૨.૨૨
ઇન્ટરનેશનલ ક્રૉપ્સ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફૉર ધ સેમિઍરિડ ટ્રૉપિક્સથી ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ્સ ઍક્ટ, 1861
ઇન્ટરનૅશનલ મેઇઝ ઍન્ડ વ્હીટ ઇમ્પ્રૂવમેન્ટ સેન્ટર
ઇન્ટરનૅશનલ મેઇઝ ઍન્ડ વ્હીટ ઇમ્પ્રૂવમેન્ટ સેન્ટર (CIMMYT) : ફૉર્ડ અને રૉકફેલર ફાઉન્ડેશનોના સહયોગથી 1966માં મકાઈ અને ઘઉંની સુધારણા માટેનું બેટોન(મેકિસકો)માં સ્થાપવામાં આવેલું કેન્દ્ર. આ માટેનું પાયાનું કામ મેક્સિકોમાં 1943માં શરૂ થયું હતું. મકાઈની જનીનિક વિવિધતાને આધારે ઉદભવતી 8,000થી વધુ જાતોનું એકત્રીકરણ તથા તેમની જાળવણી અને વહેંચણીનું કાર્ય આ સંસ્થા સંભાળે…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ રાઇસ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ
ઇન્ટનેશનલ રાઇસ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (IRRI) : ફૉર્ડ અને રૉકફેલર ફાઉન્ડેશનો દ્વારા મનીલા(ફિલિપાઇન્સ)માં 1960માં ચોખાના સંશોધન માટે સ્થપાયેલ આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થા. આ સંસ્થાનું મુખ્ય ધ્યેય ચોખાના પાકની સુધારણા છે. અત્યાર સુધીમાં ચોખાની લગભગ 42,000 થી વધુ જાતોના જનનરસ(germ plasm)નો સંગ્રહ કરવામાં આવેલો છે. આ જાતોની જાળવણી અને વહેંચણી કરવામાં આવે છે. લાંબા…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ લાઇવસ્ટૉક સેન્ટર ફૉર આફ્રિકા
ઇન્ટરનેશનલ લાઇવસ્ટૉક સેન્ટર ફૉર આફ્રિકા : ઉષ્ણકટિબંધના આફ્રિકન દેશોમાં પશુસંવર્ધન અને તેની પેદાશોના વેચાણક્ષેત્રમાં આમૂલ પરિવર્તન લાવી આમજનતાનું જીવનધોરણ સુધારવાના ઉદ્દેશથી એડિસ અબાબા(ઇથોપિયા)માં 1976માં સ્થાપવામાં આવેલું કેન્દ્ર. આ મથક આફ્રિકાના ઉષ્ણકટિબંધના ઊંચાણવાળા વિસ્તારોના પશુસંવર્ધનને લગતા પ્રશ્નો ઉપર સંશોધન કરે છે. આ ઉપરાંત સૂકા પ્રદેશો, ભેજવાળા પ્રદેશો અને વિશાળ ચરિયાણ ધરાવતા…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ લેબૉરેટરી ફૉર રિસર્ચ ઑન ઍનિમલ ડિઝીસિઝ
ઇન્ટરનેશનલ લેબૉરેટરી ફૉર રિસર્ચ ઑન ઍનિમલ ડિઝીસિઝ (ILRAD) : પૂર્વ આફ્રિકામાં નૈરોબી ખાતે આંતરરાષ્ટ્રીય કૃષિ સંશોધન સંસ્થા તથા કેન્યા સરકારની મદદથી 1973માં સ્થાપવામાં આવેલી પ્રયોગશાળા. આ પ્રયોગશાળા દરિયાની સપાટીથી 1544 મી. ઊંચાઈએ 79 હેક્ટર જમીનમાં પથરાયેલી છે અને આધુનિક સંશોધનનાં સાધનોથી સજ્જ છે. આ સંસ્થામાં 45 વૈજ્ઞાનિકો અને તાલીમ પામેલ…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ સેન્ટર ફૉર એગ્રિકલ્ચરલ રિસર્ચ ઇન ધ ડ્રાય એરિયાઝ
ઇન્ટરનેશનલ સેન્ટર ફૉર એગ્રિકલ્ચરલ રિસર્ચ ઇન ધ ડ્રાય એરિયાઝ (ICARDA) : સૂકા વિસ્તારના કૃષિસંશોધન અંગે એલેપો(બેરોન)માં CGIAR દ્વારા સ્થપાયેલ કેન્દ્ર. આ સંસ્થા જવ, ઘઉં અને મસૂરની જાતની સુધારણા માટે મુખ્યત્વે જવાબદાર છે. આ ઉપરાંત ખેતી-પદ્ધતિ, ઘેટાંની જાળવણી તથા સુધારણા માટે પણ ત્યાં સંશોધન હાથ ધરવામાં આવે છે. ભૂમધ્ય પ્રદેશ અને…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ સેન્ટર ફૉર ટ્રૉપિકલ એગ્રિકલ્ચર
ઇન્ટરનેશનલ સેન્ટર ફૉર ટ્રૉપિકલ એગ્રિકલ્ચર (CIAT) : ફૉર્ડ અને રૉકફેલર ફાઉન્ડેશનના સહિયારા પ્રયત્નોથી પાલમીરા, કોલંબિયામાં સ્થાપવામાં આવેલ ઉષ્ણકટિબંધની ખેતી માટેનું આંતરરાષ્ટ્રીય કેન્દ્ર. સીઆટે કસાવા (Cassava tropica) અને કઠોળ(beans)ની સુધારણા માટેની પ્રાથમિક જવાબદારી સ્વીકારી છે. કસાવા આફ્રિકા, લૅટિન અમેરિકા, ઇન્ડોનેશિયા અને ફિલિપાઇન્સમાં મોટા પ્રમાણમાં વવાય છે. તેના મૂળ ખોરાક તરીકે સાબુદાણા…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરપૉલ
ઇન્ટરપૉલ : વિશ્વના જુદા જુદા સભ્ય દેશોના પરસ્પર સહકાર દ્વારા રચવામાં આવેલ પોલીસ-સંગઠન. તેનું આખું નામ ‘ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ પોલીસ ઑર્ગનાઇઝેશન’ છે. આવું સંગઠન સ્થાપવાનો વિચાર પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ (1914-18) પહેલાં આવેલો, પરંતુ તેની વિધિસર સ્થાપના 1923માં કરવામાં આવી હતી. સ્થાપના-સમયે તેની સભ્ય સંખ્યા માત્ર વીસ હતી, પરંતુ હવે તે વધીને 140…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરફેરૉન
ઇન્ટરફેરૉન (interferon) : વિષાણુઓ સામે રક્ષણ આપવા માટે માનવી અને સસ્તન પ્રાણીઓના શરીરમાં તાત્કાલિક ઉત્પન્ન થતાં પ્રોટીનો. પ્રતિવિષાણુ(antiviral) પરિસ્થિતિના નિર્માણ માટે ઇન્ટરફેરૉન ત્રણ ઉત્સેચકોની ઑલિગોન્યુક્લિયોટાઇડ સિન્થેટેઝ (oligonucleotide synthetase), એન્ડોન્યૂક્લિયોઝ (endonuclease), અને કિનેઝ(Kinase)ની મદદ લે છે. જ્યાં સુધી સંવેદનશીલ કોષને વિષાણુનો ચેપ ન લાગે ત્યાં સુધી આ ઉત્સેચકો સુષુપ્ત રહે છે.…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરફેરૉમેટ્રી
ઇન્ટરફેરૉમેટ્રી : વ્યતિકરણની ઘટના ઉપર આધારિત સૂક્ષ્મ માપન માટેની પદ્ધતિઓ. જુદા-જુદા સ્રોતમાંથી ઉદભવતા તરંગો તેમના પ્રસારના ક્ષેત્રમાં સંગઠિત અસર ઉપજાવે છે. આવી અસરને તરંગોનું વ્યતિકરણ (interference) કહે છે. વ્યતિકરણને કારણે અમુક સ્થાન આગળ, જ્યાં વ્યતિકરણ ઉત્પન્ન કરતા બે તરંગો વચ્ચે કલા(phase)નો તફાવત 0, 2π, 4π,,…… જેટલો હોય ત્યાં કંપમાત્રા (એટલે…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ ક્રૉપ્સ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફૉર ધ સેમિઍરિડ ટ્રૉપિક્સ
ઇન્ટરનેશનલ ક્રૉપ્સ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફૉર ધ સેમિઍરિડ ટ્રૉપિક્સ (ICRISAT) : ભારતના આંધ્રપ્રદેશમાં હૈદરાબાદ શહેરના પાટણચેરુમાં આવેલું વિષુવવૃત્તીય અર્ધ-સૂકા પ્રદેશોના પાકના ઉત્પાદન અને સુધારણા માટેનું 1972માં સ્થપાયેલ આંતરરાષ્ટ્રીય સંશોધનકેન્દ્ર. આ સંસ્થા જુવાર, બાજરી, મગફળી, તુવેર અને ચણાના પાકની જાતો તથા સૂકી ખેતીની પદ્ધતિઓ પર સંશોધન કરે છે. તેનાં કાર્યો નીચે પ્રમાણે…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ ક્લિયરિંગ યુનિયન
ઇન્ટરનેશનલ ક્લિયરિંગ યુનિયન : સુવર્ણધોરણની પડતી પછી આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે વૈકલ્પિક નાણાવ્યવસ્થાની યોજના. આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે નવી નાણાવ્યવસ્થા ઊભી કરવાના હેતુથી 1944માં અમેરિકાના બ્રેટનવૂડ્ઝ ખાતે આયોજિત પરિષદમાં બ્રિટને ઇન્ટરનેશનલ ક્લિયરિંગ યુનિયનની સ્થાપના અંગેનો પ્રસ્તાવ રજૂ કર્યો હતો. તેની વિગતોનો ખરડો સુવિખ્યાત અર્થશાસ્ત્રી જે. એમ. કેઇન્સે તૈયાર કર્યો હતો અને તેથી તે ‘કેઇન્સ…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ જિયોફિઝિકલ યર
ઇન્ટરનેશનલ જિયોફિઝિકલ યર (IGY) : 1 જુલાઈ, 1957થી 31 ડિસેમ્બર, 1959 સુધીનો 30 મહિનાનો ભૂભૌતિક સંશોધનોનો સમયગાળો. જગતભરમાં આ કાર્યક્રમ તે સમયે હાથ ધરવામાં આવ્યો હતો. તેના અધ્યક્ષ ભૌતિક અનુસંધાન પ્રયોગશાળા નિર્દેશક ડૉ. કે. આર. રામનાથન હતા. IGYમાં વિશ્વભરના 70 દેશોના 30,000થી વધુ વૈજ્ઞાનિકોનો સાથ-સહકાર સાંપડ્યો હતો. આંતરરાષ્ટ્રીય વૈજ્ઞાનિક સહકારનું…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ ટેલિકૉમ્યુનિકેશન યુનિયન
ઇન્ટરનેશનલ ટેલિકૉમ્યુનિકેશન યુનિયન (ITU) : દૂરસંચાર(telecommunication)નાં વિવિધ સ્વરૂપો અંગે આંતરરાષ્ટ્રીય સહકારને ઉત્તેજન આપવા 15 નવેમ્બર, 1947ના રોજ અસ્તિત્વમાં આવેલી સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સંઘની વિશિષ્ટ સંસ્થા. આઈ.ટી.યુ.નો ઉદગમ 1865માં પૅરિસમાં સ્થપાયેલ ઇન્ટરનેશનલ ટેલિગ્રાફ યુનિયન ગણી શકાય. માર્કોનીની શોધથી રેડિયોતરંગ મારફત સંદેશાવહન શક્ય બનતાં ઇન્ટરનેશનલ રેડિયો ટેલિગ્રાફ કન્વેન્શનની સ્થાપના 1903માં બર્લિનમાં થઈ હતી.…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનૅશનલ ડેવલપમેન્ટ એસોસિયેશન
ઇન્ટરનૅશનલ ડેવલપમેન્ટ એસોસિયેશન (IDA) : વિશ્વબૅન્ક સાથે જોડાયેલી પરંતુ નાણાકીય અને કાનૂની રીતે અલગ એવી સંયુક્ત રાષ્ટ્રોની સપ્ટેમ્બર 1960માં સ્થપાયેલી સંસ્થા. આ સંસ્થાનો સભ્ય-દેશ વિશ્વબૅન્કનો સભ્ય હોય તે અનિવાર્ય છે. વિશ્વબૅન્કના અધિકારીઓ જ હોદ્દાની રૂએ આ સંસ્થાના અધિકારીઓ હોય છે. તેનું વડું મથક અમેરિકામાં વૉશિંગ્ટન ડી.સી. ખાતે છે. વિશ્વબૅન્કની તુલનામાં…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ પોટેટો સેન્ટર
ઇન્ટરનેશનલ પોટેટો સેન્ટર : કન્સલ્ટેટિવ ગ્રૂપ ઑન ઇન્ટરનેશનલ એગ્રિકલ્ચરલ રિસર્ચ (CGIAR) દ્વારા ઉષ્ણ કટિબંધના દેશોની બટાટાની જાતોની સુધારણા માટે 1971માં લિમા(પેરુ)માં સ્થાપવામાં આવેલ કેન્દ્ર. તેની ખાસ જવાબદારી જનનરસ (germ plasm) એકત્રિત કરી તેને જાળવી રાખવાની છે. આજ સુધીમાં તેણે બટાટાની 11,000થી વધુ જાતોની નોંધણી કરી છે. બટાટાની જાતોની સુધારણાનું કાર્ય કરતાં…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનેશનલ ફાયનાન્સ કૉર્પોરેશન
ઇન્ટરનેશનલ ફાયનાન્સ કૉર્પોરેશન (IFC) : વિશ્વબૅન્ક સાથે ગાઢ રીતે સંકળાયેલી પણ કાનૂની રીતે અલગ એવી 24 જુલાઈ 1956માં સ્થપાયેલી સંસ્થા. તે રાષ્ટ્રસંઘની વિશિષ્ટ સંસ્થા (specialised agency) છે. 1961માં તેનું ખતપત્ર સ્વીકારાયું ત્યાં સુધી તેની પ્રવૃત્તિઓ મર્યાદિત રહી હતી, કારણ કે નાણાંના અભાવે તે શેર ખરીદી શકતી ન હતી. અલ્પવિકસિત અને…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનૅશનલ ફિઝિશિયન્સ ફૉર ધ પ્રિવેન્શન ઑફ ન્યુક્લિયર વૉર
ઇન્ટરનૅશનલ ફિઝિશિયન્સ ફૉર ધ પ્રિવેન્શન ઑવ્ ન્યુક્લિયર વૉર : 1985નું શાંતિનું નોબેલ પારિતોષિક મેળવનાર સંસ્થા. આ સંસ્થા હૃદયરોગના બે નિષ્ણાત તબીબો – એક અમેરિકાના હાર્વર્ડ સ્કૂલ ઑવ્ પબ્લિક હેલ્થના પ્રોફેસર ડૉ. બર્નાર્ડ લોન અને બીજા રશિયાના હૃદયરોગના રાષ્ટ્રીય સંશોધનકેન્દ્રના નિયામક યેવજેની ચાઝોલ દ્વારા 1980માં શરૂ કરવામાં આવી હતી. સંસ્થાનો મુખ્ય…
વધુ વાંચો >ઇન્ટરનૅશનલ બોર્ડ ફૉર પ્લાન્ટ જિનેટિક રિસર્ચ
ઇન્ટરનૅશનલ બોર્ડ ફૉર પ્લાન્ટ જિનેટિક રિસર્ચ (IBPGR) : કન્સલ્ટેટિવ ગ્રૂપ ઑવ્ ઇન્ટરનૅશનલ ઍગ્રિકલ્ચરલ રિસર્ચ (CGIAR) દ્વારા 1974માં રોમ(ઇટાલી)માં છોડની જનીન સંપત્તિના સંશોધન માટે સ્થાપવામાં આવેલું આંતરરાષ્ટ્રીય મંડળ. તેનું મુખ્ય ધ્યેય છોડની જનીન સંપત્તિ એકત્રિત કરી, સાચવી, આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે તેનો મુક્ત વિનિયોગ કરીને આ પ્રકારનું કાર્ય કરતાં અન્ય મંડળોને સહકાર, સહયોગ…
વધુ વાંચો >