શિવપ્રસાદ રાજગોર
કરાડ (કરહટનગર)
કરાડ (કરહટનગર) : મહારાષ્ટ્રના સતારા જિલ્લામાં આવેલો તાલુકો અને શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 17o17′ ઉ. અ. અને 74o 12′ પૂ. રે. તેની વાયવ્યે 9 કિમી. ઉપર વસંતગઢ, ઈશાન ખૂણે 6 કિમી. ઉપર સદાશિવગઢ અને અગ્નિ ખૂણે 6 કિમી. ઉપર આગમશિવગઢ છે. તેની નજીક કૃષ્ણા-કોયનાનો સંગમ થાય છે અને તે પુણે-બૅંગલોરના…
વધુ વાંચો >કર્કવૃત્ત
કર્કવૃત્ત : પૃથ્વીના ગોળા પરનું 23o 30′ ઉત્તરે આવેલું અક્ષાંશવૃત્ત. અક્ષાંશ એ કોણીય અંતર છે એટલે કર્કવૃત્ત એ વિષુવવૃત્તીય તલસપાટીના સંદર્ભમાં પૃથ્વીના કેન્દ્રબિન્દુથી ઉત્તર ગોળાર્ધ તરફનું 23o 30′ કોણીય અંતર ગણાય. કર્કવૃત્ત પૃથ્વી પર ઉષ્ણકટિબંધની ઉત્તર સીમાને દર્શાવતી કાલ્પનિક રેખા છે. સૂર્યની આજુબાજુની પ્રદક્ષિણા દરમિયાન પૃથ્વી પોતાની ધરીને કક્ષાની સપાટી…
વધુ વાંચો >કર્ણાટક
કર્ણાટક મૂળ મૈસૂર તરીકે ઓળખાતું પણ નવેમ્બર 1973થી કર્ણાટક તરીકે જાણીતું, દક્ષિણ ભારતમાં 11o 31′ અને 18o 45′ ઉ. અ. અને 74o 12′ અને 78o 40′ પૂ. રે. વચ્ચે આવેલું ભારતના ગણરાજ્યનું ઘટક રાજ્ય. વિસ્તાર : 1,91,791 ચોકિમી., વસ્તી : 6,11,30,721 (ઈ.સ. 2011 મુજબ). વિસ્તાર અને વસ્તીને લક્ષમાં લેતાં ઊતરતા…
વધુ વાંચો >કલાશિક્ષણ
કલાશિક્ષણ : લલિત કલાઓનું શિક્ષણ. કલાના વ્યવસ્થિત શિક્ષણ માટે તત્કાલીન મુંબઈ રાજ્યમાં 1857માં જે. જે. સ્કૂલ ઑવ્ આર્ટ, વડોદરામાં 1890માં કલાભવન અને કચ્છમાં 1877માં કલાશાળા ખોલવામાં આવેલ. પ્રથમ બે કલાશાળાઓ ચિત્રકલા, પેઇન્ટિંગ, મૉડેલિંગ, ઍપ્લાઇડ આર્ટ વગેરે વિષયો શીખવતી હતી. સંગીત વ્યક્તિગત સંગીતકાર પાસેથી ગુરુ પરંપરાનુસાર શીખવાતું હતું. 1935માં વ્યાવસાયિક કલાને…
વધુ વાંચો >કલિંગ
કલિંગ : પૂર્વ ભારતનું પ્રાચીન રાજ્ય. ભારતનાં નવ પ્રાચીન રાજ્યો પૈકી કલિંગ જનપદ, રાજ્ય અને શહેર છે. તેનું બીજું નામ કક્ષીવાન ઋષિ અને કલિંગની રાણીની દાસીના પુત્રના નામ ઉપરથી ઓરિસા પડ્યું છે. દીર્ઘતમા ઋષિ અને બાણાસુરની રાણી સુદેષ્ણાથી ઉત્પન્ન થયેલ પુત્ર કલિંગે પોતાના નામ ઉપરથી પછી રાજ્યનું નામ કલિંગ પાડ્યું…
વધુ વાંચો >કલિંગપત્તન
કલિંગપત્તન : વિશાખાપત્તનમના ઉદય પૂર્વે આંધ્રપ્રદેશનું વંશધારા નદી ઉપર આવેલું બંદર. શ્રીકાકુલમ્ જિલ્લામથકથી 26 કિમી. દૂર, 18o 19′ ઉ. અ. અને 84o 07′ પૂ. રે. ઉપર આવેલું આ શહેર પૂર્વીય ગંગ રાજાઓની રાજધાની હતું. શણ, ડાંગર, મગફળી, જીંજરલીનાં બિયાં, અને કઠોળ મુખ્ય પાક છે. મુસ્લિમ શાસનકાળ દરમિયાન તે સૂબેદારનું મથક…
વધુ વાંચો >કલોલ
કલોલ : ગુજરાત રાજ્યના ગાંધીનગર જિલ્લાનો તાલુકો તથા તાલુકામથક. ભૌગોલિક : સ્થાન. 23o 15′ ઉ. અ. અને 72o 30′ પૂ. રે. તે અમદાવાદથી ઉત્તરે, મહેસાણાથી દક્ષિણે અને ગાંધીનગરથી પશ્ચિમે આવેલું છે. શહેરનું ક્ષેત્રફળ 17.2 ચોકિમી. જેટલું છે. તે અમદાવાદ-મહેસાણા-દિલ્હી બ્રૉડગેજ રેલવેનું સ્ટેશન છે. મહેસાણાથી 42 કિમી., ગાંધીનગરથી 28 કિમી. અને…
વધુ વાંચો >કંડલા
કંડલા : ગુજરાતમાં આવેલું મહાબંદર. જે દિનદયાલ બંદર તરીકે ઓળખાય છે. ભારતનાં અગિયાર પ્રમુખ બંદરો પૈકીનું એક. તે કચ્છના અખાતના શીર્ષ ભાગ પર, 22o 58′ ઉ. અ. અને 70o 13′ પૂ. રે. ઉપર આવેલું છે. 1947માં ભારતના ભાગલા પડતાં કરાંચી બંદર પાકિસ્તાનમાં જતાં, તેની ખોટ પૂરવા, ભારતના પશ્ચિમ કિનારે બંદર…
વધુ વાંચો >કંપાલા
કંપાલા : પૂર્વ આફ્રિકાના યુગાન્ડા રાજ્યની રાજધાની અને સૌથી મોટું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 0o 19′ ઉ. અ. અને 32o 25′ પૂ. રે. છ ટેકરીઓ ઉપર વસેલા આ શહેરનો વિસ્તાર છે 22 ચોકિમી. અને વસ્તી છે 32,98,000 (2020). સૌથી ઊંચી ટેકરી 1190 મીટરની છે. તે કેન્યાના બંદર મૉમ્બાસા સાથે રેલવે…
વધુ વાંચો >કાકતીય વંશ
કાકતીય વંશ : આંધ્ર પ્રદેશનો પ્રસિદ્ધ રાજવંશ. કાકતી દેવીના ઉપાસક હોવાથી વંશનું આ નામ પડ્યું છે. બીજા મંતવ્ય પ્રમાણે કાકતીયપુરના રહેવાસી હોવાથી તેમના વંશનું આ નામ પડ્યું છે. કાકતીયોના પૂર્વવૃત્તાંત માટે ઘણો મતભેદ છે. ગારુવપાડાના અગ્રહારના દાનપત્રમાં કાકતીય રાજા સૂર્યવંશી હતા એવો ઉલ્લેખ છે, જ્યારે ભારતીય વિદ્યાભવનના ઇતિહાસગ્રંથમાં તેઓ શૂદ્ર…
વધુ વાંચો >