ભૂગોળ
યુક્રેન
યુક્રેન : અગ્નિ યુરોપમાં આવેલો ખેતીપ્રધાન, ઔદ્યોગિક અને ખનિજ-સમૃદ્ધ પ્રદેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 49° 00´ ઉ. અ. અને 32° 00´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો આશરે 6,03,700 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની પૂર્વમાં રશિયા, ઉત્તરમાં બેલારુસ, દક્ષિણમાં મોલ્દેવિયા, રુમાનિયા અને કાળો સમુદ્ર તથા પશ્ચિમે પોલૅન્ડ, સ્લોવાક પ્રજાસત્તાક અને હંગેરી…
વધુ વાંચો >‘યુ’ ખીણ
‘યુ’ ખીણ : ખીણનો એક પ્રકાર. યુ ખીણ એ હિમજન્ય ઘસારાનું પરિણામ છે. હિમનદીના વહનપથ-વિભાગમાં હિમજથ્થાની બંને બાજુની ટેકરીઓના ઊર્ધ્વ ઘસારાને કારણે U-આકારના આડછેદનું ખીણદૃશ્ય ઊભું થતું હોવાથી આ પ્રકારનું ભૌમિતિક નામ પડેલું છે. કાશ્મીર વિસ્તારના ઉચ્ચ હિમાલયમાં આવેલી મોટાભાગની ખીણો ‘યુ’ આકારની છે. ક્યારેક કેટલીક નદીઓના ખીણભાગો પણ છીછરા…
વધુ વાંચો >યુગાન્ડા
યુગાન્ડા : પૂર્વ-મધ્ય આફ્રિકામાં આવેલો દેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : આશરે 4° 10´ ઉ. અ.થી 1° 15´ દ. અ. અને 29° 30´ પૂ. રે.થી 35° 00´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 2,35,880 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર તે આવરી લે છે. તે લગભગ બધી બાજુએથી ભૂમિપ્રદેશોથી ઘેરાયેલો છે. તેની ઉત્તરે સુદાન, પૂર્વમાં કેન્યા, દક્ષિણે ટાન્ઝાનિયા…
વધુ વાંચો >યુગોસ્લાવિયા
યુગોસ્લાવિયા અગ્નિ યુરોપમાં આવેલો પર્વતીય દેશ. તે ‘જુગોસ્લાવિયા’ નામથી પણ ઓળખાય છે. ભૌગોલિક સ્થાન : તે આશરે 42° 00´થી 47° 00´ ઉ. અ. અને 13° 30´ થી 23° 00´ પૂ. રે. વચ્ચેનો (અથવા 19° 00´ ઉ. અ. અને 44° 00´ પૂ. રે. આજુબાજુનો) આશરે 2,55,804 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે…
વધુ વાંચો >યુનાઇટેડ આરબ અમીરાત
યુનાઇટેડ આરબ અમીરાત : પશ્ચિમ એશિયામાં આવેલ સાત રાજ્યોનું સમવાયતંત્ર. યુનાઇટેડ આરબ અમીરાત એ અબુ ધાબી, દુબઈ, અશ શરીકાહ, અજમન, ઉમ્મ-અલ-કાયવાન, રાસ-અલ-ખયમાહ અને અલ ફુજ્યરાહ નામનાં સાત નાનાં રાજ્યોનું બનેલું સમવાયતંત્ર છે તથા અરબી સમુદ્રમાં ઈરાની અખાતના દક્ષિણ છેડે પશ્ચિમથી પૂર્વ તરફ પથરાયેલું છે. દરેક રાજ્યનું પાટનગર પણ એ જ…
વધુ વાંચો >યુનાન
યુનાન : ચીનના નૈર્ઋત્ય ભાગમાં આવેલું રાજ્ય. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 21°થી 29° ઉ. અ. અને 97°થી 106° પૂ. રે. વચ્ચેનો 4,36,200 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. વિસ્તારની ર્દષ્ટિએ ચીનનાં રાજ્યોમાં તે ચોથા ક્રમે આવે છે. નૈર્ઋત્યમાં તે પર્વતો અને ઉચ્ચપ્રદેશોથી ઘેરાયેલું છે. તેની વાયવ્યે તિબેટ, ઉત્તરે ઝેચિયાંગ, પૂર્વે…
વધુ વાંચો >યુફ્રેટીસ (નદી)
યુફ્રેટીસ (નદી) : નૈર્ઋત્ય એશિયાની સૌથી લાંબી નદી. તેની લંબાઈ 2,736 કિમી. જેટલી છે. ઐતિહાસિક ર્દષ્ટિએ મહત્વની ગણાતી ટાઇગ્રિસ-યુફ્રેટીસ નદીરચનાનો તે એક ભાગ છે. તે ટર્કીના છેક પૂર્વ છેડાના પહાડી પ્રદેશમાંથી નીકળે છે અને ટર્કી, સીરિયા અને ઇરાકમાં થઈને વહે છે. તેનો વહનપથ પશ્ચિમ તરફનો છે, સિરિયામાં અને ઇરાકમાં તે…
વધુ વાંચો >યુરોપ
યુરોપ ઑસ્ટ્રેલિયાને બાદ કરતાં દુનિયાના બાકીના ખંડો પૈકીનો નાનામાં નાનો ખંડ. સ્થાન–સીમા–વિસ્તાર : આ ખંડ ઘણા નાના નાના દ્વીપકલ્પોથી બનેલો એક મહાદ્વીપકલ્પ છે. તેનું ‘યુરોપ’ નામ સેમિટિક ભાષાના શબ્દ ‘Erib’ (અર્થ = પશ્ચિમનો અથવા સૂર્યાસ્તનો પ્રદેશ) પરથી ઊતરી આવેલું છે. તે આશરે 35° 30´થી 71° 00´ ઉ. અ. અને 22°…
વધુ વાંચો >‘યૂ’ આકાર સરોવર (ox-bow lake)
‘યૂ’ આકાર સરોવર (ox-bow lake) : અંગ્રેજી મૂળાક્ષર U જેવા ચાપ આકારનું, ઘોડાના પગની ખરી નીચે લગાડવામાં આવતી નાળને આબેહૂબ મળતું આવતું સરોવર. નદી જ્યારે તેની પુખ્ત (યુવા) અવસ્થાના ખીણપ્રદેશમાંથી પ્રૌઢ અવસ્થાના ખીણપ્રદેશમાં વહેતી વહેતી આગળ વધે છે ત્યારે ઘટી ગયેલા વહનવેગને કારણે નિક્ષેપ-જમાવટનું પ્રમાણ વધે છે. ખીણ-વિસ્તાર સપાટ બનતો…
વધુ વાંચો >યેનિસે (Yenisei) (નદી)
યેનિસે (Yenisei) (નદી) : સાઇબીરિયામાં આવેલી નદી. ભૌગોલિક સ્થાન : 71° 50´ ઉ. અ. અને 82° 40´ પૂ. રે. તે જેનિસે (Jenisei) નામથી પણ ઓળખાય છે. આ નદી દક્ષિણ સાઇબીરિયાના સાયન પર્વતોમાંથી નીકળી ઉત્તર તરફ 4,093 કિમી.ના અંતર સુધી વહે છે અને આર્ક્ટિક મહાસાગરને મળે છે. જ્યાં તે મહાસાગરને મળે…
વધુ વાંચો >