૨૩.૦૭
સાર્ક (SAARC)થી સાલ્વેડોરેસી
સાર્ક (SAARC)
સાર્ક (SAARC) : દક્ષિણ એશિયાના દેશો વચ્ચે પ્રાદેશિક સ્તર પર આર્થિક સહકારમાં વધારો થાય તે માટે સ્થાપવામાં આવેલ પ્રાદેશિક સંગઠન. આખું નામ ‘સાઉથ એશિયન ઍસોસિયેશન ફૉર રીજનલ કોઑપરેશન’. સ્થાપના : ડિસેમ્બર 1985. તેનો પ્રાથમિક હેતુ દક્ષિણ એશિયાના પ્રદેશમાં ટકી શકે (viable) એવો આર્થિક ઢાંચો રચવાનો તથા આ પ્રદેશોના દેશો વચ્ચેનો…
વધુ વાંચો >સાર્ગૅસો (સારગાસો) સમુદ્ર
સાર્ગૅસો (સારગાસો) સમુદ્ર : ઉત્તર આટલાંટિક મહાસાગરમાં આવેલો અનિયમિત અંડાકારનો સમુદ્ર. ભૌગોલિક સ્થાન : તે આશરે 20°થી 40° ઉ. અ. અને 35°થી 75° પ. રે. વચ્ચેનો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ સમુદ્રનો મધ્યભાગ કૅનેરી ટાપુઓથી પશ્ચિમે આશરે 3,200 કિમી.ને અંતરે આવેલો છે. આ સમુદ્રને આજુબાજુના ખુલ્લા મહાસાગરથી અલગ પાડતી કોઈ…
વધુ વાંચો >સાર્જન્ટ જૉન સિન્ગર
સાર્જન્ટ, જૉન સિન્ગર (જ. 12 જાન્યુઆરી 1856, ફ્લૉરેન્સ, ઇટાલી; અ. 15 એપ્રિલ 1925, લંડન, બ્રિટન) : અમેરિકા તેમજ યુરોપના ધનાઢ્ય લોકોનાં વ્યક્તિચિત્રો તેમજ આલ્પ્સનાં નિસર્ગચિત્રો આલેખવા માટે જાણીતો અમેરિકન ચિત્રકાર. પૅરિસમાં વ્યક્તિ-ચિત્રકાર કાર્લો-દુરાં હેઠળ તેણે ચિત્રકલાની તાલીમ લીધી હતી. 1879માં મૅડ્રિડ જઈ વાલાસ્ક્વૅથ (velazquez) તથા હાર્લેમ જઈ ફ્રાન્સ હાલ્સનાં ચિત્રોનો…
વધુ વાંચો >સાર્જન્ટ હેરૉલ્ડ માલ્કૉમ વૉટ્સ (સર)
સાર્જન્ટ, હેરૉલ્ડ માલ્કૉમ વૉટ્સ (સર) (જ. 29 એપ્રિલ 1895, ઍશ્ફૉર્ડ, કૅન્ટ, બ્રિટન; અ. 3 ઑક્ટોબર 1967, લંડન, બ્રિટન) : વિખ્યાત સંગીતસંચાલક (conductor). લંડનની રૉયલ કૉલેજ ઑવ્ ઑર્ગેનિસ્ટ્સમાં અભ્યાસ કરીને સોળ વરસની ઉંમરે સંગીતનો ડિપ્લોમા મેળવ્યો. એકવીસ વરસની ઉંમરે તેમણે સંગીતમાં પીએચ.ડી.ની ઉપાધિ પ્રાપ્ત કરી. 1921માં તેમની પોતાની મૌલિક રચનાઓ હેન્રી…
વધુ વાંચો >સાર્ડિનિયા (સામ્રાજ્ય)
સાર્ડિનિયા (સામ્રાજ્ય) : સંયુક્ત ઇટાલીનું એક વખતનું સામ્રાજ્ય તથા મધ્યસ્થ સ્થળ. ભૌગોલિક સ્થાન : 38° 45´ થી 41° 15´ ઉ. અ. અને 8° 15´થી 9° 45´ પૂ. રે. 1720માં જ્યારે આ સામ્રાજ્ય સ્થપાયું ત્યારે ઍઓસ્ટા, ફેનિસ્ટ્રેલ, પિનેરોલો અને સૅલ્યુઝ્ઝોના આલ્પાઇન દુર્ગો તેમજ માર્ક્વિસ-શાસિત મૉન્ટફેરાટ સહિત સાર્ડિનિયાના ટાપુ સાથેની સૅવૉયની જાગીરને…
વધુ વાંચો >સાર્ડિસ (Sardis)
સાર્ડિસ (Sardis) : ટર્કીના આજના ઇઝમીર નજીક આવેલું પ્રાચીન શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : અંદાજે 38° 30´ ઉ. અ. અને 27° 15´ પૂ. રે.. અગાઉના સમયમાં તે લીડિયાના સામ્રાજ્યનું પાટનગર હતું. સાર્ડિસમાંથી મળી આવતા જૂનામાં જૂના અવશેષો ઈ. પૂ. 1300ના હોવાનું જણાય છે, તેમ છતાં આ શહેર તેથી પણ વધુ જૂનું…
વધુ વાંચો >સાર્ડોનિક્સ (Sardonyx)
સાર્ડોનિક્સ (Sardonyx) : સિલિકા (SiO2) બંધારણવાળો ખનિજ-પ્રકાર. ક્વાર્ટઝ ખનિજનું સૂક્ષ્મ દાણાદાર સ્વરૂપ. સિલિકા ખનિજ-સમૂહમાં આવતા પટ્ટાદાર કૅલ્શિડૉનીની એક જાત. ઉપરત્ન તરીકે ઉપયોગમાં લેવાતું અર્ધકીમતી ખનિજ. કૅલ્શિડૉનીની જે વિવિધ જાતો મળે છે તે પૈકીની શ્વેત કે કાળા રંગની પશ્ર્ચાદ્ભૂમાં જ્યારે પીળાશ પડતી, લાલાશ પડતી કે કેસરી ઝાંયવાળી કથ્થાઈ પટ્ટીરચનાઓ હોય ત્યારે…
વધુ વાંચો >સાર્તો આન્દ્રેઆ દેલ
સાર્તો, આન્દ્રેઆ દેલ (જ. 1486, ફ્લૉરેન્સ, ઇટાલી; અ. સપ્ટેમ્બર 1530) : ઇટાલિયન રેનેસાંસ-ચિત્રકાર. પિતા દરજી હતા. (પિતાની અટક ‘સાર્તો’નો ઇટાલિયન ભાષામાં અર્થ છે – દરજી.) આઠ વરસની ઉંમરે તેમણે એક સોની હેઠળ સુવર્ણકામની તાલીમ લેવી શરૂ કરેલી; પરંતુ ચિત્રકલા માટેની તેમની લગની તેમને ફ્લૉરેન્સના ચિત્રકાર જિયાન બારિલે પાસે લઈ ગઈ.…
વધુ વાંચો >સાર્ત્ર જ્યાઁ પૉલ
સાર્ત્ર, જ્યાઁ પૉલ (જ. 1905, પૅરિસ; અ. 1980, પૅરિસ, ફ્રાન્સ) : વીસમી સદીના મહાન ફ્રેન્ચ સર્જક અને તત્ત્વચિન્તક. તેઓ ફ્રેન્ચ અસ્તિત્વવાદના સ્થાપક હતા. તેમનો અસ્તિત્વવાદ (existentialism) નિરીશ્વરવાદી (atheistic) હતો. સાર્ત્રના પિતા જ્યાઁ બાપ્ટિસ્ટ ફ્રેન્ચ નૌકાદળમાં કામ કરતા હતા. સાર્ત્રનાં માતા એન મેરીચાર્લ્સ શ્વાઇત્ઝરનાં પુત્રી હતાં. ચાર્લ્સ શ્વાઇત્ઝર વિખ્યાત જર્મન મિશનરી…
વધુ વાંચો >સાર્વભૌમત્વ
સાર્વભૌમત્વ : આંતરિક વ્યવહારોમાં સર્વોપરી અને બાહ્ય રીતે (અન્ય દેશો સાથેના વ્યવહારોમાં) સ્વતંત્ર નિર્ણયો કરવાની અને અમલમાં મૂકવાની રાજ્યની સત્તા. તેને રાજ્યશાસ્ત્રની પરિભાષામાં સાર્વભૌમ સત્તા અથવા સાર્વભૌમત્વ કહેવાય છે. જ્યારે લોકો કોઈ ચોક્કસ ભૌગોલિક વિસ્તારમાં કાયમી ધોરણે વસવાટ કરતા હોય અને કોઈ ને કોઈ પ્રકારના સરકારના નિયંત્રણ હેઠળ રહેતા હોય…
વધુ વાંચો >સાલંભ રાજ્ય
સાલંભ રાજ્ય (આશરે ઈ. સ. 800થી 1000) : ભારતના ઈશાન (ઉત્તર-પૂર્વ) ખૂણે આવેલ કામરૂપમાં રાજા સાલંભ અને તેના વંશજોનું રાજ્ય. બીજા એક તામ્રપત્રમાં તેનું નામ ‘પ્રાલંભ’ પણ આપ્યું છે. તે ઘણુંખરું 8મી સદીના અંતમાં કે 9મી સદીના આરંભમાં થઈ ગયો. અભિલેખોમાં તેને સાલસ્તમ્બ વંશનો બતાવ્યો છે. સાલંભ વિશે વધુ માહિતી…
વધુ વાંચો >સાલાઝાર ઍન્ટૉનિયો ડી. ઓલિવેરા
સાલાઝાર, ઍન્ટૉનિયો ડી. ઓલિવેરા (જ. 28 એપ્રિલ 1889, વિમિઐશે, પૉર્ટ; અ. 27 જુલાઈ 1970, લિસ્બન) : પોર્ટુગલના કાયદેસરના વડાપ્રધાન અને વાસ્તવિક સરમુખત્યાર તેમજ 36 વર્ષ સુધી સતત સત્તા ભોગવનાર શાસક. તેમના પિતા એસ્ટેટ મૅનેજર હતા. તેમણે પ્રારંભમાં વિસ્યુની સેમિનરી(પાદરીઓ તૈયાર કરતી શાળા)માં અભ્યાસ કર્યો હતો. કોઇમ્બ્રા યુનિવર્સિટીમાં શિક્ષણ મેળવી 1914માં…
વધુ વાંચો >સાલારજંગ મ્યુઝિયમ હૈદરાબાદ
સાલારજંગ મ્યુઝિયમ, હૈદરાબાદ (સ્થાપના : 1951) : માત્ર એક જ વ્યક્તિના કલાસંગ્રહ પરથી રચાયેલ અદ્વિતીય સંગ્રહાલય. હૈદરાબાદના નિઝામના નામાંકિત સાલારજંગ (દીવાન) વંશના છેલ્લા વંશજ સર નવાબ મીર યૂસુફઅલીખાન ઉર્ફે નવાબ સાલારજંગ ત્રીજાના નામ પરથી આ મ્યુઝિયમનું નામ રાખવામાં આવ્યું છે. તેઓ પણ કલારસિકતાનો ઉચ્ચ સંસ્કારવારસો ધરાવતા હતા. તેમણે દેશ-વિદેશમાંથી વિવિધ…
વધુ વાંચો >સાલિમ અલી (ડૉ.)
સાલિમ અલી (ડૉ.) (જ. 12 નવેમ્બર 1896, મુંબઈ; અ. 20 જૂન 1987) : વિશ્વવિખ્યાત ગુજરાતી પક્ષીવિદ, સંશોધક અને પર્યાવરણવિદ. તેમનું પૂરું નામ સાલિમ મોઇઝુદ્દીન અબ્દુલઅલી હતું. ખંભાતના દાઉદી વોરા કુટુંબમાં જન્મ. પાછળથી તેમનો પરિવાર મુંબઈમાં સ્થાયી થયો હતો. 12 વર્ષની વયથી ઍરગન વડે પક્ષીઓનો શિકાર કરવાનો શોખ હતો. પાછળથી તેમાંથી…
વધુ વાંચો >સાલિયેરી ઍન્તૉનિયો
સાલિયેરી, ઍન્તૉનિયો (જ. 18 ઑગસ્ટ 1750, લેન્યાનો, ઇટાલી; અ. 7 મે 1825, વિયેના, ઑસ્ટ્રિયા) : ઑપેરાઓ રચવા માટે જાણીતો ઇટાલિયન સ્વરનિયોજક. સોળ વરસની ઉંમરે સાલિયેરીએ સ્વરનિયોજક એફ. એલ. ગાસ્માન (Gassmann) હેઠળ સ્વર-નિયોજનની તાલીમ મેળવવી શરૂ કરી. ગાસ્માને તેની ઓળખાણ વિયેનાના સમ્રાટ જૉસેફ બીજા સાથે કરાવી. સાલિયેરીના પહેલા ઑપેરા ‘લ દોને…
વધુ વાંચો >સાલિહ આબિદ હુસેન
સાલિહ આબિદ હુસેન (જ. 1913, પાણીપત, હરિયાણા) : ઉર્દૂ લેખિકા. તેઓ ઉર્દૂના અદ્યતન યુગના અગ્રદૂત એવા જાણીતા કવિ ખ્વાજા અલ્તાફ હુસેન હાલીનાં પૌત્રી અને જાણીતા લેખક સ્વ. કે. જી. સકલીનનાં પુત્રી હતાં. તેમણે પંજાબ યુનિવર્સિટીમાંથી ખાનગી ઉમેદવાર તરીકે બી.એ.(ઓનર્સ)ની પદવી મેળવી. 1933માં પ્રખ્યાત વિદ્વાન સ્વ. આબિદ હુસેન સાથે લગ્નગ્રંથિથી જોડાયાં.…
વધુ વાંચો >સાલિમ્બેની બંધુઓ
સાલિમ્બેની બંધુઓ (સાલિમ્બેની, લૉરેન્ઝો : જ. 1374, ઇટાલી; અ. 1420, ઇટાલી; સાલિમ્બેની, જેકોપો : જ. આશરે 1385, ઇટાલી; અ. 1427 પછી, ઇટાલી) : પોથીમાંનાં લઘુચિત્રો અને દેવળોમાં ભીંતચિત્રો આલેખવા માટે જાણીતા ઇટાલિયન ગૉથિક ચિત્રકાર બંધુઓ. એમનાં ચિત્રોમાં મુખ પર નાટ્યાત્મક હાવભાવ જોઈ શકાય છે. બોલોન્ચા, લૉમ્બાર્દી અને જર્મની તથા હૉલેન્ડનાં…
વધુ વાંચો >સાલુવ નરસિંહ
સાલુવ નરસિંહ : વિજયનગરના દ્વિતીય રાજવંશ – સાલુવનો સ્થાપક અને એ વંશનો પ્રથમ રાજવી. મૂળમાં એ પોતે વિજયનગરના તાબાના ચંદ્રગિરિનો અધિનાયક હતો. વિજયનગરના પ્રથમ રાજવંશ સંગમના અંતિમ રાજા પ્રૌઢદેવના કાલમાં સાલુવ નરસિંહ ઉચ્ચ હોદ્દો ધરાવતો હતો. એ વખતે બહમની વંશના સુલતાન અને ઓડિસાના શાસકની સંયુક્ત સેનાએ વિજયનગર રાજ્ય પર આક્રમણ…
વધુ વાંચો >સાલેતોર બી. એ. (ડૉ.)
સાલેતોર, બી. એ. (ડૉ.) (જ. 1902; અ. 1963) : ભારતના જાણીતા ઇતિહાસકાર. તેમનું આખું નામ ભાસ્કર આનંદ સાલેતોર હતું. તેમણે શાળા અને કૉલેજનો અભ્યાસ મેંગલોરમાં કર્યો હતો. તેમણે ચેન્નાઈ(મદ્રાસ)માંથી બી.ટી. અને સેંટ ઝેવિયર્સ કૉલેજ, મુંબઈથી એમ.એ.નો અભ્યાસ કર્યો હતો. તેઓ તેજસ્વી વિદ્યાર્થી હતા. તેમણે 1931માં લંડન યુનિવર્સિટીમાંથી ઇતિહાસમાં અને જર્મન…
વધુ વાંચો >સાલેમિસ
સાલેમિસ : સેરોનિક અખાતમાં, ઍથેન્સની પશ્ચિમે 16 કિમી.ના અંતરે આવેલ ગ્રીસનો ટાપુ. તેનું ક્ષેત્રફળ 95 ચોરસ કિમી. છે. ત્યાંની મોટાભાગની જમીન પર્વતાળ અને ઉચ્ચ પ્રદેશ જેવી છે. ત્યાં મોટાભાગના આલ્બેનિયનો વસે છે. તેઓ દરિયાકિનારે અને ખીણોમાં ઑલિવ, દ્રાક્ષ અને અનાજ ઉગાડે છે. ઈ. પૂ. 480માં સાલેમિસ પાસે ગ્રીકો અને ઈરાનીઓ…
વધુ વાંચો >