૩.૩૦
ઑરોઝ્કો જોસે ક્લૅમેન્તથી ઓસિયાનિક પોએમ્સ
ઑર્થોક્લેઝ
ઑર્થોક્લેઝ : આલ્કલી ફેલ્સ્પાર વર્ગનું માટીઉદ્યોગ(pottery)નું ઉપયોગી ખનિજ. રા.બં. – KALSi3O8, કેટલીક વખત Kને સ્થાને Naની પુરવણી; સ્ફ. વ. – મૉનોક્લિનિક; સ્વ. – પ્રિઝમ, પિનેકોઇડ અને હેમિઓર્થોડોમથી બંધાયેલા સ્ફટિકો સામાન્ય. દાણાદાર કે પટ્ટાદાર સંરચનાવાળા કે જથ્થામય. સાદી કે અંતર્ભેદિત યુગ્મતા. કાલ્સબાડ, બેવેનો અને માનેબાક મુખ્ય યુગ્મતા પ્રકાર; રં. – રંગવિહીન,…
વધુ વાંચો >ઑર્થોનાઇસ
ઑર્થોનાઇસ – ઑર્થોશિસ્ટ (orthogneiss – orthoschist) : વિકૃત ખડકોના પ્રકારો. પૂર્વ અસ્તિત્વ ધરાવતા અગ્નિકૃત ખડકો પર થતી વિકૃત પ્રક્રિયાની અસરો દરમિયાન તેમાં ખનિજીય, રાસાયણિક તેમજ કણરચનાત્મક ફેરફારો થાય છે. આર્કિયન રચના તરીકે ઓળખાતી ભારતની ખડકરચનામાં આ ખડકપ્રકારો મળી આવે છે. વ્રિજવિહારી દીનાનાથ દવે
વધુ વાંચો >ઑર્થોરહોમ્બિક વર્ગ
ઑર્થોરહોમ્બિક વર્ગ (orthorhombic system) : સ્ફટિકરૂપ પદાર્થો(ખનિજ વગેરે)ના છ સ્ફટિકવર્ગો પૈકીનો એક. આ સ્ફટિકવર્ગમાં સમાવિષ્ટ તમામ ખનિજ સ્ફટિકોમાં ત્રણ અસમાન લંબાઈના a, b, c સ્ફટિક અક્ષ હોય છે; તે અરસપરસ 900ને ખૂણે છેદે છે. સ્ફટિકની આગળથી પાછળ જતો અક્ષ ‘a’ નામથી અને (કેટલાક અપવાદ સિવાય) ટૂંકો હોવાથી ‘brachy’ તરીકે ઓળખાય…
વધુ વાંચો >ઑર્થોસિલિકેટ ખનિજો
ઑર્થોસિલિકેટ ખનિજો : સિલિકેટ ખનિજોનો એક વર્ગ. મૅગ્મામાંથી ઉદભવતાં ખનિજો મૅગ્માજન્ય ખનિજો અથવા આગ્નેય ખનિજો (pyrogenetic minerals) તરીકે ઓળખાય છે. મૅગ્માના બંધારણમાં ઑક્સિજન અને સિલિકોન વિપુલ પ્રમાણમાં રહેલાં તત્વો છે. પરિણામે અગ્નિકૃત ખડકોમાં મળી આવતાં ખનિજો મુખ્યત્વે સિલિકેટ અને સિલિકા છે. સિલિકા ઉપરાંત થોડાં અન્ય ઑક્સાઇડ ખનિજો પણ અગ્નિકૃત ખડકોમાં…
વધુ વાંચો >ઑર્ફિઝમ
ઑર્ફિઝમ (Orphism) : આધુનિક ચિત્રકલાનો એક વાદ. તેનું નામકરણ 1913માં ફ્રેંચ કવિ ઍપૉલિનોરે (Apollinaire) કર્યું હતું. વાસ્તવિક જગતમાંથી કોઈ પણ ઘટકો કે આકારોનું અહીં કૅન્વાસ પર અનુકરણ કરવાની નેમ નથી, પણ માત્ર કલાકારના મનોગતમાં પડેલી કપોલકલ્પનાને લાલ, પીલો અને વાદળી – એ ત્રણ મૂળ રંગો વડે તેમની છટા (tints) સહિત…
વધુ વાંચો >ઑર્બિક્યુલર સંરચના
ઑર્બિક્યુલર સંરચના : અગ્નિકૃત ખડકોમાં જોવા મળતી વિશિષ્ટ પ્રકારની સંરચનાનો ક્વચિત્ મળી આવતો એક વિરલ પ્રકાર. મુખ્યત્વે ગ્રૅનાઇટ કે ડાયોરાઇટ જેવા સંપૂર્ણ સ્ફટિકમય કણરચના ધરાવતા કેટલાક અંત:કૃત ખડકોમાં ક્યારેક આ સંરચના જોવા મળી જાય છે; એમાં તેનો મધ્યસ્થ ભાગ (nucleus) કોઈક આગંતુક ખડકનો બનેલો હોય અને તેની આજુબાજુ વિવિધ ખનિજીય…
વધુ વાંચો >ઓર્મુઝ
ઓર્મુઝ (Hormuz) : ઓર્મુઝની સામુદ્રધુની ઉપરનો ઈરાનમાં આવેલો એ નામનો ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : 260 34′ ઉ. અ. અને 560 15′ પૂ. રે. વિસ્તાર 41 ચોકિમી. બંદર અબ્બાસથી પૂર્વમાં આશરે 80 કિમી. દૂર આધુનિક મિનાબ શહેરની નજીક ઓર્મુઝ શહેર આવેલું હતું. ઓર્મુઝની સામુદ્રધુની ઓમાનના અખાતને પર્શિયન અખાત સાથે સાંકળે છે.…
વધુ વાંચો >ઑર્લેન્ડો
ઑર્લેન્ડો : યુ.એસ.ના ફ્લોરિડા રાજ્યના મધ્યવિસ્તારમાં આવેલા ઑરેન્જ પરગણાનું ઔદ્યોગિક મથક. ભૌ. સ્થાન : 280 32′ ઉ. અ. 810 22′ પ. રે.. 1844ના અરસામાં લશ્કરના એક થાણાના વસવાટમાંથી આ નગર ઊભું થયું હતું; તેને 1856માં પરગણાના મથક તરીકે તથા 1875માં નગર તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી. તેનું મૂળ નામ જર્નિગન…
વધુ વાંચો >ઑલ ઇન્ડિયા કાઉન્સિલ ઑવ્ સ્પૉર્ટ્સ
ઑલ ઇન્ડિયા કાઉન્સિલ ઑવ્ સ્પૉર્ટ્સ : અખિલ ભારતીય રમતગમત સમિતિ. સ્વાતંત્ર્ય ચળવળ દરમિયાન, રાષ્ટ્રસેવાની ધગશથી વ્યાયામનો વિકાસ થયો હતો. પરંતુ સ્વતંત્ર થયા પછી આ પ્રકારની લોકપ્રવૃત્તિમાં ઓટ આવી. રમતગમતને પ્રોત્સાહન આપવા વિવિધ પગલાં લેવામાં આવ્યાં અને 1954માં ભારત સરકારે ઑલ ઇન્ડિયા કાઉન્સિલ ઑવ્ સ્પૉર્ટ્સની રચના કરી; તેનાં મુખ્ય કાર્યો નીચે…
વધુ વાંચો >ઑલ ક્વાયેટ ઑન ધ વેસ્ટર્ન ફ્રન્ટ (1930)
ઑલ ક્વાયેટ ઑન ધ વેસ્ટર્ન ફ્રન્ટ (1930) : સર્વપ્રથમ યુદ્ધવિરોધી બોલપટ. યુનિવર્સલ સ્ટુડિયો દ્વારા નિર્મિત અને એરિક મારીઆ રિમાર્કની યુદ્ધવિરોધી મહાન નવલકથા ઉપર આધારિત આ ફિલ્મ આજે પણ યુદ્ધવિરોધી ફિલ્મોની શ્રેણીમાં અગ્રસ્થાન ધરાવે છે. જર્મનીએ આ ફિલ્મ ઉપર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો, તે છેક 1960માં ઉઠાવ્યો. પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ ઉપર આધારિત આ…
વધુ વાંચો >ઑરોઝ્કો, જોસે ક્લૅમેન્ત
ઑરોઝ્કો, જોસે ક્લૅમેન્ત (જ. 23 નવેમ્બર 1883, ઝાપોત્લાન, જાલિસ્કો, મેક્સિકો; અ. 7 સપ્ટેમ્બર 1949, મેક્સિકો નગર, મેક્સિકો) : વિશ્વવિખ્યાત મેક્સિકન ચિત્રકાર; સમાજવાદી વાસ્તવમૂલક શૈલીના પ્રણેતાઓમાંનો એક. ચાર વરસનો હતો ને કુટુંબે ઝાપોત્લાન ગામેથી મેક્સિકો નગરમાં સ્થળાંતર કર્યું. બાર વરસની ઉંમરે કૃષિશાળામાં દાખલ થયો અને એકવીસ વરસની ઉંમરે પ્રેપરેટરી સ્કૂલમાં ગણિતના…
વધુ વાંચો >ઓરોબેન્કેસી
ઓરોબેન્કેસી : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલું એક કુળ. બૅન્થામ અને હૂકરની વર્ગીકરણ-પદ્ધતિ પ્રમાણે તેનું સ્થાન આ પ્રમાણે છે : વર્ગ – દ્વિદળી. ઉપવર્ગ – યુક્તદલા (Gamopetalae). શ્રેણી – દ્વિસ્ત્રીકેસરી (Bicarpellatae). ગોત્ર – પર્સોનેલ્સ. કુળ – ઓરોબેન્કેસી. આ કુળમાં 13 પ્રજાતિઓ અને લગભગ 140 જેટલી જાતિઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. મોટેભાગે…
વધુ વાંચો >ઓર્કની
ઓર્કની : સ્કૉટલૅન્ડથી ઉત્તરે તેના ઈશાન કાંઠા નજીક 32 કિમી. દૂર પેન્ટલૅન્ડ ફર્થ તરીકે ઓળખાતી સામુદ્રધુનીમાં આવેલા 70 ઉપરાંત ટાપુઓનો સમૂહ. ભૌ. સ્થાન 590 ઉ. અ. અને 30 પ. રે. આ ટાપુઓ સમુદ્રસપાટીથી ઓછી ઊંચાઈવાળા તેમજ વૃક્ષવિહીન છે. અખાતી પ્રવાહ અહીંથી પસાર થતો હોવાથી આબોહવા સૌમ્ય રહે છે. તે પૈકી…
વધુ વાંચો >ઑર્ગેનિઝેશન ઑવ્ અમેરિકન સ્ટેટ્સ (OAS)
ઑર્ગેનિઝેશન ઑવ્ અમેરિકન સ્ટેટ્સ (OAS) : પશ્ચિમ ગોળાર્ધના દેશોએ સામૂહિક આત્મરક્ષણ, પ્રાદેશિક સહકાર અને પરસ્પરના વિવાદોનું શાંતિપૂર્ણ પદ્ધતિ દ્વારા નિરાકરણ લાવવાના હેતુથી રચેલું સંગઠન. 14 એપ્રિલ 1890ના રોજ અમેરિકા ખંડના દેશોના પ્રતિનિધિઓ વૉશિંગ્ટન ખાતે ફર્સ્ટ ઇન્ટરનૅશનલ કૉન્ફરન્સ ઑવ્ અમેરિકન સ્ટેટ્સના નિમિત્તે એકત્ર થયા ત્યારે આ સંસ્થાનાં બીજ રોપાયાં હતાં. આ…
વધુ વાંચો >ઑર્ગેનિઝેશન ફૉર ઈકોનૉમિક કોઑપરેશન ઍન્ડ ડેવલપમેન્ટ (OECD)
ઑર્ગેનિઝેશન ફૉર ઈકોનૉમિક કોઑપરેશન ઍન્ડ ડેવલપમેન્ટ (OECD) : આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યાપાર અને આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહન તથા અલ્પવિકસિત દેશોને સહાય આપવાના હેતુથી ઊભી કરવામાં આવેલી આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થા. યુરોપના 18 દેશો અને અમેરિકા તથા કૅનેડા એમ વીસ દેશોએ 14 ડિસેમ્બર 1960ના રોજ આ સંસ્થાની સ્થાપનાના સંધિપત્ર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા અને 30 સપ્ટેમ્બર…
વધુ વાંચો >ઑર્ગેનિઝેશન ફૉર યુરોપિયન ઈકોનૉમિક કો-ઑપરેશન (O.E.E.C.)
ઑર્ગેનિઝેશન ફૉર યુરોપિયન ઈકોનૉમિક કો-ઑપરેશન (O.E.E.C.) : પશ્ચિમ યુરોપના યુદ્ધોત્તર આર્થિક પુનરુત્થાન માટે સ્થપાયેલી સંસ્થા. અમેરિકાના વિદેશમંત્રી જ્યૉર્જ માર્શલે પશ્ચિમ યુરોપના દેશોને યુદ્ધોત્તર સમયમાં ફરી બેઠા કરવા જાણીતી માટે જરૂરી આર્થિક મદદ કરવાની યોજના જાહેર કરેલી તે ‘માર્શલ પ્લાન’ તરીકે જાણીતી છે. આ યોજનાને આધારે જુલાઈ 1947માં પૅરિસ ખાતે યુરોપીય…
વધુ વાંચો >ઑર્ગેનોફૉસ્ફરસ વિષાક્તતા (organophosphorus poiso-ning)
ઑર્ગેનોફૉસ્ફરસ વિષાક્તતા (organophosphorus poisoning) : ઑર્ગેનોફૉસ્ફરસ રસાયણોથી થતી ઝેરી અસર. તે જંતુનાશકો (insecticides), કીટનાશકો (pesticides) તથા દવાઓ તરીકે વપરાય છે; દા.ત., ડાઇઆઇસોપ્રોપાઇલ ફ્લુરોફૉસ્ફેટ (DFP), ટેટ્રાઇથાઇલ પાયરોફૉસ્ફેટ (TEPP) અને ઇકોથાયોફેટ જેવી દવાઓ તથા પેરાથિયોન, મેલેઠથિયોન, મિપાફોકસ, ઑક્ટામિથાઇલ પાયરોફૉસ્ફેટ ટેટ્રામાઇડ્ (OMPA), ડાયાઝીનોન જેવાં જંતુનાશકો, ટ્યુબન (tuban), સરીન અને સોમન જેવા ખૂબ જ…
વધુ વાંચો >ઑર્ડર
ઑર્ડર : પશ્ચિમના શિષ્ટ સ્થાપત્યમાં સ્તંભોની વિવિધ રચના માટે વપરાતો શબ્દ. સામાન્ય રીતે સ્તંભ કુંભી (base), સ્તંભદંડ (shaft) અને શિરાવટી(capital)નો બનેલો હોય છે. તે સુશોભિત અને પ્રમાણસર હોય છે. સ્તંભોની આ શૈલી ડૉરિક, ટસ્કન, આયોનિક, કોરિન્થિયન અથવા કૉમ્પોઝિટ છે. આ સર્વમાં ટસ્કન શૈલીના સ્તંભો સર્વથી સાદા છે અને તે સંભવત:…
વધુ વાંચો >ઑર્ડોવિસિયન રચના
ઑર્ડોવિસિયન રચના (Ordovician System) : ભૂસ્તરીય કાળગણનાક્રમ મુજબ પ્રથમ જીવયુગની છ ખડકરચનાઓ પૈકીની દ્વિતીય ક્રમે આવતી રચના. આ રચના તૈયાર થવા માટેનો સમયગાળો એટલે ઑર્ડોવિસિયન કાળ. ભૂસ્તરીય ઇતિહાસના અતીતમાં ગણતરી મૂકતાં 6.5 કરોડ વર્ષ જેટલા લાંબા સમય સુધી ચાલેલો ઑર્ડોવિસિયન કાળ આજથી 50 કરોડ વર્ષ પૂર્વે શરૂ થયેલો અને 43.5…
વધુ વાંચો >ઓર્તેગા ય ગાસેત, યોઝ
ઓર્તેગા ય ગાસેત, યોઝ (જ. 9 મે 1883, મેડ્રિડ, સ્પેન; અ. 18 ઑક્ટોબર 1955, મેડ્રિડ, સ્પેન) : સ્પૅનિશ લેખક અને ચિંતક. જર્મનીમાં તત્વજ્ઞાનનો પાંચ વર્ષ અભ્યાસ. 1910-1936 સુધી મૅડ્રિડ યુનિવર્સિટીમાં અધ્યાત્મવાદ(metaphysics)ના અધ્યાપક. તે પ્રિમો દ રિવેરાની તાનાશાહીના વિરોધી હતા. સ્પેનના આંતરવિગ્રહ દરમિયાન તેમણે સ્વયં દેશવટો ભોગવ્યો હતો. 1945માં તે સ્પેન…
વધુ વાંચો >