૨૦.૧૭
વિશિષ્ટ કાર્ય દળ (Special Task Force : STF)થી વિશ્વકપ (વર્લ્ડકપ)
વિશિષ્ટ કાર્ય દળ (Special Task Force : STF)
વિશિષ્ટ કાર્ય દળ (Special Task Force : STF) : રાજ્યના પોલીસ દળમાંના અમુક જવાનોને તેમની રોજિંદી કામગીરીમાંથી છૂટા કરી વિશિષ્ટ કામગીરી માટે પસંદ કરી બનાવવામાં આવેલી ખાસ ટુકડી. પ્રજાના જાનમાલના રક્ષણ માટે અર્ધલશ્કરી શાસકીય સંગઠન તરીકે પોલીસ દળનું નિર્માણ કરવામાં આવે છે. અધિકૃત રીતે ઘડવામાં આવેલા કાયદાઓનું નાગરિકો પાલન કરે…
વધુ વાંચો >વિશિષ્ટ ઘનતા (specific density)
વિશિષ્ટ ઘનતા (specific density) : પદાર્થના આપેલ કદ માટે દળના જથ્થા અને એટલા જ કદના પાણીના જથ્થાના દળનો ગુણોત્તર. અન્યથા પદાર્થની ઘનતા અને પાણીની ઘનતાના ગુણોત્તરને વિશિષ્ટ ઘનતા કહેવામાં આવે છે. આ રીતે પદાર્થની વિશિષ્ટ ઘનતા એ ઘનતા સાથે સંબંધ ધરાવે છે. સામાન્યત: પાણીની ઘનતા 4o સે. અથવા તો 20o…
વધુ વાંચો >વિશિષ્ટ દાદનો કાયદો
વિશિષ્ટ દાદનો કાયદો : સમન્યાય(equity)ના સિદ્ધાંત હેઠળ વિશિષ્ટ દાદ માગવા અંગેનો કાયદો. વિશિષ્ટ દાદ એ સમન્યાયનો એક પ્રકાર છે. તે બદલ ભારતમાં છેલ્લો કાયદો 1963થી અમલમાં આવ્યો છે. આ કાયદા મુજબ નીચે મુજબની વિશિષ્ટ દાદ આપવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે : (1) સ્થાવર કે જંગમ મિલકતનો કબજો મેળવવા માટેની વિશિષ્ટ…
વધુ વાંચો >વિશિષ્ટ વળાંકો (warping of earth’s crust)
વિશિષ્ટ વળાંકો (warping of earth’s crust) : ગેડીકરણ કે ભંગાણની ઘટના સાથે સંકળાયેલા ન હોય એવા પ્રકારના, પૃથ્વીના પોપડામાં જોવા મળતા વળાંકો. આવા વળાંકો સામાન્ય રીતે માપી શકાય એવા આછા ઢોળાવોવાળા હોય છે. ભૂસ્તરીય અવલોકનો દ્વારા તેમજ કેટલાંક સાધનોથી કરવામાં આવેલાં સર્વેક્ષણો દ્વારા તેમનાં માપ લેવામાં આવેલાં છે અથવા માપનો…
વધુ વાંચો >વિશિષ્ટાદ્વૈત
વિશિષ્ટાદ્વૈત : વિશિષ્ટાદ્વૈત પ્રાચીન ભારતીય તત્વજ્ઞાનનો એક જાણીતો સિદ્ધાન્ત છે. તેના ઉત્તમ પુરસ્કર્તા રામાનુજ છે. તેઓ બૌધાયન, ટંક, દ્રમિડ વગેરે પૂર્વાચાર્યોના આ સિદ્ધાંતને ‘બ્રહ્મસૂત્ર’ પરના તેમના ‘શ્રીભાષ્ય’માં વ્યવસ્થિત રીતે પ્રતિપાદિત કરે છે. વિશિષ્ટાદ્વૈત સિદ્ધાંતના આધારરૂપ, બૃહદારણ્યક ઉપનિષદનું અંતર્યામિન્ બ્રાહ્મણ (37) છે. તદનુસાર, ઈશ્વર પૃથ્વીમાં રહે છે, પૃથ્વીની અંદર છે, જે…
વધુ વાંચો >વિશિષ્ટીકરણ (specialisation)
વિશિષ્ટીકરણ (specialisation) : વિષયોનું અધિવિશેષ વિભાજન. સંસ્કૃતિના આરંભકાળથી જ મનુષ્ય પોતાની પ્રકૃતિ, ઉપલબ્ધ સાધનસામગ્રી અને કૌશલ્યનો સમન્વય કરી પોતાની જરૂરિયાતો પૂર્ણ કરવા પ્રયત્નશીલ રહ્યો છે. મનુષ્યે પોતે સ્થાયી થયા પછી પોતાની પ્રકૃતિ અને અભિરુચિને અનુરૂપ વ્યવસાય અપનાવવાના પ્રયત્નો કર્યા છે. મનુસ્મૃતિમાં કાર્યવિભાજનના સિદ્ધાંત હેઠળ બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય, વૈશ્ય અને શૂદ્રને વિવિધ…
વધુ વાંચો >વિશીર્ણતા (wilting)
વિશીર્ણતા (wilting) : વનસ્પતિઓને થતો એક રોગ. આ રોગમાં વનસ્પતિઓ નિર્જલીકરણ (dehydration) અનુભવે છે અને શુષ્કતા (draught) દર્શાવે છે. રોગજન (pathogen) નિર્જીવ જલવાહિનીમાં વસાહત બનાવે છે. તેમના પ્રવર્ધ્યો (propagules) અને ચયાપચયકો (metabolites) ઉત્સ્વેદન-બળ(transpiration-pull)ને કારણે ઉપરની દિશામાં વહન પામે છે. રોગજન જલવાહક મૃદુતક (xylem parenchyma), મજ્જાકિરણો (medullary rays), અન્નવાહક (phloem) અને…
વધુ વાંચો >વિશેષ ઉપાડ હક (SDR)
વિશેષ ઉપાડ હક (SDR) : આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રવાહિતાની સમસ્યાના નિરાકરણ માટે તથા આંતરરાષ્ટ્રીય અનામતોમાં વધારો કરવા માટે આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાભંડોળ (international monetary fund, IMF) હેઠળ ઊભી કરવામાં આવેલ અનન્ય અથવા અનુપમ વ્યવસ્થા. તે ‘પેપર-ગોલ્ડ’ના નામથી પણ ઓળખાય છે, જેના સર્જનનો ઠરાવ 1967માં રિઓ દ જાનેરો ખાતે મળેલ બેઠકમાં લેવામાં આવ્યો હતો, જેને…
વધુ વાંચો >વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય (સાતમી સદી)
વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય (સાતમી સદી) : વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય ક્ષમાશ્રમણ જિનભદ્રગણિની એક અત્યંત મહત્વપૂર્ણ રચના છે. આવશ્યકસૂત્ર ઉપર ત્રણ ભાષ્ય લખાયાં છે : (1) મૂળ ભાષ્ય, (2) ભાષ્ય અને (3) વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય. પ્રથમ બે ભાષ્ય અત્યંત સંક્ષિપ્ત છે. તેની ઘણીખરી ગાથાઓ વિશેષ આવશ્યક ભાષ્યમાં મળે છે. આમ વિશેષાવશ્યક ભાષ્યમાં ત્રણે ભાષ્યોનું પ્રતિનિધિત્વ…
વધુ વાંચો >વિશ્
વિશ્ : પ્રાચીન ભારતીય વર્ણવ્યવસ્થામાંનો એક વર્ણ. ‘વિશ્’ શબ્દ ઋગ્વેદ જેટલો પ્રાચીન છે; ઋગ્વેદમાં તે ‘રહેઠાણ’, ‘પ્રજા’, ‘લોકો’, ‘આર્યપ્રજા’ના અર્થમાં વપરાયેલો જોવા મળે છે. વળી તે ‘જન’-પ્રજાના એક પેટા વિભાગના અર્થમાં વપરાયેલો પણ જોવા મળે છે. વળી ‘दैवी विश:’ ‘विशांपति:’ જેવા શબ્દો પણ પ્રાપ્ત થાય છે. विशांपति: એટલે ‘પ્રજાના પતિ’,…
વધુ વાંચો >વિશ્લેષણ (ગાણિતિક)
વિશ્લેષણ (ગાણિતિક) 1. સંખ્યાત્મક (numerical) ગાણિતિક સમસ્યાઓનો સંખ્યાત્મક ઉકેલ શોધવા અંગેની પદ્ધતિઓ સાથે સંકળાયેલી ગણિતની શાખા. એમાં ખાસ કરીને એવી સમસ્યાઓ આવે છે, જેમનો વૈશ્લેષિક ઉકેલ અસ્તિત્વ ધરાવતો ન હોય કે સરળતાથી ઉપલબ્ધ ન હોય. વળી હાલમાં વપરાતી ઘણી રીતો ખાસ કરીને અંતર્વેશન (interpolation), પુનરાવૃત્તિ (interation) અને પરિમિત તફાવત (finite…
વધુ વાંચો >વિશ્લેષણાત્મક મનોવિજ્ઞાન (Analytical psychology)
વિશ્લેષણાત્મક મનોવિજ્ઞાન (Analytical psychology) : મનના વિસ્તારો, વ્યક્તિત્વનું માળખું અને પ્રકારો વગેરે વિશેના મનશ્ચિકિત્સક કાર્લ યુંગના સિદ્ધાંતો, તેમજ મનોવિશ્લેષણ કરવાનો તેમનો અભિગમ અને પદ્ધતિ રજૂ કરતું મનોવિજ્ઞાન. યુંગે મનના ત્રણ વિસ્તારો દર્શાવ્યા છે : ચેતન મન, વ્યક્તિગત અચેતન મન અને સામૂહિક અચેતન મન. ચેતન મન સૌથી બહાર, સપાટી ઉપર હોય…
વધુ વાંચો >વિશ્વ-આરોગ્ય સંસ્થા
વિશ્વ–આરોગ્ય સંસ્થા : વિશ્વની સર્વે વ્યક્તિઓ શક્ય એટલું ઉચ્ચ કક્ષાનું સ્વાસ્થ્ય મેળવી શકે તેવા ઉદ્દેશથી રચાયેલી રાષ્ટ્રસંઘની વિશિષ્ટ કામ કરતી પ્રતિનિધિ-સંસ્થા. તે 9 એપ્રિલ 1948ના રોજ સ્થપાઈ હતી. વિશ્વ-આરોગ્ય સંસ્થાને અંગ્રેજીમાં World Health Organisation (WHO) કહે છે. તેના બંધારણમાં સ્વાસ્થ્યની જે વ્યાખ્યા કરાઈ છે તે આ પ્રમાણે છે : સ્વાસ્થ્ય…
વધુ વાંચો >વિશ્વ આહાર કાર્યક્રમ
વિશ્વ આહાર કાર્યક્રમ (World Food Programme) : (The World Food Programme – WFP) વિશ્વ આહાર કાર્યક્રમ ચલાવતી સંસ્થા. (સ્થાપના : 19 ડિસેમ્બર, 1961) શાંતિ માટેનો 2020નો નોબેલ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત કરનાર સંયુક્ત રાષ્ટ્રના નેજા હેઠળ વિશ્વમાં જ્યાં જરૂર હોય ત્યાં આહાર અને સહાય આપવાનું કાર્ય કરતી સંસ્થા. વિશ્વમાં માનવતાને લક્ષ્યમાં રાખીને…
વધુ વાંચો >વિશ્વકપ (વર્લ્ડકપ)
વિશ્વકપ (વર્લ્ડકપ) : એ નામે પ્રયોજાતી કેટલીક રમતોની સ્પર્ધાઓ. વિશ્વવ્યાપી ધોરણે સામાન્ય રીતે પ્રતિ ચાર વર્ષે વિવિધ નગરમાં તે પ્રયોજાય છે. એમાં ભાગ લેનારા દેશો મુખ્યત્વે યુરોપ તથા તેમણે સ્થાપેલી અમેરિકી વસાહતોના છે. ઑસ્ટ્રેલિયા આખો ખંડ પ્રારંભથી બ્રિટિશ સામ્રાજ્યનો ભાગ હોવાથી તથા ત્યાંની અને ન્યૂઝીલૅન્ડની વસ્તી મૂળ બ્રિટનની હોવાથી તે…
વધુ વાંચો >