જયકુમાર ર. શુક્લ
બોઝ, રાસબિહારી
બોઝ, રાસબિહારી (જ. 25 મે 1886, પરલા-બિગાતી, જિ. હૂગલી, પશ્ચિમ બંગાળ; અ. 21 જાન્યુઆરી 1945, ટોકિયો, જાપાન) : ભારતના જાણીતા ક્રાંતિકારી. રાસબિહારીના પિતા વિનોદબિહારી બસુ સિમલાના સરકારી મુદ્રણાલયમાં નોકરી કરતા હતા. રાસબિહારીએ પ્રાથમિક શિક્ષણ પોતાના દાદા કાલીચરણ સાથે રહીને ચન્દ્રનગરમાં લીધું. ચન્દ્રનગરમાં તેઓ યુગાન્તર જૂથના ક્રાંતિકારીઓના સંપર્કમાં આવ્યા હતા. એમના…
વધુ વાંચો >બોઝ, સત્યેન્દ્રનાથ
બોઝ, સત્યેન્દ્રનાથ (1) (જ. 30 જુલાઈ 1882, મિદનાપુર, બંગાળ; અ. 21 નવેમ્બર 1908, અલીપુર) : ભારતીય ક્રાંતિકારી. તેમના પિતા અભયચરણ મિદનાપુર કૉલેજિયેટ સ્કૂલના આચાર્ય હતા. સત્યેને 1897માં પ્રવેશ પરીક્ષા પ્રથમ વર્ગમાં પસાર કરી અને કૉલકાતાની સિટી કૉલેજમાં જોડાયા, પરતુ માંદગીને કારણે તેઓ આખરી પરીક્ષા આપી શક્યા નહિ. તેમના કાકા રાજનારાયણ…
વધુ વાંચો >બોઝ, સુભાષચંદ્ર (નેતાજી)
બોઝ, સુભાષચંદ્ર (નેતાજી) (જ. 23 જાન્યુઆરી 1897, કટક, ઓરિસા; અ. 18 ઑગસ્ટ 1945, તાઇપેઇ, ફૉર્મોસા ?) : ભારતના અગ્રગણ્ય સ્વાતંત્ર્યસેનાની. સુભાષચંદ્રનો જન્મ ધનિક પરિવારમાં થયો હતો. તેમના પિતા જાનકીનાથ બંગાળના ચોવીસ પરગણા જિલ્લાના મહાનગરના વતની અને કટકમાં સરકારી વકીલ હતા. માતા પ્રભાવતી રામકૃષ્ણ પરમહંસનાં ભક્ત હતાં. સરકારી અમલદાર હોવા છતાં…
વધુ વાંચો >બોરસદ સત્યાગ્રહ
બોરસદ સત્યાગ્રહ (1923) : બહારવટિયાઓને પકડવા માટે વધારાની પોલીસનું ખર્ચ વસૂલ કરવા નાખેલા કર સામેની લડત. ખેડા જિલ્લાના બોરસદ તાલુકામાં બાબર દેવા, તેનો ભાઈ ડાભલો, અલી અને બીજા બહારવટિયા લૂંટ, ખૂન તથા અપહરણ કરીને લોકો ઉપર ત્રાસ ગુજારતા હતા. બાતમી આપનારને તેઓ મારી નાખતા. સરકાર એ ત્રાસ દૂર કરી શકી…
વધુ વાંચો >બોલિવર, સાયમન
બોલિવર, સાયમન (જ. 24 જુલાઈ 1783, કારકાસ, વેનેઝુએલા; અ. 17 ડિસેમ્બર 1830, સાંતા માર્તા પાસે, કોલંબિયા) : દક્ષિણ અમેરિકાનો એક મહાન સેનાપતિ અને રાજપુરુષ. કોલમ્બિયાનો (1821–1830) તથા પેરુનો (1823–1829) પ્રમુખ અને વાસ્તવમાં સરમુખત્યાર. તે બાળક હતો ત્યારે તેનાં માતાપિતા મૃત્યુ પામ્યાં અને તેને સમૃદ્ધ વારસો મળ્યો હતો. યુવાનીમાં તેણે યુરોપનો…
વધુ વાંચો >બૉલ્શેવિક પક્ષ
બૉલ્શેવિક પક્ષ : રશિયન સોશિયલ ડેમોક્રૅટિક વર્કર્સ પાર્ટીનું લેનિનના નેતૃત્વ હેઠળનું એક જૂથ. રશિયન ભાષામાં બૉલ્શેવિકનો અર્થ બહુમતી થાય છે. 1903માં લંડનમાં પક્ષની બીજી કૉંગ્રસ ભરાઈ. લેનિને તેમાં માત્ર ધંધાદારી ક્રાંતિકારીઓને જ પક્ષનું સભ્યપદ આપવાનો તથા મજબૂત કેન્દ્રીય સંગઠન, કડક શિસ્ત અને નેતાઓના સંપૂર્ણ આજ્ઞાપાલનનો આગ્રહ સેવ્યો. તેના પ્રસ્તાવને પાતળી…
વધુ વાંચો >બ્રિટિશ હિંદસેના
બ્રિટિશ હિંદસેના : ભારતમાં બ્રિટિશ સરકારનું લશ્કર. ઈ. સ. 1858માં ભારતની સરકારનો વહીવટ બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ તાજને સોંપી દીધો. તે પછી લશ્કરની પુનર્રચનાનો પ્રશ્ન સૌથી વધુ મહત્વનો હતો. બળવાના બનાવમાંથી અંગ્રેજોએ ત્રણ સિદ્ધાંતો ઘડ્યા હતા : (1) બ્રિટિશ સૈનિકોની સંખ્યા વધારવી અને ભારતીય સૈનિકો ઘટાડવા; (2) કોઈ એક કોમના…
વધુ વાંચો >બ્રેઝનેવ, લિયોનિદ ઇલીચ
બ્રેઝનેવ, લિયોનિદ ઇલીચ (જ. 19 ડિસેમ્બર 1906, કામેન્સકોય, યુક્રેન; અ. 10 નવેમ્બર 1982, મૉસ્કો) : સોવિયેત રાજપુરુષ, સોવિયેત સંઘના સામ્યવાદી પક્ષના મહામંત્રી અને સરકારના વડા. તેઓ 17 વર્ષની વયે સામ્યવાદી યુવક સંઘમાં જોડાયા. 1929માં સામ્યવાદી પક્ષના ઉમેદવાર-સભ્ય અને 1931માં પક્ષના સભ્ય બન્યા. 1935માં મેટાલર્જિકલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટમાંથી સ્નાતક થઈ તેમણે પોલાદના કારખાનામાં…
વધુ વાંચો >બ્રેટિસ્લાવા (પ્રેસબર્ગ)
બ્રેટિસ્લાવા (પ્રેસબર્ગ) : અગાઉના ચેકોસ્લોવૅકિયાના સ્લાવાક સોશિયાલિસ્ટ રિપબ્લિકનું પાટનગર તથા પશ્ચિમ સ્લોવૅકિયા વિસ્તારનું મુખ્ય મથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 48° 09´ ઉ. અ. અને 17° 07´ પૂ. રે. પર વિયેનાથી પૂર્વમાં 56 કિમી. અંતરે ડેન્યૂબ નદીને કાંઠે વસેલું છે. પ્રાગ પછીના બીજા ક્રમે આવતું તે દેશનું મોટું શહેર ગણાય છે.…
વધુ વાંચો >બ્રેસ્ત-લિતોવસ્કની સંધિ
બ્રેસ્ત-લિતોવસ્કની સંધિ : ઑક્ટોબર 1917ની ક્રાંતિ બાદ સોવિયેત રશિયાની સરકારે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધમાંથી ખસી જવા જર્મની સાથે કરેલી સંધિ. લેનિન માનતો હતો કે ક્રાંતિ અને પોતાની સત્તા જાળવવા કોઈ પણ ભોગે જર્મની સાથે સંધિ કરવી જોઈએ. બ્રેસ્ત-લિતોવસ્કમાં સોવિયેત પ્રતિનિધિમંડળના આગેવાન વિદેશમંત્રી ત્રોત્સ્કીએ જર્મની અને ઑસ્ટ્રિયાના વિદેશમંત્રીઓ સાથે મંત્રણા શરૂ કરી. 3જી…
વધુ વાંચો >