૨૫.૨૨
હોટલ-ઉદ્યોગથી હોમર વિન્સ્લો (Homer Winslow)
હૉફ જેકોબસ હેન્નિકસ વાન્ટ (Hoff Jacobus Hennicus Van’t)
હૉફ, જેકોબસ હેન્નિકસ વાન્ટ (Hoff, Jacobus Hennicus Van’t) (જ. 30 ઑગસ્ટ 1852, રોટરડેમ, નેધરલૅન્ડ્ઝ; અ. 2 માર્ચ 1911, બર્લિન, જર્મની) : ત્રિવિમરસાયણ(stereochemistry)ના સ્થાપક અને 1901ના રસાયણશાસ્ત્ર માટેના નોબેલ પુરસ્કારવિજેતા. 17 વર્ષની વયે તેમણે માતા-પિતા આગળ પોતે રસાયણવિદ બનવા માગે છે તેવો વિચાર રજૂ કરેલો. આનો સાનુકૂળ પ્રત્યુત્તર ન મળવા છતાં…
વધુ વાંચો >હૉફમાન્સ્થાલ હ્યુગો વૉન (Hofmannsthal Hugo Von)
હૉફમાન્સ્થાલ, હ્યુગો વૉન (Hofmannsthal Hugo Von) (જ. 1 ફેબ્રુઆરી 1874, વિયેના; અ. 15 જુલાઈ 1929, રોડૉન, વિયેના) : ઑસ્ટ્રિયન કવિ, નાટ્યકાર અને નિબંધકાર. ઊર્મિકવિતાએ તેમને નામના અપાવી. નાટકોએ આંતરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રે જાણીતા કર્યા. તેમનાં ગીતોને જર્મન ઑપેરા સંગીતકાર રિચર્ડ સ્ટ્રોસે સંગીતમાં ઢાળ્યાં. હ્યુગો વૉન હૉફમાન્સ્થાલ પિતા બૅન્કના ડિરેક્ટરપદે હતા. તેઓ માતાપિતાનું…
વધુ વાંચો >હૉફમેન જૉસેફ
હૉફમેન, જૉસેફ (જ. 15 ડિસેમ્બર 1870, પીર્નિત્ઝ, ઑસ્ટ્રિયા; અ. 1956) : ઑસ્ટ્રિયન આર્કિટેક્ટ. તેઓ વિયેનાના સ્થપતિ ઓટ્ટો વેગ્નરના વિદ્યાર્થી હતા. અંગ્રેજ સ્થપતિ વિલિયમ મૉરિસ જેઓ સ્થાપત્ય અને હુન્નરના ઐક્યના આગ્રહી હતા. તેમના આ વિચારો પર આધારિત વિયેનર વેર્કસ્ટેટ્ટ, વિયેનિઝ વર્કશૉપ(1903)ના સ્થાપકોમાંના એક હૉફમેન હતા. તેમની શૈલી આર્ટ નોવેઉ(Art Nouveau)માંથી વિકસી…
વધુ વાંચો >હૉફમેન ડસ્ટિન
હૉફમેન, ડસ્ટિન (જ. 8 ઑગસ્ટ 1937, લૉસ એન્જલસ, કૅલિફૉર્નિયા, અમેરિકા) : હૉલિવુડના ચલચિત્ર-અભિનેતા. પોલિશ યહૂદી પરિવારમાં જન્મ. મૂળ નામ ડસ્ટિન લી હૉફમેન. હૉલિવુડના અગ્રણી પંક્તિના આ પ્રતિભાશાળી અભિનેતા પડકારરૂપ ભૂમિકાઓમાં પાત્રની અંદર ઊતરીને તેને પડદા પર આત્મસાત્ કરવા માટે જાણીતા છે. 1955માં લૉસ એન્જલસની હાઈસ્કૂલમાંથી શિક્ષણ લીધા બાદ હૉફમેન વધુ…
વધુ વાંચો >હૉફમેન રોઆલ્ડ (Hoffmann Roald)
હૉફમેન, રોઆલ્ડ (Hoffmann, Roald) (જ. 18 જુલાઈ 1937, ઝ્લોક્ઝોવ, પોલૅન્ડ) : પોલૅન્ડમાં જન્મેલા અમેરિકન રસાયણવિદ અને ફુકુઈ સાથે 1981ના રસાયણવિજ્ઞાન માટેના નોબેલ પુરસ્કારના સહવિજેતા. નાઝીઓએ કબજે કરેલા પોલૅન્ડમાં યાતનાભર્યું બાળપણ વિતાવ્યા બાદ 1949માં તેઓ માત્ર 11 વર્ષની વયે કુટુંબ સાથે યુ.એસ. આવેલા અને 1955માં અમેરિકન નાગરિક બન્યા હતા. હૉફમેને 1958માં…
વધુ વાંચો >હૉફસ્ટેડ્ટર રૉબર્ટ
હૉફસ્ટેડ્ટર, રૉબર્ટ (જ. 5 ફેબ્રુઆરી 1915, ન્યૂયૉર્ક; અ. 1990) : પારમાણ્વિક ન્યૂક્લિયસમાં ઇલેક્ટ્રૉન-પ્રકીર્ણનના પ્રારંભિક અભ્યાસ અને ન્યૂક્લિયૉનના બંધારણ(સંરચના)ને લગતી શોધો માટે રૂડોલ્ફ લુડ્વિગ મોસબૌર(Mossbauer)ની ભાગીદારીમાં 1961નો નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનાર અમેરિકન ભૌતિકવિજ્ઞાની. પ્રાથમિક અને ઉચ્ચ શાલેય શિક્ષણ ન્યૂયૉર્ક શહેરમાં લીધું. ત્યાંની કૉલેજમાંથી 1935માં બી.એસ.ની ઉપાધિ મેળવી. કૉલેજમાંથી સ્નાતક થતાં હૉફસ્ટેડ્ટરને ગણિતશાસ્ત્ર…
વધુ વાંચો >હૉબહાઉસ જ્હૉન સર (બ્રાઉટન ડી ગીફોર્ડ)
હૉબહાઉસ, જ્હૉન સર (બ્રાઉટન ડી ગીફોર્ડ) (જ. 27 જૂન 1786, રેડલૅન્ડ, ગ્લાઉસેસ્ટરશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 3 જૂન 1869, લંડન) : બ્રિટિશ રાજપુરુષ અને બૉર્ડ ઑવ્ કન્ટ્રોલ ફૉર ઇન્ડિયાનો પ્રમુખ. તેણે બ્રિસ્ટલ, વેસ્ટમિન્સ્ટર અને ટ્રિનિટી કૉલેજ, કેમ્બ્રિજમાં શિક્ષણ લીધું હતું. તે બાયરનનો મિત્ર હતો અને તેની સાથે યુરોપના દેશોનો પ્રવાસ કર્યો હતો.…
વધુ વાંચો >હૉબહાઉસ લિયોનાર્ડ ટ્રિલાનવે
હૉબહાઉસ, લિયોનાર્ડ ટ્રિલાનવે (જ. 8 સપ્ટેમ્બર 1864, સેંટ આઇવ્સ કોર્નવાલ, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 21 જૂન 1929, એવેન્કોન, ઇંગ્લૅન્ડ) : અંગ્રેજ સમાજશાસ્ત્રી અને ચિંતક, જેમણે નૂતન ઉદારમતવાદના વિચારો વ્યક્ત કર્યા. તેમણે ઉદારમતવાદના ચિંતનમાં કેટલાંક નવાં પરિમાણો ઉમેરી નૂતન ઉદારમતવાદનું ચિંતન રજૂ કર્યું. ઉદારમતવાદી સામાજિક સુધારાઓને વિશેષ રૂપે તેમણે રજૂ કર્યા. સામાજિક પ્રગતિને…
વધુ વાંચો >હોબાર્ટ
હોબાર્ટ : ઑસ્ટ્રેલિયાના તસ્માનિયાનું પાટનગર. ભૌગોલિક સ્થાન : 42° 53´ દ. અ. અને 147° 19´ પૂ. રે.. તે તસ્માનિયાના અગ્નિભાગમાં ડરવેન્ટ નદી પર આવેલું છે. શહેરી વિભાગનું ક્ષેત્રફળ 78 ચોકિમી. જેટલું છે. બૃહદ્ હોબાર્ટમાં ગ્લેનોર્કી શહેર તથા નજીકના ક્લેરન્સ, કિંગબરો, બ્રાઇટન, સોરેલ અને ન્યૂ નોફૉર્ક જિલ્લાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે.…
વધુ વાંચો >હૉબ્સ જૅક
હૉબ્સ, જૅક (જ. 16 ડિસેમ્બર 1882, કેમ્બ્રિજ, કેમ્બ્રિજશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 21 ડિસેમ્બર 1963, હોવ, સસેક્સ) : નામી ક્રિકેટ-ખેલાડી, 1904 સુધી તેઓ કેમ્બ્રિજશાયર વતી કાઉન્ટી ક્રિકેટ ખેલતા રહ્યા અને 1905–34 સુધી તેઓ સરે વતી રમતા રહ્યા. 1908થી 1930ના ગાળા સુધી તેઓ ઇંગ્લૅન્ડ તરફથી રમ્યા અને તે દરમિયાન હર્બર્ટ સટ ક્લિફ (1894–1978)…
વધુ વાંચો >હોટલ-ઉદ્યોગ
હોટલ-ઉદ્યોગ પ્રવાસીઓ કે મુસાફરોને વિશ્રામ, ભોજન વગેરે સવલતો નિર્ધારિત કિંમતે પૂરી પાડવા માટેનો ઉદ્યોગ. પ્રત્યેક હોટલની તેની શક્તિ-મર્યાદા અનુસાર સદગૃહસ્થોને સેવા આપવાની અને એમ કરતાં વાજબી વળતર મેળવવાની એની અધિકૃતતા વ્યાપકપણે સ્વીકારાયેલી છે. જ્યાં વળતર બાબત નિયંત્રણ ન હોય ત્યાં હોટલ પોતે પોતાનો દર નિશ્ચિત કરી શકે છે. તેમાં પ્રવાસીઓને…
વધુ વાંચો >હૉટેનટૉટ (Hottentot)
હૉટેનટૉટ (Hottentot) : આફ્રિકાના દક્ષિણ ભાગમાં વસતા પીળી ચામડીવાળા લોકોને ઓળખવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતો શબ્દ. જોકે આ નામ જંગલી કે ચાંચિયા લોકો માટે પણ વપરાય છે. નૃવંશશાસ્ત્રીઓ તો જે તે પ્રદેશના લોકોને તેમનાં નામથી ઓળખવાનું વધુ પસંદ કરે છે. અમુક જાતિના માણસો માટે ત્યાં ‘ખોઇખોઇન’ શબ્દ વપરાય છે; જોકે આજે…
વધુ વાંચો >હોટેલિંગ હેરોલ્ડ
હોટેલિંગ, હેરોલ્ડ (જ. 29 સપ્ટેમ્બર 1895, ફુલ્ડા, મિનેસોટા; અ. 26 ડિસેમ્બર 1973) : કલ્યાણલક્ષી અર્થશાસ્ત્રમાં ગાણિતિક મૉડલ્સનો ઉપયોગ કરી નવી દિશા દાખવનાર અર્થશાસ્ત્રી. તેમનો શાળાકીય અભ્યાસ વતનમાં પૂર્ણ કર્યા બાદ તેઓ ઉચ્ચ અભ્યાસ અર્થે વૉશિંગ્ટન યુનિવર્સિટીમાં જોડાયા અને 1919માં બી.એ. તથા 1921માં એમ.એ.ની પદવી ગણિતશાસ્ત્રના વિષય સાથે પ્રાપ્ત કરી. વૉશિંગ્ટન…
વધુ વાંચો >હૉટ્રે આર. જી. (સર)
હૉટ્રે, આર. જી. (સર) (જ. 1879; અ. 1975) : ઇંગ્લૅન્ડના વિખ્યાત નાણાશાસ્ત્રી. આખું નામ રાલ્ફ જૉર્જ હૉટ્રે. નાણું એ તેમનું સૌથી માનીતું ક્ષેત્ર હતું. તેમની મોટા ભાગની વ્યાવસાયિક કારકિર્દી શાસકીય સેવાઓમાં વીતી હતી. દેશના નાણાખાતામાં 1904–1945 દરમિયાન સતત ચાર દાયકા તેમણે કાર્ય કર્યું હતું. સાથોસાથ ઇંગ્લૅન્ડની હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં અતિથિ વ્યાખ્યાતા…
વધુ વાંચો >હોડલર ફર્ડિનાન્ડ (Hodler Ferdinand)
હોડલર, ફર્ડિનાન્ડ (Hodler, Ferdinand) (જ. 14 માર્ચ 1853, બર્ન નજીક જર્મની; અ. 20 મે 1918, જિનીવા, સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ) : જર્મન અભિવ્યક્તિવાદી (expressionistic) ચિત્રકલાના વિકાસમાં મહત્વનું પ્રદાન કરનાર સ્વિસ ચિત્રકાર. તેમણે મુખ્યત્વે નિસર્ગચિત્રો આલેખ્યાં છે. ફર્ડિનાન્ડ હોડલર 1879માં જિનીવામાં બાર્બિઝોં (Barbizon) શૈલીના નિસર્ગ ચિત્રકાર બાર્થેલેમી મેન (Barthelemy Menn) પાસે તેમણે તાલીમ લીધી…
વધુ વાંચો >હૉથૉર્ન નાથાનિયલ
હૉથૉર્ન, નાથાનિયલ (જ. 4 જુલાઈ 1804, સલેમ મૅસેચૂસેટ્સ, અમેરિકા; અ. 19 મે 1864, પ્લેમાઉથ, એન. એચ. અમેરિકા) : અમેરિકન નવલકથાકાર અને ટૂંકી વાર્તાકાર. રૂપકાત્મકતા અને પ્રતીકાત્મકતા એમની વાર્તાઓની વિશિષ્ટતા. અમેરિકન સાહિત્યના આ ઉત્તમ કથા-સર્જક ‘ધ સ્કાર્લેટ લેટર’ (1850) અને ‘ધ હાઉસ ઑવ્ ધ સૅવન ગેબલ્સ’ (1851) જેવી કૃતિઓ માટે પ્રખ્યાત…
વધુ વાંચો >હૉથૉર્ન (Hawthorne) પ્રયોગો
હૉથૉર્ન (Hawthorne) પ્રયોગો : અમેરિકાની વેસ્ટર્ન ઇલેક્ટ્રિક કંપની – શિકાગોના હૉથૉર્ન નામના કારખાનાના શ્રમજીવીઓએ કામગીરી માટેની જુદી જુદી પરિસ્થિતિમાં કરેલા માનવીય વર્તનનો શ્રેણીબદ્ધ અભ્યાસ કરવા માટે કરવામાં આવેલા પ્રયોગો. કર્મચારીઓના કામની ઉત્પાદકતા અને/અથવા ગુણવત્તા વધારવાના અનેક ઉપાયો પૈકી એક ઉપાય એમને વધારાની ઉત્પાદકતા અને/અથવા ગુણવત્તાના બદલામાં વધારે મહેનતાણું આપવાનો છે.…
વધુ વાંચો >હોનાન (Honan)
હોનાન (Honan) : ચીનના ઉત્તર-મધ્યભાગમાં આવેલો પ્રાંત. તે 34° 00´ ઉ. અ. અને 113° 00´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો આશરે 1,66,800 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે શાન્સી અને હોપેહ પ્રાંતો, પૂર્વમાં શાનતુંગ અને આન્વેઈ પ્રાંતો, પશ્ચિમમાં શેન્સી તથા દક્ષિણમાં હુપેહ પ્રાંત આવેલા છે. ચેંગ-ચાઉ (ઝેંગ-ઝાઉ) તેનું પાટનગર છે.…
વધુ વાંચો >હોનિયારા
હોનિયારા : નૈર્ઋત્ય પૅસિફિક મહાસાગરમાં ટાપુઓના સમૂહથી બનેલા (ટાપુદેશ) સોલોમનનું પાટનગર તેમજ બંદર. ભૌગોલિક સ્થાન : 9° 26´ દ. અ. અને 159° 57´ પૂ. રે.. તે ગ્વાડેલકૅનાલ ટાપુના ઉત્તર કાંઠે વસેલું નાનું નગર છે. તે દરિયા તરફ હંકારી જતાં નાનાં-મોટાં વહાણો માટેના ‘પૉઇન્ટ ક્રુઝ’ બારાની બંને બાજુએ વિસ્તરેલું છે. અહીં…
વધુ વાંચો >હોનોલુલુ
હોનોલુલુ : ઉત્તર પૅસિફિક મહાસાગરમાં મધ્યભાગમાં આવેલા હવાઈ ટાપુઓનું પાટનગર, મોટામાં મોટું શહેર અને મુખ્ય બંદર. ભૌગોલિક સ્થાન : 21° 19´ ઉ. અ. અને 157° 52´ પ. રે.. આ શહેરનું સત્તાવાર નામ ‘સિટી અને હોનોલુલુનો પ્રાદેશિક વિભાગ’ છે. વાસ્તવમાં તો હોનોલુલુ ઓઆહુના આખાય ટાપુને આવરી લે છે; તેમ છતાં ઓઆહુના…
વધુ વાંચો >