ મેળવવા માટેનું સાધન. છબીકાર સામાન્ય રીતે છબી વધુ આકર્ષક દેખાય એવું ઇચ્છતો હોય છે; પરંતુ એ માટે કુદરતી પ્રકાશની વ્યવસ્થા સાનુકૂળ હોવી જોઈએ. બારીમાંથી બહાર નજર કરીએ તો બહારનો પ્રકાશ…
વધુ વાંચો >ફિલ્ડિંગ, હેન્રી
ફિલ્ડિંગ, હેન્રી (જ. 22 એપ્રિલ 1707, શાર્ફામ પાર્ક, સમરસેટ, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 8 ઑક્ટોબર 1754, લિસ્બન) : નવલકથાકાર. શ્રીમંત કુટુંબમાં જન્મ. શિક્ષણ એટન અને લંડનમાં. નવલકથાકાર તરીકેની કારકિર્દીના આરંભ પૂર્વે, 1728થી 1737ના સમયગાળામાં કૉમેડી, બર્લેસ્ક અને કટાક્ષપ્રધાન નાટકો રચ્યાં. કાયદાનો અભ્યાસ કર્યો; 1739–1741માં એક સામયિક, ‘ધ ચૅમ્પિયન’માં સહયોગ સાધ્યો. 1742માં રિચાર્ડસનની…
વધુ વાંચો >ફિલ્ડેન, લિયોનેલ
ફિલ્ડેન, લિયોનેલ (જ. 1896; અ. –) : બી.બી.સી.ના રેડિયોકાર્યક્રમના નિર્માતા અને ઑલ ઇન્ડિયા રેડિયોના પ્રથમ પ્રસારણનિયામક. લિયોનેલ ફિલ્ડેન બ્રિટિશ સામ્રાજ્યવાદી શાસન દરમિયાન ભારતમાં રેડિયો-પ્રસારણના પાયા ઊંડા નાખવા માટે, અથાગ પ્રયત્ન કરનાર તરીકે જાણીતા છે. 1935માં ઓગણચાલીસ વર્ષની ઉંમરે, બી.બી.સી.ના રેડિયોકાર્યક્રમ-નિર્માતા તરીકેની સફળ કારકિર્દી તજી બ્રિટિશ સરકારની માલિકીની ઇન્ડિયન સ્ટેટ બ્રૉડકાસ્ટિંગ…
વધુ વાંચો >ફિલ્મ
ફિલ્મ : વાસ્તવિક જગતની વ્યક્તિ કે પદાર્થનું આબેહૂબ ચિત્ર ઝડપવા માટે કચકડાની પ્રકાશસંવેદી પટી કે તકતી વપરાય છે. છબીકળાના મૂળમાં નેગૅટિવ અતિ અગત્યની ગણાય છે, પણ જેમ કૅમેરાની શોધમાં વિજ્ઞાનીઓએ સદીઓ વિતાવી અને છબી ઉપસાવવાની પ્રક્રિયામાં વર્ષો સુધી વ્યસ્ત રહ્યા, તેવી જ રીતે વિજ્ઞાનીઓ નેગૅટિવ અને તેના ફિલ્મ રોલ તૈયાર…
વધુ વાંચો >ફિલ્મ ઍન્ડ ટેલિવિઝન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ઇન્ડિયા
ફિલ્મ ઍન્ડ ટેલિવિઝન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ઇન્ડિયા : ફિલ્મનું નિર્માણ કરવાથી માંડીને છબીકલા, સંપાદન અને સાઉન્ડ-રેકૉર્ડિંગ જેવાં મહત્વનાં પાસાંની સુગ્રથિત અને વ્યવસ્થિત તાલીમ આપતી સરકારી સંસ્થા. સ્થાપના ફિલ્મ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ ઇન્ડિયા નામથી 1960માં કરાઈ. પ્રભાત ફિલ્મ્સનો સ્ટુડિયો તેણે કામમાં લીધો. એસ. કે. પાટિલ ફિલ્મ તપાસ સમિતિએ કરેલી ભલામણ પછી દસ વર્ષે…
વધુ વાંચો >ફિલ્મઉદ્યોગ (ભારત)
ફિલ્મઉદ્યોગ (ભારત) : ભારતમાં વિકસેલો ફિલ્મનો ઉદ્યોગ. પૅરિસમાં લુમિયર બંધુઓએ સૌપ્રથમ વાર ચલચિત્ર રજૂ કર્યું. તે પછી સાત મહિને 1896ના ડિસેમ્બરમાં મુંબઈની વૉટસન હોટલમાં ભારતમાં સૌપ્રથમ ચલચિત્ર દર્શાવાયું. એ ર્દષ્ટિએ ભારતમાં 1996માં સિનેમાના આગમનને સો વર્ષ પૂરાં થયાં. જોકે ભારતીય ફિલ્મઉદ્યોગનો પાયો નાખનાર દાદાસાહેબ ફાળકેએ તેમનું પ્રથમ ચલચિત્ર ‘રાજા હરિશ્ચંદ્ર’…
વધુ વાંચો >ફિલ્મ ટૅકનૉલૉજી
ફિલ્મ ટૅકનૉલૉજી ફિલ્મના નિર્માણની પ્રવિધિ. ફિલ્મકળા બીજી કળાઓથી જુદી એ રીતે પડે છે કે તેમાં યાંત્રિક સાધનોનો બહોળો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. બીજી કેટલીક લલિત કળાઓમાં પણ હવે યાંત્રિક સાધનોનો ઉપયોગ શરૂ થયો છે પણ એ સાધનો વિના પણ કળાકૃતિ તો સર્જી જ શકાય છે. પણ યાંત્રિક સાધનો વિના ફિલ્મ…
વધુ વાંચો >ફિલ્મનિર્માણ
ફિલ્મનિર્માણ : છબીઘરના પડદા પર પ્રદર્શિત કરાતા ચલચિત્રનું નિર્માણ. ચલચિત્ર અથવા ફિલ્મને નિર્માણના અનેક તબક્કાઓમાંથી પસાર થવું પડે છે. ફિલ્મનિર્માણની પ્રક્રિયામાં જુદા જુદા તબક્કે જુદા જુદા કસબીઓ સંકળાયેલા હોય છે. આ બધામાં બે જણ સૌથી મહત્વના હોય છે. એક તો નિર્માતા, જે ફિલ્મ બનાવવાનો ઇરાદો ધરાવે છે, અને તે માટે…
વધુ વાંચો >ફિલ્મપ્રકારો
ફિલ્મપ્રકારો : ચલચિત્રની વાર્તાનો વિષય, તેની પ્રસ્તુતિ, શૈલી આદિના આધારે કરાતું ચલચિત્રોનું વર્ગીકરણ. વિદેશી ફિલ્મોમાં આ વર્ગીકરણ જેટલું સ્પષ્ટપણે કરી શકાય છે એવું ભારતીય ફિલ્મોમાં કરી શકાતું નથી. ભારતીય ફિલ્મોમાં વાર્તાનો મુખ્ય વિષય ગમે તે હોય. અમુક ઘટકો તેમાં સામાન્ય હોવાને કારણે મોટાભાગની ફિલ્મો કોઈ સમાન વર્ગમાં આવી જતી હોય…
વધુ વાંચો >