ખંડ ૯

દ્રાવકવિઘટન (solvolysis)  : દ્રાવણમાં રહેલા દ્રાવ્ય પદાર્થ સાથે પાણી કે આલ્કોહૉલ જેવા દ્રાવકો વડે થતી રાસાયણિક પ્રક્રિયા. સામાન્ય રીતે દ્રાવકનું પ્રમાણ પ્રક્રિયા માટે જરૂરી કરતાં ખૂબ વધારે પ્રમાણમાં હોય છે. અહીં દ્રાવક દ્રાવ્ય સાથે પ્રક્રિયા કરીને નવું સંયોજન બનાવે છે. આ વિધિમાં સામાન્યત: મધ્યવર્તી સંયોજનો બનતાં હોય છે. દ્રાવકવિઘટન-પ્રક્રિયાઓ એ…

દ્રાવણ : એકબીજામાં મિશ્ર થઈ શકે એવા બે અથવા વધુ પદાર્થોનું સમાંગ (homogeneous) ભૌતિક મિશ્રણ. આ માટે  આવશ્યક છે કે મિશ્રણ એક જ પ્રાવસ્થા (phase) બનાવે; દા. ત., હવા એ દ્રાવણ છે, કારણ કે તેમાંના ઘટકો મિશ્ર થઈ વાયુ-પ્રાવસ્થા બનાવે છે. દરિયાનું પાણી એ મીઠા (ઘન) અને  પ્રવાહી પ્રાવસ્થાવાળું દ્રાવણ…

દ્રાવ્યતા : પદાર્થનું સંતૃપ્ત દ્રાવણ બને ત્યારે દ્રાવકના નિયત જથ્થામાં પદાર્થની ઓગળવાની ક્ષમતા. સામાન્ય રીતે તે એક પદાર્થની બીજામાં એકસરખી રીતે સંમિલિત થઈ જવાની ક્ષમતા અથવા ગુણનું માપ છે. તે કિગ્રા. પ્રતિ ઘન મીટર, ગ્રામ પ્રતિ લિટર, મોલ પ્રતિ કિગ્રા. અથવા મોલ અંશ(mole fraction)માં દર્શાવવામાં આવે છે. આ પ્રાચલ વૈજ્ઞાનિક…