પ્રાણીશાસ્ત્ર

મોતી : ઝવેરાતમાં અગત્યનું સ્થાન ધરાવતો કીમતી પદાર્થ. રત્નો સાથે હંમેશાં મોતીની તુલના થાય છે. રત્નો ખીણમાંથી ખોળવામાં આવે છે અને તે અત્યંત કઠણ હોય છે. મોતી પ્રમાણમાં સાવ મૃદુ હોય છે. જોકે રત્નોની જેમ મોતી પણ પ્રકાશનું શોષણ અને પરાવર્તન કરે છે. મોતી-છીપ (pearl oyster) નામે ઓળખાતા દરિયાઈ મૃદુકાય…

મૉન્ટેગ્યુ, જ્યૉર્જ (જ. 1753, વિલ્ટશાયર ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1815) : આંગ્લ પ્રકૃતિવિશારદ. લશ્કરી કારકિર્દીમાં નિષ્ફળતા મળવાથી તથા તેમના લગ્નના પરિણામે પોતાની જાગીર ગુમાવવી પડે એ રીતે તેમને હાડમારી અને વેદના ભોગવવાં પડવાથી તેમનું ચિત્ત પક્ષીવિજ્ઞાનના અભ્યાસ તરફ વળ્યું. તે ડેવન રહેવા ચાલ્યા ગયા અને ત્યાં રહીને તેમણે તેમનું અધિકૃત અને વિખ્યાત…

મૉરિસ, ડૅસમંડ (જૉન) (જ. 24 જાન્યુઆરી 1928 Wilt Shire England U.K.) : બ્રિટનના નિપુણ પ્રાણીવિશારદ અને લેખક. તેમણે બર્મિગહામ અને ઑક્સફર્ડ ખાતે અભ્યાસ કર્યો; તે પછી નિકોલસ ટિંબરગનના હાથ નીચે પ્રાણી-વર્તન વિશે સંશોધન કર્યું. પછી લંડન ઝૂ ખાતે ગ્રેનાડા ટી.વી. ફિલ્મ યુનિટના વડા તરીકે 1956 –59 દરમિયાન કાર્ય કર્યું. 1959–67…

મોસમી શાહિન (Peregrine Falcon) : ભારતનું શિયાળુ યાયાવર પંખી. તેનું શાસ્ત્રીય નામ છે Falco rusticolus. તેનો વર્ગ Falconiformes છે અને તેનો Falconidae કુળમાં સમાવેશ થાય છે. તેનું કદ કાગડા જેવડું, 38થી 46 સેમી. સુધીનું હોય છે. તેનું માથું અને ઉપલું શરીર ઘેરા સ્લેટિયા રંગનાં હોય છે. તેમાં કાળી રેખાઓ હોય…

મોહુકો (Crow, Pheasant) : ભારતભરમાં જોવા મળતું નિવાસી પક્ષી. અં. ક્રો-ફેઝન્ટ; હિં. મહોખ; ગુ. મેહુકો અને હોક્કો પણ કહેવાય છે. તેનાં નવાં નામ ધુકિયો અને ધોમરો પણ છે. તેને ‘જામનગરી કાગડો’ પણ કહે છે. નર-માદાનો રંગ એકસરખો. કદ 50.80 સેમી. કદમાં કાગડા કરતાં મોટો; માથું, ડોક ને છાતીનો ઉપલો ભાગ…

મ્યૂલર જોહાનેસ પીટર (જ. 7 એપ્રિલ 1801, કૉબ્લેન્ઝ; અ. 28 એપ્રિલ 1858, બર્લિન) : જર્મન દેહધર્મવિજ્ઞાની. ગર્ભવિજ્ઞાનના એક સ્થાપક તેમજ દરિયાઈ પ્રાણીશાસ્ત્રના અભ્યાસની પહેલ કરનાર ખ્યાતનામ વિજ્ઞાની. મ્યૂલરે, ઈ. સ. 1823માં બૉન વિશ્વવિદ્યાલયની આયુર્વિજ્ઞાનની ઉપાધિ પ્રાપ્ત કરી. તેનાં શરૂઆતનાં સંશોધનો સસ્તનોની દેહધર્મવિદ્યા તેમજ પેશીવિજ્ઞાનના ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલાં છે. રોગ-વિજ્ઞાન(pathology)ના અભ્યાસમાં…

યકૃત (માનવેતર પ્રાણીઓ) : જુઓ પાચનતંત્ર (માનવેતર પ્રાણીઓ)