સંગીતકલા

કાપ, યુજિન (જ. 26 મે 1908, એસ્ટૉનિયા; અ. ?) : એસ્ટૉનિયન સંગીતકાર અને સ્વરનિયોજક. એસ્ટૉનિયન સંગીતકાર કુટુંબમાં જન્મ. દાદા ઑર્ગનવાદક, કન્ડક્ટર અને સંગીતશિક્ષક હતા. પિતાએ સેન્ટ પીટર્સબર્ગ કૉન્ઝર્વેટરીમાં રિમ્સ્કી-કોર્સાકૉવ હેઠળ સ્વરનિયોજનની તાલીમ લીધી હતી. યુજિન કાપ એસ્ટૉનિયાની તાલીન કૉન્ઝર્વેટરીમાં 1922માં સંગીત અને સ્વરનિયોજનની તાલીમ લેવા વિદ્યાર્થી તરીકે દાખલ થયા. કાપને…

કાફી રાગ : કાફી થાટમાંથી રચાયેલો મનાતો આશ્રયરાગ. काफी दोनों राग थाट ग-गनि कोमल सब शुद्ध । प वादी संवादी षड्ज सप्त स्वरोंसे युक्त ।। ગંધાર-નિષાદ કોમલ તથા અન્ય સ્વરો શુદ્ધ લેવામાં આવે છે. प વાદી અને सा સંવાદી છે. પરંતુ આધુનિક શાસ્ત્રાનુસાર રિષભ સ્વરને પણ સંવાદી સ્વર માનવામાં આવે…

કાબરા, દામોદરલાલ (જ. 16 માર્ચ 1926, જોધપુર; અ. 1977) : પ્રસિદ્ધ ભારતીય સરોદવાદક. ભારતીય સંગીતના મહીયર ઘરાનાના ઉસ્તાદ અલી અકબરખાનના ગંડાબંધ પટ્ટશિષ્ય. જન્મ સંગીતપ્રેમી પરિવારમાં. પિતાશ્રી ગોવર્ધનલાલ કાબરાને તેમના સમયના સંગીતજ્ઞો-પંડિતો અને ઉસ્તાદો સાથે સારો સંબંધ હોઈ શાસ્ત્રીય સંગીતના ઘનિષ્ઠ સંસ્કાર દામોદરલાલને તેમના બાળપણથી જ મળ્યા. આગળ વધતાં તેમણે ઉસ્તાદ…

કાબરા, બ્રિજભૂષણલાલ (જ. 25 જૂન 1937, જોધપુર) : ભારતના જાણીતા ગિટારવાદક. સંગીતરસિક પિતા ગોવર્ધનલાલ કાબરાના પુત્ર બ્રિજભૂષણલાલ કાબરાને સંગીત તરફની અભિરુચિ ઘરના વાતાવરણમાંથી મળી. વાદ્ય તરીકે તેમણે એક પરદેશી વાદ્ય ગિટારને પસંદ કર્યું. આ વાદ્યની રચના સ્વરો – ઘોષ, પ્રતિઘોષ આ સઘળું પશ્ચિમી સંગીતને અનુરૂપ હોઈ બ્રિજભૂષણ કાબરા માટે પ્રથમ…

કાબાલેવ્સ્કી, દ્મિત્રી (જ. 30 ડિસેમ્બર 1904, સેન્ટ પીટર્સબર્ગ, રશિયા; અ. ?) : વિશ્વપ્રસિદ્ધ આધુનિક રશિયન સંગીતકાર અને સ્વરનિયોજક. 1925માં મૉસ્કો કૉન્ઝર્વેટરીમાં કાબાલેવ્સ્કી પિયાનોવાદન અને સ્વરનિયોજનનો અભ્યાસ કરવા વિદ્યાર્થી તરીકે દાખલ થયા. સંગીતકાર એન. મ્યાસ્કૉવ્સ્કી અહીં તેમના શિક્ષક હતા. કાબાલેવ્સ્કીએ વિદ્યાર્થીકાળથી જ રશિયન લોકસંગીતનો પ્રભાવ ઝીલવો શરૂ કર્યો હતો. વિદ્યાર્થીકાળની તેમની…

કારાજન, હર્બર્ટ ફૉન (Karajan, Herbert Von) (જ. 5 એપ્રિલ 1908, સાલ્ઝબર્ગ, ઑસ્ટ્રિયા; અ. 1998, ન્યૂયૉર્ક, અમેરિકા) : વીસમી સદીના શ્રેષ્ઠ સંગીતકારોમાંના એક, ઑર્કેસ્ટ્રા અને ઑપેરા-કન્ડક્ટર. તરુણાવસ્થામાં જ સંગીતની રુચિ તેમણે દાખવેલી. પિતાએ તેમને સાલ્ઝબર્ગની વિખ્યાત સંગીતશાળા મૉત્સાર્ટિયમ(Mozarteum)માં સંગીતના અભ્યાસાર્થે દાખલ કર્યા. ઑર્કેસ્ટ્રા અને ઑપેરાના સંચાલનના વિષય સાથે સંગીતના સ્નાતક થઈ…

કારાયેવ, કારા અબુલ્ફાઝ ઑગ્લી (Karayev, Kara Abulfaz Ogly) (જ. 1918, બાકુ, આઝરબૈજાન) : પ્રસિદ્ધ આઝરબૈજાની સંગીતકાર અને સ્વરનિયોજક. ઓગણીસ વરસની ઉંમરે કારાયેવ બાકુ કૉન્ઝર્વેટરીમાં સંગીતના વિદ્યાર્થી તરીકે દાખલ થયા. મહાન રશિયન કવિ ઍલેકઝાન્ડર પુશ્કિનની સોમી જન્મજયંતી નિમિત્તે એકલ પિયાનો (solo piano) માટેની કૃતિ ‘સાર્સ્કોસેલ્સ્કાયા સ્ટેચ્યૂ’ (Tsarskoselskaya statue) લખી. આ કૃતિ…

કારિસિમી, જિયાકોમો (Carissimi, Giacomo) (જ. 1605, રોમ, ઇટાલી) : સત્તરમી સદીના ઇટાલીનો મહત્વનો સંગીતકાર અને સ્વરનિયોજક; ઑરેટોરિયો સંગીત-સ્વરૂપનો જન્મદાતા. ત્રીસ વરસની ઉંમરે તે રોમ ખાતેની જર્મન કૉલેજ ઑવ્ જેસ્યૂઇટ્સના ચૅપલ સાન ઍપૉલિનેરેનો સંગીત-દિગ્દર્શક બન્યો. મૃત્યુપર્યંત તે આ જ પદ ઉપર રહ્યો. ખાસી કમાણી તે કરતો છતાં ખૂબ કરકસરથી તેણે જીવન…

કારેનો, મારિયા ટેરિસા (Carreño, Maria Teresa) (જ. 22 ડિસેમ્બર 1853, કારાકાસ, વેનેઝુએલા; અ. 12 જૂન 1917, ન્યૂયૉર્ક નગર, અમેરિકા) : વિશ્વવિખ્યાત વેનેઝુએલાન પિયાનોવાદક. વેનેઝુએલામાં રાજનેતા પિતા મેન્યુઅલ ઍન્તૉનિયો કારેનોએ મારિયાને પિયાનોવાદનના પ્રારંભિક પાઠ આપ્યા. વેનેઝુએલામાં રાજકીય ક્રાંતિ થતાં કારેનો પરિવારે ભાગીને 1862માં યુ.એસ.માં રાજ્યાશ્રય લીધો અને ન્યૂયૉર્ક નગરમાં સ્થિર થયો.…