ભૂસ્તરશાસ્ત્ર
સૌફ્રિયેર પર્વત (Soufriere Mount) :
સૌફ્રિયેર પર્વત (Soufriere Mount) : કૅરિબિયન સમુદ્રમાંના લઘુ ઍન્ટિલિઝ ટાપુજૂથમાં સેન્ટ વિન્સેન્ટ ટાપુ પર આવેલો સક્રિય જ્વાળામુખી પર્વત. 1,234 મીટરની ઊંચાઈ ધરાવતો સેન્ટ વિન્સેન્ટ ટાપુ સુંદર ભૌમિતિક આકાર ધરાવે છે. 1812માં અને ફરીથી 1902માં તેનાં પ્રચંડ પ્રસ્ફુટનો થયેલાં, તે વખતે અડધા ટાપુનો નાશ થયેલો અને અંદાજે 2,000 લોકોનાં મૃત્યુ થયેલાં.…
વધુ વાંચો >સ્કાર્ન
સ્કાર્ન : કણશ: વિસ્થાપન દ્વારા ઉદભવેલો વિશિષ્ટ ખડકપ્રકાર. સ્વીડનના ખાણિયાઓએ ધાતુખનિજ શિરાઓના સંપર્કમાં રહેલી ખડક-દીવાલોમાં મળતા ઘેરા રંગવાળા ખનિજ વિભાગો માટે આપેલું નામ. પછીથી આ નામ એ પ્રકારના સ્થૂળ દાણાદાર ખડક માટે અથવા ચૂનાખડક કે ડોલોમાઇટ પર ઉષ્ણ સિલિકા-સમૃદ્ધ દ્રાવણો કે ઍસિડિક વાયુબાષ્પની પ્રક્રિયાને કારણે ઉદભવતા ખનિજસમૂહો માટે પણ વપરાતું…
વધુ વાંચો >સ્કેપોલાઇટ
સ્કેપોલાઇટ : મારીઆલાઇટ, ડાયપાયર, મિઝોનાઇટ અને મીઓનાઇટ ખનિજોને સમાવી લેતા ખનિજ જૂથ માટેનું સામૂહિક નામ. તે વર્નેરાઇટના નામથી પણ ઓળખાય છે. તેમનું સામૂહિક રાસાયણિક બંધારણ દર્શાવતું સૂત્ર (Na, Ca, K) 4Al3 (Al, Si)3 Si6O24 (Cl, F, OH, CO3, SO4) મુકાય છે. બીજી રીતે, મારીઆનાઇટ = 3 આલ્બાઇટ + NaCl, મીઓનાઇટ…
વધુ વાંચો >સ્કોરિયા (scoria)
સ્કોરિયા (scoria) : જ્વાળામુખીજન્ય (કુદરતી) ધાતુમળ. જુદા જુદા કદના પ્રસ્ફુટિત જ્વાળામુખીજન્ય ટુકડાઓથી બનેલું દ્રવ્ય. સ્કોરિયા મોટે ભાગે ઘેરા રંગવાળો, ઓછો વજનદાર, અંશત: કાચમય અને અંશત: સ્ફટિકમય કણરચનાવાળો અને બેઝિક બંધારણવાળો હોય છે. તે વિશિષ્ટપણે અસંખ્ય અનિયમિત કોટરો કે બખોલોની કોષમય લાક્ષણિકતાવાળો હોય છે. સ્કોરિયાનું કણદ્રવ્ય જો 4 મિમી.થી 32 મિમી.…
વધુ વાંચો >સ્કોરોડાઇટ (scorodite)
સ્કોરોડાઇટ (scorodite) : ફેરિક આર્સેનેટ. રાસા. બં. : FeAsO4·2H2O. આર્સેનિક પેન્ટોક્સાઇડ 49.8 %, લોહ સિક્વિઑક્સાઇડ 34.6 %, જળમાત્રા : 15.6 %. સ્ફ. વર્ગ : ઑર્થોરહોમ્બિક. સ્ફ. સ્વ. : સ્ફટિકો ત્રિપાર્શ્વીય, અષ્ટકોણીય, મૃણ્મય, દળદાર. સંભેદ : (120) અપૂર્ણ, (010) અને (100) પર આંશિક. પ્રભંગ : ખરબચડો, બરડ. ચમક : કાચમયથી આછા…
વધુ વાંચો >સ્કોલેસાઇટ
સ્કોલેસાઇટ : કૅલ્શિયમ ઍલ્યુમિનિયમ સિલિકેટ. રાસાયણિક બંધારણ : CaO·A12O3 · 3SiO2·3H2O. સિલિકા : 45.9 %. ઍલ્યુમિના : 26 %. કૅલ્શિયમ ઑક્સાઇડ : 14.3 %. જળમાત્રા : 13.8 %. સ્ફ. વર્ગ : મૉનોક્લિનિક. સ્ફ. સ્વ. : નાજુક પ્રિઝમેટિક સ્ફટિકો; ગાંઠમય, દળદાર, રેસાદાર કે વિકેન્દ્રિત પણ હોય. યુગ્મતા : (010) ફલક પર,…
વધુ વાંચો >સ્ક્રૉપ જ્યૉર્જ જુલિયસ પૉલેટ (Scrope George Julius Poulett)
સ્ક્રૉપ, જ્યૉર્જ જુલિયસ પૉલેટ (Scrope, George Julius Poulett) (જ. 10 માર્ચ 1797, લંડન; અ. 19 જાન્યુઆરી 1876, ફેરલૉન, સરે, ઇંગ્લૅન્ડ) : અંગ્રેજ ભૂસ્તરશાસ્ત્રી તેમજ રાજકીય અર્થશાસ્ત્રી. તેમની મૂળ અટક તો થૉમ્સન હતી, પરંતુ વિલ્ટશાયરના છેલ્લા અર્લ વિલિયમ સ્ક્રૉપની પુત્રી સાથે લગ્ન કરીને તેમણે તેમની અટક ‘સ્ક્રૉપ’ રાખેલી. અભ્યાસ દરમિયાન પૂર્વસ્નાતક…
વધુ વાંચો >સ્ટાર ઑવ્ સાઉથ આફ્રિકા
સ્ટાર ઑવ્ સાઉથ આફ્રિકા : દક્ષિણ આફ્રિકામાંથી મળેલો તત્કાલીન સર્વપ્રથમ મોટા કદનો હીરો. 1869માં ઑરેન્જ નદીકાંઠેથી ત્યાંના વતની એક ભરવાડના છોકરાને મળેલો, તેણે તે હીરો બોઅર વસાહતીને 500 ઘેટાં, 10 બળદ અને 1 ઘોડાના બદલામાં વેચેલો. મૂળ સ્થિતિમાં તેનું વજન 84 કૅરેટ હતું. તે પછીથી તેને કાપીને 48 કૅરેટનો બનાવાયેલો.…
વધુ વાંચો >સ્ટિબનાઇટ
સ્ટિબનાઇટ : ઍન્ટિમનીનું ખનિજ. રાસા. બં. : Sb2S3. સ્ફ. વ. : ઑર્થોર્હોમ્બિક. સ્ફ. સ્વ. : સ્ફટિકો મોટે ભાગે નાજુક, પ્રિઝમેટિક, ઘણી વાર ઊભાં રેખાંકનોવાળા, વળેલા કે વળવાળા; વિકેન્દ્રિત સમૂહ સ્વરૂપે કે સોયાકાર સ્ફટિકોના મિશ્રસમૂહો; ક્યારેક પતરીમય, સ્તંભાકાર, દાણાદાર કે ઘનિષ્ઠ દળદાર પણ મળે. યુગ્મતા (130) કે (120) ફલક પર, પણ…
વધુ વાંચો >સ્ટિલબાઇટ
સ્ટિલબાઇટ : ઝિયોલાઇટ વર્ગનું ખનિજ. રાસા. બં. : NaCa2Al5Si13O3616H2O. સ્ફ. વ. : મૉનોક્લિનિક. સ્ફ. સ્વ. : સ્ફટિકો મોટે ભાગે વધસ્તંભની આકૃતિવાળા, આંતરગૂંથણી યુગ્મ-સ્વરૂપે મળે. યુગ્મસ્ફટિકો લગભગ સમાંતર સ્થિતિમાં બાણના ભાથા જેવા સમૂહો રચે; છૂટા, સ્વતંત્ર સ્ફટિકો ભાગ્યે જ મળે. વિકેન્દ્રિત, પતરીમય, ગોલકો કે દળદાર સ્વરૂપોમાં પણ મળે. યુગ્મતા (001) ફલક…
વધુ વાંચો >