Geology

ઍપ્લાઇટ (aplite) : એક સૂક્ષ્મ દાણાદાર (કણ-કદ આશરે 0.05 મિમી.થી 1.00 મિમી.), સંપૂર્ણ સ્ફટિકમય, સમદાણાદાર, બિનપાસાદાર કણરચનાવાળો સ્વભેદિત, ઍસિડિક, ભૂમધ્યકૃત (અગ્નિકૃત) ખડક. તે ડાઇક કે શિરાસ્વરૂપે મળી આવે છે. ઍપ્લાઇટનું ખનિજબંધારણ ગ્રેનાઇટથી ગૅબ્બ્રો સુધીનું હોઈ શકે છે, પરંતુ જ્યારે કોઈ પણ પ્રકારના વિશેષણ વિના ઍપ્લાઇટનો નિર્દેશ કરવામાં આવે ત્યારે તેનું…

ઍમેઝોન સ્ટોન : પોટાશ ફેલ્સ્પાર વર્ગની માઇક્રોક્લિન ખનિજનું લીલા રંગવાળું સ્ફટિક. તેને ઍમેઝોનાઇટ પણ કહેવામાં આવે છે. આ ખનિજનું રાસાયણિક બંધારણ KAlSi3O8 છે. આ ઉપરાંત તેના બંધારણમાં સીઝિયમ અને રુબિડિયમ જેવાં વિરલ તત્વો હોય છે જેને કારણે ખનિજનો રંગ લીલો હોય છે (જુઓ માઇક્રોક્લિન.) વ્રિજવિહારી દીનાનાથ દવે

ઍમેથિસ્ટ : સિલિકાવર્ગની ખનિજ ક્વાર્ટ્ઝનો જાંબલી કે નીલજાંબલી રંગનો પ્રકાર : તેનો જાંબલી રંગ બંધારણમાં રહેલા SiO2 ઉપરાંત મૅંગેનીઝને કારણે હોવાનું માનવામાં આવે છે. ઍમેથિસ્ટ અર્ધકીમતી (semiprecious) ખનિજ તરીકે ઝવેરાતમાં વપરાય છે. (જુઓ ક્વાર્ટ્ઝ.) વ્રિજવિહારી દીનાનાથ દવે

ઍમ્ફિબોલાઇટ : મુખ્યત્વે ઍમ્ફિબોલ (હૉર્નબ્લેન્ડ) અને પ્લેજિયોક્લેઝ ખનિજીય બંધારણવાળો, પુન:સ્ફટિકીકરણ કણરચનાવાળો વિકૃત ખડક. આ ખડકના બંધારણમાં કેટલીક વખતે ક્વાર્ટ્ઝ ખનિજ પણ રહેલું હોય છે. ખનિજબંધારણની ર્દષ્ટિએ ઍમ્ફિબોલાઇટ લગભગ ડાયૉરાઇટ (સોડાલાઇમ શ્રેણીનો સબઍસિડિક અંત:કૃત ખડક) જેવો હોય છે. હૉર્નબ્લેન્ડાઇટ એ આ પ્રકારના ખડકનું ઉદાહરણ છે. વિતરણની ર્દષ્ટિએ જોતાં આ ખડક પૃથ્વીના…

એમ્બ્લીગોનાઇટ (હેબ્રોનાઇટ) : રા. બં. – (Lina) AlPO4 (F.OH); સ્ફ. વ. – ટ્રાઇક્લિનિક; સ્વ. – સામાન્યત: ખરબચડા સ્વરૂપવાળા ટૂંકા પ્રિઝમ સ્ફટિક; રં. – સામાન્ય રીતે સફેદથી રાખોડિયો સફેદ, રંગવિહીન, પીળો, ગુલાબી, લીલો, વાદળી; સં. – સુવિકસિત 100ને સમાંતર; ચ. – કાચમયથી મીણ જેવો; સંભેદ પર મૌક્તિક; ભં. સ. – વલયાકારથી…

એરિનપુરા ગ્રૅનાઇટ : રાજસ્થાનના સિરોહી જિલ્લાના એરિનપુરા પાસે મળી આવતા ગ્રૅનાઇટ. આ ગ્રૅનાઇટ દિલ્હી બૃહદ સમૂહ – ખડકરચનામાં મળી આવતો મુખ્ય અંતર્ભેદિત ખડક છે. અજબગઢ શ્રેણીના કૅલ્કનાઇસ ખડકોની દક્ષિણ સરહદે એરિનપુરા ગ્રૅનાઇટના અંતર્ભેદનની ક્રિયા બનેલી છે, જે ગુજરાતમાં પાલનપુર અને ઇડર અને તેની આજુબાજુ તેમજ રાજસ્થાનના જુદા જુદા વિસ્તારો જેવા…

એરેગોનાઇટ : ખનિજનો એક પ્રકાર. રા. બં. – CaCO3. કેટલીક વખતે 1 %, 2 % SrCO3 કે અન્ય અશુદ્ધિ સાથે; સ્ફ. વ. – ઑર્થોરહોમ્બિક; સ્વ. – ડોમ સાથેના અણીદાર પ્રિઝમ સ્વરૂપ સ્ફટિકો, સૂક્ષ્મ સ્ફટિકમયથી મોટા સ્ફટિકમય, સ્તંભાકાર, તંતુમય, વટાણાકાર કે અધોગામી સ્તંભાકાર. યુગ્મતા સામાન્ય, (110) યુગ્મતલ, મુખ્યત્વે પુનરાવર્તિત યુગ્મતા; રં.…