ખંડ ૨૦
વિકરી, વિલિયમથી વૈંપટિ, ચિન્ન સત્યમ્
વિકરી, વિલિયમ
વિકરી, વિલિયમ (જ. 1914, વિક્ટૉરિયા, બ્રિટિશ કોલંબિયા, કૅનેડા; અ. 13 ઑક્ટોબર 1996, ન્યૂયૉર્ક) : અર્થશાસ્ત્ર માટેના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા અમેરિકન અર્થશાસ્ત્રી. માત્ર અસમમિતીય માહિતી (asymetric information) જ ઉપલબ્ધ હોય તેવા સંજોગોમાં લેવાતા નિર્ણયો પાછળ કયા પ્રકારનાં પરિબળો કામ કરતાં હોય છે તેનું વિશ્લેષણ કરતો સિદ્ધાંત તારવવા બદલ 1996નું અર્થશાસ્ત્ર માટેનું…
વધુ વાંચો >વિકલ, શ્રીવત્સ
વિકલ, શ્રીવત્સ (જ. 1930, રામનગર, જમ્મુ; અ. 1970, તેજપુર, આસામ) : ડોગરી વિદ્વાન. પંડિત પરિવારમાં જન્મ. તેમણે નાની ઉંમરમાં તેમનાં માતાપિતા ગુમાવેલાં. તેથી અનુકૂળ સંજોગો માટે એક સ્થળેથી બીજા સ્થળે તેમને ભટકવું પડેલું. તે દરમિયાન તેઓ ક્ષયરોગનો ભોગ બન્યા હતા. તેમણે 20 વર્ષની વયે ટૂંકી વાર્તાઓ અને કાવ્યો લખવાનો પ્રારંભ…
વધુ વાંચો >વિકલ સમીકરણો
વિકલ સમીકરણો : x, y અને y ના x વિશેના વિકલન ફળોને સમાવતું કોઈ પણ સમીકરણ. દા.ત., વગેરે વિકલ સમીકરણો છે. વિકલ સમીકરણોનું જ્ઞાન ગણિત સિવાયની વિજ્ઞાનની અન્ય શાખાઓ તથા સમાજવિદ્યાની શાખાઓના અભ્યાસમાં પણ ઘણું ઉપયોગી છે. વિકલ સમીકરણમાં આવતા મહત્તમ કક્ષાના વિકલનફળની કક્ષાને વિકલ સમીકરણની કક્ષા (order) કહેવાય છે.…
વધુ વાંચો >વિકસિત અને વિકાસશીલ દેશો
વિકસિત અને વિકાસશીલ દેશો : માથાદીઠ આવકની કસોટીના આધાર પર કરવામાં આવેલું દુનિયાના દેશોનું વર્ગીકરણ. 1950-60ના દસકામાં દુનિયાના ગરીબ દેશોના આર્થિક વિકાસના પ્રશ્નોની ચર્ચા અર્થશાસ્ત્રીઓએ હાથ ધરી ત્યારે તેમણે વિશ્લેષણના હેતુ માટે દુનિયાના દેશોને બે વિભાગમાં વહેંચ્યા હતા. એ દસકાના ઉત્તરાર્ધમાં દુનિયાની માથાદીઠ આવક અમેરિકાના 200 ડૉલર જેટલી અંદાજવામાં આવી…
વધુ વાંચો >વિકળો
વિકળો : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા સિલેસ્ટ્રેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Gymnosporia montana (Roth) Benth syn. spinosa (Forsk.) Flori (l syn – Maytenus emarginata) (સં. વિકંકત્; હિં. કંટાઈ, વંજ, બૈકલ; ગુ. વિકળો, બહેકળ) છે. તે ક્ષુપ કે નાના વૃક્ષ-સ્વરૂપે સમગ્ર ભારતમાં, ખાસ કરીને ડુંગરાળ જમીનમાં થાય છે. પર્ણપાતી (deciduous)…
વધુ વાંચો >વિકાચીભવન (devitrification)
વિકાચીભવન (devitrification) : કાચમય કણરચનાવાળા ખડકોની અમુક ચોક્કસ ખનિજ-ઘટકોમાં છૂટા પડવાની ઘટના. છૂટા પડતા ઘટકોમાં સામાન્ય રીતે ક્વાર્ટ્ઝ અને ફેલ્સ્પારના અતિસૂક્ષ્મ સ્ફટિકો હોય છે. કાચમય સ્થિતિમાં ઘનીભવન થયા પછીથી સ્ફટિકમય સ્થિતિમાં થતો ફેરફાર આ ઘટનાની ખાસિયત છે. ઑબ્સિડિયન કે પિચસ્ટૉન જેવા મળૂભૂત કાચમય અગ્નિકૃત ખડકમાંથી નાના પાયા પર થતા આ…
વધુ વાંચો >વિકાસ
વિકાસ : લોકોના જીવનધોરણને ઊંચે લઈ જતાં પરિવર્તનો. વિકાસનો ખ્યાલ આદર્શલક્ષી (normative) છે. તેથી તેમાં કયાં અને કેવાં પરિવર્તનોને વિકાસ ગણવો એ વિશે મતમતાંતર પ્રવર્તે છે. આને કારણે અર્થશાસ્ત્રીઓ વિકાસને બદલે આર્થિક વૃદ્ધિ (economic growth) કે વૃદ્ધિ(growth)ના ખ્યાલને પસંદ કરે છે; જેમાં કોઈ આદર્શ અભિપ્રેત નથી. આર્થિક વૃદ્ધિ એટલે રાષ્ટ્રના…
વધુ વાંચો >વિકાસનાં સોપાનો
વિકાસનાં સોપાનો : જુઓ સોપાનો, બાળવિકાસનાં.
વધુ વાંચો >વિકાસ બૅંકો
વિકાસ બૅંકો : આર્થિક વિકાસ માટે સહાયરૂપ બનતી બૅંકો. વિકાસ બૅંક અવિકસિત મૂડીબજાર તેમજ વ્યાપારી બૅંકોનું લાંબાગાળાનું ધિરાણ પૂરું પાડવાના આશયથી અસ્તિત્વમાં આવેલી સંસ્થા છે. તેનું કાર્ય મુખ્યત્વે નાણાકીય અછતને અનુરૂપ સહાય પૂરી પાડવાનું છે. આ ઉપરાંત તે તકનીકી સહાય તેમજ વિકાસ માટે તજ્જ્ઞો દ્વારા સલાહની પણ વ્યવસ્થા ગોઠવી આપે…
વધુ વાંચો >વિકાસ-વળતર
વિકાસ-વળતર : આયકર અધિનિયમ 1961 હેઠળ નવાં યંત્રો અને વહાણોની ખરીદકિંમતના નિર્દિષ્ટ દરે ધંધાની કરપાત્ર આવકમાંથી આપવામાં આવતી કપાત. દેશના ઝડપી ઔદ્યોગિક વિકાસ માટે વિશ્વભરની સરકારો જાહેર વિત્તવ્યવસ્થા હેઠળ વિવિધ યુક્તિ-પ્રયુક્તિઓ અજમાવે છે. ભારત સરકારે પણ તેવી યુક્તિ-પ્રયુક્તિઓ અજમાવી છે. સીધા કરવેરા હેઠળ સરકારે આવકવેરા દ્વારા આવી પ્રયુક્તિ અજમાવી છે.…
વધુ વાંચો >વિલિયમ, બેટ્ટી સ્મીથ
વિલિયમ, બેટ્ટી સ્મીથ (જ. 22 મે 1943, બેલફાસ્ટ, ઉત્તર આયર્લૅન્ડ) : વિશ્વશાંતિનાં હિમાયતી, શાંતિને વરેલી ‘પીસ પીપલ’ સંસ્થાનાં સહસંસ્થાપક તથા 1976 વર્ષ માટેના નોબેલ શાંતિ-પુરસ્કારનાં સહવિજેતા. ઔપચારિક શિક્ષણ કાર્યાલયના કર્મચારીને લગતું (secretarial) અને વ્યવસાય પણ તે જ. પિતા સ્મીથ કૅથલિક ધર્મી, વ્યવસાય ખાટકીનો. માતા પ્રોટેસ્ટંટધર્મી, વ્યવસાય હોટેલમાં વેટ્રિસ. બેટ્ટી સ્મીથ…
વધુ વાંચો >વિલિયમ્સ, ટેનિસી (ટૉમસ લૅનિયર વિલિયમ્સ)
વિલિયમ્સ, ટેનિસી (ટૉમસ લૅનિયર વિલિયમ્સ) (જ. 26 માર્ચ 1911, કોલંબસ, મિસિસિપી; અ. 25 ફેબ્રુઆરી 1983, ન્યૂયૉર્ક સિટી, યુ. એસ.) : અમેરિકન નાટ્યકાર. બાળપણ મિસિસિપી અને સેંટ લૂઈ ખાતે વીત્યું. શિક્ષણ યુનિવર્સિટી ઑવ્ મિઝરી અને વૉશિંગ્ટન યુનિવર્સિટી(સેંટ લૂઈ)માં લીધું. યુનિવર્સિટી ઑવ્ આયૉવામાંથી 1938માં બી.એ.ની ઉપાધિ મેળવી. ‘અમેરિકન બ્લૂઝ’ (1939, પ્રસિદ્ધ થયું…
વધુ વાંચો >વિલિયમ્સ, વેનિસ
વિલિયમ્સ, વેનિસ (જ. 17 જુલાઈ, 1980, લિન્વૂડ, કૅલિફૉર્નિયા, યુ.એસ.) : અમેરિકાનાં મહાન મહિલા ટેનિસ-ખેલાડી. તેમણે 2000માં વિમ્બલ્ડન ટાઇટલ મેળવ્યું હતું. વેનિસ વિલિયમ્સે પોતાનું પહેલું જ ગ્રૅન્ડસ્લૅમ ટાઇટલ જ ‘વિમ્બલ્ડન’નું જીત્યું હતું. ચારેય ગ્રૅન્ડસ્લૅમ સ્પર્ધાઓમાંથી વેનિસ વિલિયમ્સનો સર્વશ્રેષ્ઠ દેખાવ ‘વિમ્બલ્ડન’માં રહ્યો છે. 2008 સુધીમાં તેમણે પાંચ વાર (2000, 2001, 2005, 2007…
વધુ વાંચો >વિલિયમ્સ, વૉહાન
વિલિયમ્સ, વૉહાન (જ. 1872; અ. 1958) : આધુનિક બ્રિટિશ સંગીતના બે પ્રણેતામાંનો એક (બીજો તે ગુસ્તાવ હૉલ્સ્ટ). તેમની રાહબરી હેઠળ બ્રિટિશ સંગીત ત્રણ સદી પછી ડચ, જર્મન અને નૉર્વેજિયન સંગીતના પ્રભાવમાંથી આખરે મુક્ત થયું. શાલેય અભ્યાસ દરમિયાન જ વિલિયમ્સને મધ્યયુગીન ટ્યૂડૉર ચર્ચની પૉલિફોની અને લોકગીતો ભેગાં કરવાનો નાદ લાગેલો. આ…
વધુ વાંચો >વિલિયમ્સ, સેરેના
વિલિયમ્સ, સેરેના (જ. ?) : અમેરિકાની મહાન મહિલા ટેનિસ-ખેલાડી. 1999માં તેમણે સૌપ્રથમ ‘યુ.એસ. ઓપન ચૅમ્પિયનશિપ’ જીતીને પ્રથમ ગ્રૅન્ડસ્લૅમ ટાઇટલ જીત્યું હતું. 1999 પછી સેરેના વિલિયમ્સે ટેનિસમાં સતત આગેકૂચ કરી છે. 2002માં તેમણે વિમ્બલ્ડન, ફ્રેન્ચ ઓપન અને યુ.એસ. ઓપન જીતીને ટેનિસજગતમાં ઇતિહાસ સર્જ્યો હતો. તેમણે 2002 અને 2003માં વિમ્બલ્ડન ચૅમ્પિયનશિપ; 2002માં…
વધુ વાંચો >વિલિસ, બૉબ (વિલિસ રૉબર્ટ જ્યૉર્જ ડિલૅન)
વિલિસ, બૉબ (વિલિસ રૉબર્ટ જ્યૉર્જ ડિલૅન) (જ. 30 મે 1949, સંડરલૅન્ડ, ડરહૅમ, યુ.કે.) : આંગ્લ ક્રિકેટ ખેલાડી. તેમની વેધક ઝડપી ગોલંદાજીને પરિણામે તેઓ આંગ્લ ટીમના ગોલંદાજી-આક્રમણમાં અગ્રેસર બની રહ્યા હતા. તેમની સૌથી ઉત્તમ ગોલંદાજી તે 1981માં હેડિંગ્લે ખાતેની 843ની ગોલંદાજી. તેના પરિણામે ઇંગ્લૅન્ડ ઑસ્ટ્રેલિયા પર 18 રનથી અણધાર્યો વિજય મેળવી…
વધુ વાંચો >વિલેનિલમ, જોન વર્ગિસ
વિલેનિલમ, જોન વર્ગિસ (જ. 11 ઑગસ્ટ 1935, ચેન્ગાન્નુર, જિ. અલપ્પુળા, કેરળ) : મલયાળમ અને ભારતીય અંગ્રેજીના લેખક. 1958માં તેમણે બી.એચ. યુનિવર્સિટીમાંથી અંગ્રેજી સાહિત્યમાં એમ.એ., 1975માં ટેમ્પલ યુનિવર્સિટી ફિલાડેલ્ફિયા, યુ.એસ.માંથી કૉમ્યુનિકેશનમાં એમ.એસસી., 1981માં ભાગલપુર યુનિવર્સિટીમાંથી ડી.લિટ્. અને 1986માં યુનિવર્સિટી ઑવ્ એમસ્ટરડૅમમાંથી પીએચ.ડી.ની પદવી પ્રાપ્ત કરી. શરૂઆતમાં તેઓ કેરળ યુનિવર્સિટીના કુલપતિ રહ્યા…
વધુ વાંચો >વિલૅન્ડર મૅટ્સ અર્ને ઑલૉફ
વિલૅન્ડર મૅટ્સ અર્ને ઑલૉફ (જ. 22 ઑગસ્ટ 1964, સ્વીડન) : સ્વીડનના ટેનિસ-ખેલાડી. વિચક્ષણ પ્રતિભા ધરાવતા કિશોરાવસ્થાના ટેનિસ ખેલાડી. 17 વર્ષ અને 288 દિવસની ઉંમરે 1982માં તેઓ ફ્રેન્ચ ઓપન સ્પર્ધાના વિજેતા બન્યા. પુરુષોની એકલ (singles) સ્પર્ધાના ‘ગ્રૅન્ડ સ્લૅમ’ના વિજેતા બનનાર તેઓ એ સમયે સૌથી નાની વયના ખેલાડી હતા. વળી ઓપન ટેનિસના…
વધુ વાંચો >વિલેમસ્ટાડ (Willemstad)
વિલેમસ્ટાડ (Willemstad) : નેધરલૅન્ડ ઍન્ટિલીઝનું પાટનગર. ભૌગોલિક સ્થાન : 12° 00´ ઉ. અ. અને 69° 00´ પ. રે.. તે કૅરિબિયન સમુદ્રમાંના ક્યુરાકાઓ ટાપુના નૈર્ઋત્ય કિનારે આવેલું છે. સેન્ટ એન્ના આ નગરને પુંડા અને ઔત્રાબાંદા નામના બે વિભાગોમાં વહેંચી નાખે છે. પશ્ચિમ ગોળાર્ધમાંનાં જૂનામાં જૂના બે યહૂદી ભૂમિચિહ્નો વિલેમસ્ટાડમાં જોવા મળે…
વધુ વાંચો >વિલેમાઇટ
વિલેમાઇટ : જસતનું ધાતુખનિજ. નેસોસિલિકેટ. ટ્રુસ્ટાઇટ એનો ખનિજપ્રકાર છે. રાસા. બં. : Zn2SiO4. સ્ફ. વ. : હેક્ઝાગૉનલ. સ્ફ. સ્વ. : સ્ફટિકો ષટ્કોણીય પ્રિઝમૅટિક; ટૂંકા, મજબૂતથી લાંબા, નાજુક; બેઝલ પિનેકૉઇડથી અને જુદા જુદા રહોમ્બોહેડ્રાથી બનેલા છેડાઓવાળા. દળદાર, રેસાદાર કે ઘનિષ્ઠ; છૂટા છૂટા દાણાઓ સ્વરૂપે પણ મળે. પારદર્શકથી પારભાસક. સંભેદ : (0001)…
વધુ વાંચો >