૨૪
સોઇન્કા, વોલથી સ્વોબોડા, લુડવિક
સોઇન્કા વોલ
સોઇન્કા, વોલ (જ. 13 જુલાઈ 1934, ઇસાટા, નાઇજિરિયા) : આફ્રિકન કવિ, નવલકથાકાર અને નાટ્યકાર. 1986ના સાહિત્યના નોબેલ પારિતોષિક વિજેતા. તેમનો ઉછેર એંગ્લિકન ચર્ચના કમ્પાઉન્ડમાં થયો હતો. બાળપણથી જ તેઓ તેજસ્વી વિદ્યાર્થી હતા. પિતા પ્રાથમિક શાળાના આચાર્ય હતા. અંગ્રેજી સામ્રાજ્યના વાતાવરણમાં ઉછેર થયો હોવા છતાં સોઇન્કા પોતાની યોરુબા જાતિની જીવનશૈલી અને…
વધુ વાંચો >સોકોટો (નદી)
સોકોટો (નદી) : પશ્ચિમ આફ્રિકામાં આવેલા નાઇજિરિયા દેશના વાયવ્ય ભાગમાં વહેતી નદી. તે કેમ્બી નદીના નામથી પણ ઓળખાય છે. અહીંના ઉત્તર ભાગમાં આવેલા ઉચ્ચપ્રદેશ પરના ફુંતુઆની દક્ષિણેથી તે નીકળે છે અને પહોળો વળાંક લઈને ઉગ્ર સમુત્પ્રપાતો(escarpments)ની વચ્ચે ખીણો અને ખાઈઓના સપાટ તળભાગમાં થઈને આશરે 320 કિમી.ની લંબાઈમાં સોકોટો રાજ્યના સોકોટો…
વધુ વાંચો >સોકોત્રા (Socotra)
સોકોત્રા (Socotra) : હિંદી મહાસાગરમાં યમન દેશની દરિયાઈ સીમામાં આવેલો ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 12 30´ ઉ. અ. અને 54.0 પૂ. રે. ઉપર સ્થિત છે. ગુઆરડાફૂઈ (Guardafui) ખાડી અને અરબી સમુદ્રની વચ્ચે આવેલો છે. સોકોત્રા દ્વીપસમૂહમાં સોકોત્રા ટાપુ સૌથી મોટો છે. જેનું ક્ષેત્રફળ 3,665 ચો.કિમી. છે. આ સિવાય બીજા ચાર…
વધુ વાંચો >સૉક્રેટિસ
સૉક્રેટિસ (જ. ઈ. પૂ. 469, ઍથેન્સ, ગ્રીસ; અ. 399) : અત્યંત ઉમદા ચારિત્ર્ય ધરાવતો ‘ભારતીય ઋષિ’ના બિરુદને પાત્ર મહાન તત્વજ્ઞાની. જેમ રાષ્ટ્રપિતા ગાંધીજીએ ‘મારું જીવન એ જ મારો સંદેશ છે.’ – એમ કહેલું, તેમ સૉક્રેટિસે પણ કહેલું : ‘મારું જીવન એ જ મારું તત્વજ્ઞાન છે’. વિચાર જીવનમાં જ પ્રતિબિંબિત થવા…
વધુ વાંચો >સોગંદનામું (affidavit)
સોગંદનામું (affidavit) : કેટલીક અરજીઓમાં લખેલી વિગતોની પુષ્ટિ કરવા માટે તથા કેટલાક સંજોગોમાં ન્યાયાલય સમક્ષ પુરાવા તરીકે રજૂ કરવા સારુ લેવાતું સહીવાળું લેખિત નિવેદન. સામાન્ય રીતે તે જ્યુડિશ્યિલ ફર્સ્ટ ક્લાસ મૅજિસ્ટ્રેટ, મૅજિસ્ટ્રેટ, ન્યાયાધીશ કે નૉટરી અથવા અધિકૃત અધિકારી સમક્ષ લેવામાં આવતું હોય છે. આવું નિવેદન આપનારે તેમાં દર્શાવેલ હકીકતો સાચી…
વધુ વાંચો >સોગ્નાફિયૉર્ડ (Sognafjorden)
સોગ્નાફિયૉર્ડ (Sognafjorden) : નૉર્વેના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલું ફિયૉર્ડ. નૉર્વેનું લાંબામાં લાંબું અને ઊંડામાં ઊડું ફિયૉર્ડ. તેનો મુખભાગ બર્ગેનથી ઉત્તરે 72 કિમી.ને અંતરે આવેલો છે. ઉત્તર સમુદ્રમાં આવેલા દૂરતટીય સુલાના ટાપુ પરના સોલુંડથી સ્કિયોલ્ડેન સુધીની તેની લંબાઈ 203 કિમી. તથા વિસ્તાર 18,623 ચોકિમી. જેટલો છે. તેની મહત્તમ ઊંડાઈ 1,308 મીટર છે.…
વધુ વાંચો >સોચા જૂન સૂરતૂન (1990)
સોચા જૂન સૂરતૂન (1990) : સિંધી કવિ હરિકાંત-રચિત કાવ્યસંગ્રહ. આ કૃતિને કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમીનો 1991ના વર્ષનો પુરસ્કાર મળ્યો હતો. આ પુરસ્કૃત કાવ્યસંગ્રહની રચનાઓમાં બહુધા ભ્રમનિરસનનો ભાવ વણાયેલો છે; એ ઉપરાંત તેમાં આજના અસ્તવ્યસ્ત શહેરી જીવનમાંથી ઉદભવતી નવી સંકુલ સમસ્યાઓનું ચિત્રણ છે. મોટા ભાગનાં કાવ્યોમાં વેધક રાજકીય કટાક્ષનો આક્રોશ છે. તેમની…
વધુ વાંચો >સોજિત્રા
સોજિત્રા : આણંદ જિલ્લામાં આવેલું ગામ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 22° 32´ ઉ. અ. અને 72° 53´ પૂ. રે. પર તાલુકામથક પેટલાદથી 11 કિમી. દૂર આવેલું છે. સોજિત્રા ચરોતરના સમતળ, ફળદ્રૂપ પ્રદેશમાં આવેલું છે. તેની આજુબાજુની જમીન ગોરાડુ છે. આબોહવા વિષમ છે. ઉનાળા અને શિયાળાનાં સરેરાશ મહત્તમ અને લઘુતમ દૈનિક…
વધુ વાંચો >સોઝ હીરાનંદ
સોઝ, હીરાનંદ [જ. 19 મે 1922, જિ. મિયાંવાલી (હાલ પાકિસ્તાન)] : ઉર્દૂ લેખક અને કવિ. તેઓ ઉત્તર રેલવેમાંથી સેવાનિવૃત્ત થયા. ત્યાર બાદ લેખનપ્રવૃત્તિ આરંભી. 1994માં હરિયાણા ઉર્દૂ અકાદમીની કાર્યકારી સમિતિના સભ્ય તેમજ ફરીદાબાદની અંજુમન-અદબના સેક્રેટરી રહ્યા. તેમણે ઉર્દૂમાં 7 ગ્રંથો આપ્યા છે. તેમાં ‘કાગઝ કી દીવાર’ (1960), ‘સાહિલ, સમુન્દર ઔર…
વધુ વાંચો >સોડરબ્લૉમ લાર્સ એલૉફ નાથન (જોનાથન)
સોડરબ્લૉમ, લાર્સ એલૉફ નાથન (જોનાથન) (જ. 15 જાન્યુઆરી 1866, ટ્રોનો, સ્વીડન; અ. 12 જુલાઈ 1931, ઉપસાલા, સ્વીડન) : સ્વીડિશ ધર્મગુરુ, લુથેરન ખ્રિસ્તી દેવળના મુખ્ય બિશપ, અગ્રણી ધર્મશાસ્ત્રી તથા ખ્રિસ્તી દેવળોની એકતા મારફત આંતરરાષ્ટ્રીય સમજણ વિસ્તારવાનો સઘન પ્રયાસ કરવા બદલ 1930 વર્ષના શાંતિ માટેના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. ખ્રિસ્તી સંપ્રદાયોની એકતા તથા…
વધુ વાંચો >સૉલ્ટપીટર (Saltpetre)
સૉલ્ટપીટર (Saltpetre) : ખનિજનો એક પ્રકાર. રાસાયણિક બંધારણ : KNO3. તેને નાઇટર નામથી પણ ઓળખાય છે. રસાયણશાસ્ત્રીઓ તેને પોટૅશિયમ નાઇટ્રેટ કહે છે. સામાન્ય રીતે તે ચૂનાખડક ગુફાઓમાં મળે છે. ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે સૉલ્ટપીટરનો ઉપયોગ દીવાસળીઓ, ગનપાઉડર, સ્ફોટકો અને કૃત્રિમ ખાતર બનાવવા થાય છે. વિશ્ર્લેષિક રસાયણશાસ્ત્રમાં તે અભિકારક (reagent) તરીકે વપરાય છે.…
વધુ વાંચો >સૉલ્ટ-રેન્જ (ભૂસ્તરીય)
સૉલ્ટ-રેન્જ (ભૂસ્તરીય) : ભારતના પંજાબ રાજ્ય તેમજ પાકિસ્તાનના પંજાબ પ્રાંત બંનેમાંથી પસાર થતી હારમાળા. પ્રાકૃતિક ભૂસ્તરશાસ્ત્ર તેમજ સ્તરવિદ્યાત્મક અભ્યાસ માટે સૉલ્ટ-રેન્જ ભારત–પાકિસ્તાન બંનેનો મહત્વનો વિસ્તાર ગણાય છે. ઘણા જૂના સમયથી આ વિસ્તાર તરફ ભૂસ્તરવિદોનું ધ્યાન દોરાયેલું. તેમાં જીવાવશેષયુક્ત સ્તરો રહેલા છે માટે તે મહત્વની છે. તે ઉપરાંત તેમાં જુદા જુદા…
વધુ વાંચો >સૉલ્ટ-રેન્જ (ભૌગોલિક)
સૉલ્ટ-રેન્જ (ભૌગોલિક) : પાકિસ્તાનના પંજાબ પ્રાંતના ઉત્તર ભાગમાં, સિંધુ અને જેલમ નદીઓની ખીણો વચ્ચે આવેલી ટેકરીઓ તેમજ ઓછી ઊંચાઈ ધરાવતા પર્વતોની શ્રેણી. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 71° પૂ. રે.થી 74° પૂ. રે. વચ્ચે પૂર્વ–પશ્ચિમ વિસ્તરેલી છે. તળેટી ટેકરીઓના નીચલા ઢોળાવોમાં રહેલા વિસ્તૃત સિંધવ-નિક્ષેપોને કારણે તેને ક્ષાર-હારમાળા (salt-range) નામ અપાયેલું છે.…
વધુ વાંચો >સૉલ્ટ-લેક સિટી
સૉલ્ટ-લેક સિટી : યુ.એસ.ના ઉટાહ રાજ્યનું પાટનગર અને મોટામાં મોટું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 40° 45´ ઉ. અ. અને 111° 53´ પ. રે.. તે ગ્રેટ સૉલ્ટ-લેકથી અગ્નિકોણમાં 18 કિમી.ને અંતરે અહીંની જૉર્ડન (ઍટલાસ) નદી પર આવેલું છે. અહીંના મુખ્ય ઉદ્યોગોમાં રસાયણો, વીજાણુ-સાધનો અને સામગ્રી, ખાદ્યપેદાશો, ધાતુપેદાશો, પોલાદ, ખાણસામગ્રી, શુદ્ધ કરેલું…
વધુ વાંચો >સૉલ્ટી આઇલૅન્ડ્ઝ
સૉલ્ટી આઇલૅન્ડ્ઝ : આયર્લૅન્ડ પ્રજાસત્તાકના અગ્નિકોણમાં આવેલા બે ટાપુઓ. તે વેક્સફૉર્ડના કાંઠાથી દૂર દરિયામાં આવેલા છે. ગ્રેટ સૉલ્ટી આ પૈકીનો મોટો ટાપુ છે. તે મુખ્ય ભૂમિ પરના કિલમોર ક્વે નામના માછીમારોના ગામથી આશરે 6 કિમી.ને અંતરે આવેલો છે. આજે આ ટાપુ પર પક્ષી-અભયારણ્ય ઊભું કરવામાં આવ્યું છે. નાનો ટાપુ આયર્લૅન્ડના…
વધુ વાંચો >સૉલ્ટો
સૉલ્ટો : દક્ષિણ અમેરિકાના ઉરુગ્વેનું બીજા ક્રમે આવેલું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 31° 23´ દ. અ. અને 57° 58´ પ. રે.. તે પાયસાન્ડુથી ઉત્તરે 97 કિમી. આવેલું છે. આ શહેર ઉત્તર ઉરુગ્વેના ખેડૂતો અને ભરવાડો માટેના અગત્યના વેપારી કેન્દ્ર તરીકેની જરૂરિયાતો પૂરી પાડે છે. આ વિસ્તારમાં થતી નારંગીની ખેતીને કારણે…
વધુ વાંચો >સોલ્ડરિંગ ગન
સોલ્ડરિંગ ગન : ઝારણ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતું સાધન. આ સોલ્ડરિંગ ગન એ ગરમી ઉત્પન્ન કરતું વિદ્યુત ગૂંચળું અને ધાતુના સળિયાની બનેલી હોય છે. આ ધાતુનો સળિયો વધારે તાપમાન સહન કરી શકે તેવી રીતે તેની રચના (ડિઝાઇન) તૈયાર કરવામાં આવે છે. સોલ્ડરિંગ ગન એ વીજાણુ (electronics) અને વિદ્યુતના અલગ અલગ…
વધુ વાંચો >સૉલ્તી જોર્જ (સર)
સૉલ્તી, જોર્જ (સર) (જ. 21 ઑક્ટોબર 1912, બુડાપેસ્ટ, હંગેરી; અ. 5 સપ્ટેમ્બર 1997) : હંગેરિયન વાદ્યવૃંદ-સંચાલક (conductor). ચૌદ વરસની ઉંમરે તેમણે બુડાપેસ્ટ ખાતે લિઝ્ટ (Liszt) એકૅડેમી ખાતે પ્રસિદ્ધ હંગેરિયન સંગીતકારો બેલા બાતૉર્ક અને ઝોલ્ટાન કૉડાલેની પાસે ચાર વરસ સુધી સંગીતનો અભ્યાસ કર્યો. અઢાર વરસની ઉંમરે તેઓ બુડાપેસ્ટ ઑપેરામાં એક વાદક…
વધુ વાંચો >સૉલ્વે અર્નેસ્ટ (Solvay Ernest)
સૉલ્વે, અર્નેસ્ટ (Solvay, Ernest) (જ. 16 એપ્રિલ 1838, રિબૅક-રૉગ્નોન, બ્રસેલ્સ પાસે; અ. 26 મે 1922, બ્રસેલ્સ) : બેલ્જિયમના ઔદ્યોગિક રસાયણવિદ. કાચ અને સાબુ ઉદ્યોગમાં મોટા પાયે વપરાતા સોડા-ઍશ (ધોવાનો સોડા, સોડિયમ કાર્બોનેટ) માટે વ્યાપારી ધોરણે પોસાય તેવી એમોનિયા-સોડા પ્રવિધિ વિકસાવવા માટે તેઓ પ્રખ્યાત છે. અર્નેસ્ટ સૉલ્વે સ્થાનિક શાળાઓમાં અભ્યાસ કર્યા…
વધુ વાંચો >સૉલ્વે ખાડી (Solway firth)
સૉલ્વે ખાડી (Solway firth) : સ્કૉટલૅન્ડના ખાંચાખૂંચીવાળા પશ્ચિમ કાંઠા પર આવેલો આયરિશ સમુદ્રનો ફાંટો. તે સ્કૉટલૅન્ડના ડમ્ફ્રી અને ગૅલોવેને ઇંગ્લૅન્ડની વાયવ્યમાં આવેલા કુમ્બ્રિયાથી અલગ પાડે છે. આ ખાડીની લંબાઈ આશરે 64 કિમી. અને મહત્તમ પહોળાઈ આશરે 32 કિમી. જેટલી છે. અન્નાન, એસ્ક અને ડરવેન્ટ જેવી ઘણી નદીઓ તેમાં ઠલવાય છે.…
વધુ વાંચો >