૨૩.૧૧
સિક્કિમથી સિદ્ધાર્થનગર
સિક્કિમ
સિક્કિમ : ભારતના ઉત્તર ભાગમાં આવેલું રાજ્ય. દેશનાં નાના કદનાં રાજ્યો પૈકી તે બીજા ક્રમે આવે છે. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 27° 35´ ઉ. અ. અને 88° 35´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 7,096 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે તિબેટ અને ચીન, પૂર્વ તરફ ભુતાન, દક્ષિણે પશ્ચિમ બંગાળ તથા…
વધુ વાંચો >સિક્રિ એસ. એમ.
સિક્રિ, એસ. એમ. (જ. 26 એપ્રિલ 1908; અ. 24 સપ્ટેમ્બર 1992) : ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતના પૂર્વ મુખ્ય ન્યાયમૂર્તિ. તેઓ જાન્યુઆરી, 1971થી એપ્રિલ, 1973 સુધી સર્વોચ્ચ અદાલતના મુખ્ય ન્યાયમૂર્તિ રહ્યા તે પૂર્વે 1964થી સર્વોચ્ચ અદાલતના ન્યાયમૂર્તિપદે કાર્યરત રહ્યા હતા. વિનયન વિદ્યાશાખાના સ્નાતક બની તેમણે બાર-ઍટ-લૉમાં સફળતા મેળવી. 1930થી લાહોરની વડી અદાલતમાં…
વધુ વાંચો >સિક્વિરોસ ડૅવિડ ઍલ્ફારો (Siqueiros, David Alfaro)
સિક્વિરોસ, ડૅવિડ ઍલ્ફારો (Siqueiros, David Alfaro) (જ. 1898, ચિહુઆહુઆ, મૅક્સિકો; અ. 1974) : ડાબેરી વિચારસરણી ધરાવતો આધુનિક મૅક્સિકન ચિત્રકાર. આધુનિક મૅક્સિકન ભીંતચિત્ર-પરંપરાના ઘડવૈયાઓની ત્રિપુટીમાં રિવેરા અને ઓરોઝ્કો સાથે સિક્વિરોસની ગણના થાય છે. ડૅવિડ ઍલ્ફારો સિક્વિરોસ મૅક્સિકો શહેરની પ્રિપૅરટરી શાળામાં અભ્યાસ કરતાં કરતાં જ તેર વરસની ઉંમરે સિક્વિરોસે રાત્રિશાળામાં ચિત્રકલાનો અભ્યાસ…
વધુ વાંચો >સિક્વોયા
સિક્વોયા : વનસ્પતિઓના અનાવૃતબીજધારી વિભાગના કોનિફરેલ્સ ગોત્રમાં આવેલા ટેક્સોડિયેસી કુળની એક પ્રજાતિ. તે સૌથી મોટી અને પૃથ્વી પર સૌથી પ્રાચીન જીવંત પ્રજાતિ છે. લાખો વર્ષ પૂર્વે આ વૃક્ષો દુનિયાના ઘણા ભાગોમાં વિશાળ જંગલો-સ્વરૂપે ઊગતાં હતાં. તેના જુદા જુદા ઘણા પ્રકારો છે; પરંતુ માત્ર બે જ પ્રકારના વાસ્તવિક (true) સિક્વોયાનું હાલમાં…
વધુ વાંચો >સિક્સ કૅરેક્ટર્સ ઇન સર્ચ ઑવ્ ઍન ઑથર
સિક્સ કૅરેક્ટર્સ ઇન સર્ચ ઑવ્ ઍન ઑથર : નોબેલ પારિતોષિક સન્માનિત પિરાન્દેલોની સર્વોત્તમ યશસ્વી નાટ્યકૃતિ. પિરાન્દેલો તેના ‘વાસ્તવ’, ‘વ્યક્તિત્વ’ અને તદ્વિષયક સત્ય વિશેના વિશિષ્ટ દૃષ્ટિબિન્દુને આ નાટ્યકૃતિમાં ખૂબ અસરકારક રીતે, વિલક્ષણ નાટ્યપ્રયોગ રૂપે વ્યક્ત કરે છે. આ કૃતિ નાટકનું નાટક કહેવાય; કારણ કે તેમાં સીધેસીધું નાટક નહિ, પણ નાટકની નિર્માણપ્રક્રિયા…
વધુ વાંચો >સિગર્સ ગેરાર્ડ
સિગર્સ, ગેરાર્ડ (જ. 1591, ફ્લેન્ડર્સ; અ. 1651) : ફ્લેમિશ ચિત્રકાર. એવું અનુમાન કરવામાં આવે છે કે ઍન્ટવર્પમાં ફ્લેમિશ ચિત્રકારો એબ્રાહમ જાન્સેન્સ, કાસ્પર દે ક્રેયર તથા હૅન્ડ્રિક વાન બાલેન પાસે તેઓ ચિત્રકલાની તાલીમ પામેલા. 1608 સુધીમાં તો ઍન્ટવર્પમાં સિગર્સની એક ચિત્રકાર તરીકે મોટી નામના થયેલી. 1615માં તેઓ રોમ ગયા. ત્યાં તે…
વધુ વાંચો >સિગર્સ ડેનિયલ
સિગર્સ, ડેનિયલ (જ. 1590, ઍન્ટવર્પ, ફ્લેન્ડર્સ; અ. 1661, ઍન્ટવર્પ, ફ્લેન્ડર્સ) : પુષ્પોને આલેખવા માટે જાણીતા ફ્લેમિશ ચિત્રકાર. એક જેસ્યુઇટ પરિવારમાં તેમનો જન્મ થયેલો. હોલૅન્ડમાં એક પ્રૉટેસ્ટન્ટ પરિવારમાં તેમનો ઉછેર થયો. 1610માં સિગર્સ ઍન્ટવર્પ પાછા ફર્યા અને ચિત્રકાર બ્રુગેલના શાગિર્દ બન્યા. એ સાથે જ તેમણે કૅથલિક સંપ્રદાય અંગીકાર કર્યો. 1614માં તેઓ…
વધુ વાંચો >સિગારેટ બીટલ
સિગારેટ બીટલ : તમાકુની બનાવટો અને બીને નુકસાન પહોંચાડનાર ઇયળ કે ડોળને પેદા કરનાર બીટલ. કીટવર્ગના ઢાલપક્ષ (coleoptera) શ્રેણીના એનોબિડી (anobidae) કુળમાં તેનો સમાવેશ થતો હોવાથી આ કીટકનું વૈજ્ઞાનિક નામ લેસિયોડર્મા સેરિકોર્ની (Lasioderma serricorne Fab.) છે. આછા બદામી ભૂખરા કે રાતા બદામી રંગના ગોળાકાર આ કીટકનું માથું અને વક્ષ નીચેની…
વધુ વાંચો >સિગ્મા બંધ
સિગ્મા બંધ : જુઓ રાસાયણિક બંધ.
વધુ વાંચો >સિચિયોલાન્તે સેર્મોનેત જિરોલામો
સિચિયોલાન્તે, સેર્મોનેત જિરોલામો (Siciolante, Sermoneta Girolamo) (જ. 1521; અ. 1575) : ઇટાલિયન રેનેસાંસ-ચિત્રકાર. રોમમાં ચિત્રકાર પેરિનો દેલ વાગા હેઠળ તેમણે કલા-અભ્યાસ કરેલો; પરંતુ તેમના પુખ્તકાળના સર્જન ઉપર માઇકૅલેન્જેલો અને સેબાસ્તિનો પિયોમ્બોનો પ્રભાવ જોવા મળે છે, જેમાં માનવભાવોની અભિવ્યક્તિ સંયમપૂર્ણ છે. રોમનાં ઘણાં ચર્ચમાં તેમણે ભીંતચિત્રો ચીતર્યાં, જેમાંથી ‘વર્જિન ઍન્ડ ચાઇલ્ડ…
વધુ વાંચો >સિજવિક નેવિલ વિન્સેન્ટ
સિજવિક, નેવિલ વિન્સેન્ટ (જ. 8 મે 1873, ઑક્સફર્ડ; અ. 15 માર્ચ 1952, ઑક્સફર્ડ) : રાસાયણિક આબંધ(બંધ, bond)ની, ખાસ કરીને સવર્ગ (ઉપસહસંયોજક, co-ordinate) સંયોજનોમાંનાં બંધોની સમજૂતીમાં મહત્ત્વનું પ્રદાન કરનાર અંગ્રેજ સૈદ્ધાંતિક રસાયણવિદ. રસાયણશાસ્ત્રમાં સંયોજકતા સિદ્ધાંતને તેમણે વ્યવસ્થિત રૂપ આપ્યું હતું. ઑક્સફર્ડમાં વિજ્ઞાનમાં પ્રથમ ક્રમે આવ્યા બાદ બે વર્ષ પછી પ્રશિષ્ટ સાહિત્ય(classics)માં…
વધુ વાંચો >સિજવિક હેન્રી
સિજવિક, હેન્રી (જ. 31 મે 1838, સ્કિપટૉન, યૉર્કશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 28 ઑગસ્ટ 1900) : જ્હૉન સ્ટૂઅર્ટ મિલ અને જેરિ બેન્થમની જેમ જ પાશ્ર્ચાત્ય (ઇંગ્લિશ) નીતિશાસ્ત્રમાં સુખવાદી ઉપયોગિતાવાદ-(hedonistic utilitarianism)માં ખૂબ જ મહત્ત્વનું યોગદાન કરનાર વિદ્વાન. સિજવિકે કૅમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીની ટ્રિનિટી કૉલેજમાં અભ્યાસ કર્યો હતો. તેમણે 1869થી 1900 સુધી કેમ્બ્રિજમાં જ અધ્યાપનકાર્ય કર્યું…
વધુ વાંચો >સિજિલેરિયા
સિજિલેરિયા : ત્રિઅંગી વનસ્પતિઓના અશ્મીભૂત ગોત્ર લેપિડોડેન્ડ્રેલ્સમાં આવેલા સિજિલેરિયેસી કુળની એક પ્રજાતિ. સિજિલેરિયેસી કુળ અંગાર ભૂસ્તરીય યુગ(Carboniferous)થી પર્મિયન (Permian) ભૂસ્તરીય યુગ સુધી વિસ્તરેલું હતું. તે વૃક્ષસ્વરૂપ ધરાવતું હતું. તેનું થડ સીધું, નળાકાર અને અશાખિત હતું અને અગ્ર-ભાગે પર્ણો ઘુમ્મટાકારે વિસ્તરેલાં હતાં. તેના શંકુઓમાં ખૂબ વિભિન્નતાઓ હોવાથી સિજિલેરિયાની 100 કરતાં વધારે…
વધુ વાંચો >સિજ્ઝી અમીર હસન
સિજ્ઝી અમીર હસન (જ. 1255, બદાયૂન; અ. ?) : પ્રથમ પંક્તિના ફારસી કવિ. તેમનું મૂળ નામ નજમુદ્દીન હસન અને તેમના પિતાનું નામ અલા હતું. તેમના વડવાઓ હાશિમી કુળના હતા. તેમનું વતન સિજિસ્તાન અથવા સીસ્તાન હોવાથી તેઓ સિજ્ઝી કહેવાતા. નજમુદ્દીન પોતાને ‘હસન અલા સિજ્ઝી’ તરીકે ઓળખાવતા. હસનનો ઉછેર દિલ્હીમાં થયો હતો.…
વધુ વાંચો >સિઝાલ્પિનિયેસી
સિઝાલ્પિનિયેસી : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલ ફેબેસી (લેગ્યુમિનોઝી) કુળનું એક ઉપકુળ. બૅન્થામ અને હૂકરની વર્ગીકરણ-પદ્ધતિમાં તેનું સ્થાન આ પ્રમાણે છે : વર્ગ – દ્વિદળી, ઉપવર્ગ – મુક્તદલા (Polypetalae), શ્રેણી – કેલિસીફ્લૉરી, ગોત્ર – રોઝેલ્સ, કુળ – ફેબેસી, ઉપકુળ – સિઝાલ્પિનિયેસી. એક મત પ્રમાણે, આ કુળ લગભગ 135 પ્રજાતિઓ અને 2,800…
વધુ વાંચો >સિટવેલ ડેઇમ એડિથ
સિટવેલ, ડેઇમ એડિથ (જ. 7 સપ્ટેમ્બર 1887, સ્કારબરૉ, યૉર્કશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 9 ડિસેમ્બર 1964, લંડન) : અંગ્રેજ કવયિત્રી. દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન તીવ્ર સંવેદના અને માનવસંબંધોનાં ઊંડાણો વિશેની સમજ ધરાવનાર કવયિત્રી તરીકે તેમનું નામ જાણીતું થયું. ડેઇમ એડિથ સિટવેલ તેમનું વ્યક્તિત્વ સમજવું અત્યંત અઘરું છે. તેમનો પહેરવેશ એલિઝાબેથના યુગનો હતો. તેમના…
વધુ વાંચો >સિટાઇલ આલ્કોહૉલ
સિટાઇલ આલ્કોહૉલ (1–હેક્ઝાડેકેનોલ) : ઍલિફૅટિક આલ્કોહૉલની શ્રેણીમાં C16 કાર્બનવાળો સભ્ય. સ્પર્મવહેલમાંથી મળતા સ્પર્મેસીતિ વૅક્સને કૉસ્ટિક પોટાશ સાથે ગરમ કરીને સૌપ્રથમ 1817માં બનાવાયેલો તથા 1836માં તેનું બંધારણ CH3(CH2)15OH હોવાનું સાબિત થયેલું. તેનું ઔદ્યોગિક ઉત્પાદન ચરબીજ પદાર્થોમાંથી મળતા પામીટિક ઍસિડને સોડિયમ ધાતુ સાથેની પ્રક્રિયા દ્વારા અને ઇથિલીનનું કેટલાંક ઍલ્યુમિનિયમ-સંયોજનોની હાજરીમાં બહુલીકરણ દ્વારા…
વધુ વાંચો >સિટીઝન કેન
સિટીઝન કેન : ચલચિત્ર. નિર્માણવર્ષ : 1941. ભાષા : અંગ્રેજી. શ્વેત અને શ્યામ. નિર્માતા અને દિગ્દર્શક : ઓરઝન વેલ્સ. પટકથા : ઓરઝન વેલ્સ, હર્મન મેન્કિવિક્ઝ. છબિકલા : ગ્રેગ ટોલૅન્ડ. સંગીત : બર્નાર્ડ હરમાન. મુખ્ય કલાકારો : ઓરઝન વેલ્સ, હેરી શેનન, જૉસેફ કોટન, ડોરોથી કમિંગોર, રે કોલિન્સ, જ્યૉર્જ કોલોરિસ, પોલ સ્ટુઅર્ટ,…
વધુ વાંચો >સિટીઝન્સ બૅન્ડ રેડિયો
સિટીઝન્સ બૅન્ડ રેડિયો : સંદેશાવ્યવહારની આપ-લે માટેનું વીજાણુસાધન. એક કેન્દ્રસ્થાનેથી પ્રસારિત થતો ધ્વનિ-સંદેશ અનેક રેડિયો-રિસીવર એટલે કે રેડિયો-સેટ ઉપર સાંભળવા મળે અને એ રીતે એકસાથે અનેક શ્રોતાજનોને માહિતી અને મનોરંજન મળે. આ શ્રોતાજનો જો પોતાનો સંદેશો અન્ય શ્રોતાઓને કે કેન્દ્રસ્થાને વળતો મોકલવા ઇચ્છે, તો એ શક્ય ન બને કારણ કે…
વધુ વાંચો >સિટી મ્યુઝિયમ અમદાવાદ
સિટી મ્યુઝિયમ, અમદાવાદ : અમદાવાદ શહેરના ઇતિહાસ, ઔદ્યોગિક વિકાસ, વેપાર, સંસ્કાર, સંસ્કૃતિ અને અન્ય ગતિવિધિને તાદૃશ કરતું અમદાવાદ ખાતેનું મ્યુઝિયમ. પાલડી વિસ્તારના સંસ્કાર કેન્દ્રના મકાનમાં પહેલે માળે આ મ્યુઝિયમ આવેલું છે; તેની સ્થાપના 2000માં થઈ. આ મ્યુઝિયમ અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કૉર્પોરેશન હસ્તક છે. કર્ણાવતી : અતીતની ઝાંખી, સિટી મ્યુઝિયમ, અમદાવાદ 1954માં…
વધુ વાંચો >