ખંડ ૫
કિઓન્જારથી ક્રિમોના
કિઓન્જાર
કિઓન્જાર (Keonjhar) : ઓડિસાના ઉત્તરભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 21o 11’થી 22o 10′ ઉ. અ. અને 85o 11’થી 86o 22′ પૂ.રે. વચ્ચેનો 8337 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તર તરફ ઝારખંડ રાજ્યનો પશ્ચિમ સિંગભૂમ જિલ્લો, પૂર્વ તરફ મયૂરભંજ, બાલેર અને…
વધુ વાંચો >કિકુમારો
કિકુમારો (જ. આશરે 1780, જાપાન; અ. 1820 પછી, જાપાન) : જાપાનની પ્રસિદ્ધ કાષ્ઠછાપ ચિત્રકલા (woodcut printing) ઉકિયો-ઈ(Ukio-E)નો ચિત્રકાર. પ્રસિદ્ધ ચિત્રકાર કિતાગાવા ઉતામારોનો તે શિષ્ય હતો. ગુરુની પેઠે કિકુમારો પણ ગેઇશા યુવતીઓ અને ટોકિયોના પોશીબારાની વેશ્યાવાડાની રૂપજીવિનીઓના આલેખનમાં સફળ થયો. વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં વ્યસ્ત અને ભભકાદાર વસ્ત્રો પરિધાન કરેલી ગેઇશા યુવતીઓ અને…
વધુ વાંચો >કિગાલી
કિગાલી : મધ્ય આફ્રિકાના રાજ્ય રુઆન્ડાની રાજધાની. મધ્ય આફ્રિકામાં 1962માં ‘યુનાઇટેડ નૅશન્સ ટ્રસ્ટ ટેરિટરી ઑવ્ રુઆન્ડા-બુરુન્ડીમાંથી રુઆન્ડા છૂટું પડી નવું રાષ્ટ્ર બન્યું. લગભગ 1,000થી 1,500 મી.ની ઊંચાઈ ધરાવતા પહાડી વિસ્તારની વચમાં આશરે એકાદ હજાર મી.ની ઊંચાઈ ધરાવતું આ પાટનગર 1º.57′ દ.અ. અને 30º.04′ પૂ.રે. પર આવેલું છે. દેશના મધ્યભાગમાં આવેલું…
વધુ વાંચો >કિઝીલકુમનું રણ
કિઝીલકુમનું રણ : જુઓ રણ.
વધુ વાંચો >કિટ પીક નૅશનલ ઑબ્ઝર્વેટરી (KPNO) ઍરિઝોના-અમેરિકા
કિટ પીક નૅશનલ ઑબ્ઝર્વેટરી (KPNO) ઍરિઝોના, અમેરિકા : અમેરિકાની આધુનિક ઉપકરણોથી સુસજ્જ રાષ્ટ્રીય વેધશાળા. કોઈ એક જ સ્થળે અહીં જેટલાં તથા અહીં છે તેવાં ઉપકરણો ભાગ્યે જ જોવા મળે. આ વેધશાળા ખરા અર્થમાં રાષ્ટ્રીય છે, કારણ કે અમેરિકાની ઘણી બધી શિક્ષણ અને સંશોધન સંસ્થાઓ તેમજ સ્ટીવર્ડ, મૅકગ્રો હિલ, નૅશનલ સોલર…
વધુ વાંચો >કિડલૅન્ડ ફિન
કિડલૅન્ડ, ફિન (જ. 1 ડિસેમ્બર 1943, નોર્વે-) : વર્ષ 2004 માટેના અર્થશાસ્ત્રના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા નૉર્વેજિયન અર્થશાસ્ત્રી. તેમણે તથા તેમના પીએચ.ડી.ના માર્ગદર્શક અમેરિકન અર્થશાસ્ત્રી એડ્વર્ડ પ્રેસકૉટને સંયુક્ત રીતે આ પારિતોષિક એનાયત કરવામાં આવ્યું છે. સમષ્ટિલક્ષી અર્થશાસ્ત્રના ચાવીરૂપ ગણાય તેવાં બે ક્ષેત્રો (key areas) એટલે વ્યાપારચક્રો ઉદ્ભવવાનાં કારણો અને તેમને પહોંચી…
વધુ વાંચો >કિતાઈ રોનાલ્ડ બ્રૂક્સ
કિતાઈ, રોનાલ્ડ બ્રૂક્સ (Kitaj, Ronald Brooks) (જ. 29 ઑક્ટોબર 1932, ક્લીવલૅન્ડ, ઓહાયો, અમેરિકા; અ. 21 ઑક્ટોબર 2007, લોસ એન્જલિસ, કૅલિફોર્નિયા, યુ. એસ.) : આધુનિક જીવનનું આલેખન કરનાર અમેરિકન ચિત્રકાર. તેમનો જન્મ મૂળ હંગેરીથી આવી અમેરિકામાં વસેલા પરિવારમાં થયો હતો. બ્રિટિશ પૉપ કલાના વિકાસમાં તેમનો મહત્વનો ફાળો છે. 1951થી 1955 સુધી…
વધુ વાંચો >કૅન્સર – હાડકાંનું તથા ઈવિંગનું સાર્કોમા
કૅન્સર, હાડકાંનું તથા ઈવિંગનું સાર્કોમા : હાડકાંનું કૅન્સર થવું તે. હાડકાંના વિવિધ પ્રકારો છે – લાંબાં, ટૂંકાં, ચપટાં, અનિયમિત વગેરે. લાંબા હાડકાના મધ્યભાગને મધ્યદંડ (shaft, diaphysis) કહે છે. તેના બંને છેડાને અધિદંડ (epiphysis) કહે છે, જે બીજા હાડકા સાથે સાંધો બનાવે છે. અધિદંડ અને મધ્યદંડ વચ્ચે હાડકાની લંબાઈની વૃદ્ધિ કરતો,…
વધુ વાંચો >કૅન્સાસ રાજ્ય
કૅન્સાસ રાજ્ય : યુ.એસ.નું એક ઘટક રાજ્ય. આ રાજ્ય ભૌગોલિક ર્દષ્ટિએ ઉત્તર અમેરિકા ખંડની મધ્યમાં આવેલું છે. તેનું નામ રાજ્યમાંની કૅન્સાસ નદી પરથી પાડવામાં આવ્યું છે, જેનો અર્થ થાય છે ‘પીપલ ઑવ્ ધ સાઉથ વિન્ડ’. તે 37oથી 40o ઉ.અ. અને 94o 38’થી 102o 1′ પ.રે. વચ્ચે આવેલું છે. તેની ઉત્તરે…
વધુ વાંચો >કૅન્સાસ શહેર
કૅન્સાસ શહેર : કૅન્સાસ નદી અને મિસૂરી નદીના સંગમ પર વસેલું અમેરિકાનું મહત્વનું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 39o 6′ ઉ. અ. અને 94o 37′ પ. રે.. વિસ્તારની ષ્ટિએ કૅન્સાસ રાજ્યમાં તેનો બીજો ક્રમ છે. આ નગરના બે જુદા જુદા રાજકીય એકમો છે : (1) કૅન્સાસ નગર KS, (2) કૅન્સાસ (મિસૂરી)…
વધુ વાંચો >કૅન્સેટ – જોન ફ્રેડેરિક
કૅન્સેટ, જોન ફ્રેડેરિક (જ. 22 માર્ચ 1816, ચેશાયર, કનેક્ટિકટ, અમેરિકા; અ. 14 ડિસેમ્બર 1872, ન્યૂયૉર્ક નગર, અમેરિકા) : નિસર્ગ ચિત્રકાર. અમેરિકાના નિસર્ગ ચિત્રકારજૂથ ‘હડ્સન રિવર સ્કૂલ’ની બીજી પેઢીના અગ્રણી. બૅંકની ચલણી નોટના એન્ગ્રેવિન્ગ છાપકામના કસબી પોતાના પિતા થૉમસ કૅન્સેટ અને આલ્ફ્રેડ ડૅગેટ હેઠળ તેમણે એન્ગ્રેવિન્ગ છાપકામની તાલીમ લીધી હતી. 1838માં…
વધુ વાંચો >કેપ ઑબ્ઝર્વેટરી
કેપ ઑબ્ઝર્વેટરી : લંડન પાસેની ‘ધ રૉયલ ગ્રિનિચ ઑબ્ઝર્વેટરી’ની બરોબરી કરી શકે તેવી વેધશાળા. પૃથ્વીના દક્ષિણ ગોળાર્ધમાં પણ આવી વેધશાળા હોવી જોઈએ એવી માગણીને માન આપીને દક્ષિણ આફ્રિકાના કેપટાઉન ખાતે આ પ્રકારની વેધશાળા બાંધવાની દરખાસ્ત 1821માં મંજૂર કરવામાં આવી અને કેપ ઑવ્ ગુડ હોપ ખાતે સન 1825થી 1828 દરમિયાન એનું…
વધુ વાંચો >કેપ ઑવ્ ગુડ હોપ
કેપ ઑવ્ ગુડ હોપ : દક્ષિણ આફ્રિકાના પશ્ચિમ છેડે કેપટાઉન પાસે આવેલી ભૂશિર. 34o 21′ દ. અ. અને 18o 29′ પૂ. રે. પર આ ભૂશિર આવેલી છે. આટલાન્ટિક મહાસાગરમાંથી, સીધા ઢોળાવવાળી કરાડ (seacliff) સાથે 260 મી. ઊંચકાઈ આવેલી આ ભૂશિર તોફાની પવનો અને સમુદ્રપ્રવાહ માટે જાણીતી છે. ઈ.સ. 1486માં આ…
વધુ વાંચો >કેપ કેનેડી અંતરીક્ષ કેન્દ્ર : જુઓ અંતરીક્ષયાન પ્રમોચન-મથકો
કેપ કેનેડી અંતરીક્ષ કેન્દ્ર : જુઓ અંતરીક્ષયાન પ્રમોચન-મથકો.
વધુ વાંચો >કેપ કૉડ
કેપ કૉડ : ઉત્તર અમેરિકાના મૅસેચૂસેટ્સ રાજ્યના અગ્નિ ખૂણે આટલાન્ટિક મહાસાગરમાં ઘૂસેલો હૂકના આકારનો 104 કિમી. લાંબો અને સાંકડો દ્વીપકલ્પ. તે 41o 45’થી 42o 15′ ઉ. અ. તથા 70o 00’થી 70o 30′ પ. રે. વચ્ચે આવેલો છે. તેની પહોળાઈ 1.6 કિમી.થી 30 કિમી. જેટલી છે. 1914માં કેપ કૉડ કૅનાલ પૂર્ણ…
વધુ વાંચો >કેપ ટાઉન (આફ્રિકા)
કેપ ટાઉન (આફ્રિકા) : દક્ષિણ આફ્રિકાના કેપ પ્રાંતનું પાટનગર અને બંદર. આટલાન્ટિક મહાસાગરને કિનારે ટેબલ પર્વતની તળેટીમાં આ શહેર આવેલું છે. અહીં જમીનનો ચાંચ આકારનો ભાગ મહાસાગરમાં દૂર સુધી વિસ્તરેલો છે. 33o 54′ દ. અ. અને 18o 25′ પૂ. રે. પર આવેલું આ શહેર ‘નૅશનલ બૉટેનિકલ ગાર્ડન’ અને પ્રાચીન સંગ્રહસ્થાન…
વધુ વાંચો >કેપ વર્દ ટાપુઓ
કેપ વર્દ ટાપુઓ (Cape Verde) : આફ્રિકાના પશ્ચિમ કિનારે આવેલા સેનેગાલના મુખ્ય શહેર ડકારથી પશ્ચિમે 480 કિમી. દૂર મધ્ય આટલાન્ટિક મહાસાગરમાં આવેલ પંદર દ્વીપોનો સમૂહ અને પ્રજાસત્તાક રાજ્ય. ભૌગોલિક સ્થાન : 16o ઉ. અ. અને 24o પ. રે.. તેનો વિસ્તાર 4033 ચોકિમી. છે. સૌથી મોટો ટાપુ સાન્ટિયાગો 972 ચોકિમી. ક્ષેત્રફળ…
વધુ વાંચો >