જયકુમાર ર. શુક્લ
હસન
હસન : કર્ણાટક રાજ્યના નૈર્ઋત્ય ભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 12° 31´થી 13° 33´ ઉ. અ. અને 75° 33´થી 76° 38´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 6,814 ચોકિમી. હસન જિલ્લો જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ જિલ્લો પ્રમાણમાં નાનો છે અને રાજ્યનો 3.55 %…
વધુ વાંચો >હસ્તિનાપુર
હસ્તિનાપુર : મહાભારત અનુસાર મહારાજા દુષ્યંતના પુત્ર ભરતના પ્રપૌત્ર મહારાજા હસ્તિને ગંગાના કિનારે વસાવેલ નગર. તે હાલના ઉત્તર પ્રદેશના મેરઠ જિલ્લામાં ગંગા નદીના કાંઠે આવેલું હતું. તે કૌરવો અને પાંડવોની સમૃદ્ધ રાજધાની હતી. દિલ્હીની ઉત્તર-પૂર્વે (ઈશાન ખૂણે) આશરે 91 કિમી.ના અંતરે આ પ્રાચીન નગરના અવશેષો મળ્યા છે. તે ગંગા નદીના…
વધુ વાંચો >હાફિજ મુહંમદ ઇબ્રાહીમ
હાફિજ, મુહંમદ ઇબ્રાહીમ (જ. 1889, નગીના, જિ. બીજનોર, ઉત્તરપ્રદેશ; અ. 1964) : પંજાબના ગવર્નર, ઉત્તરપ્રદેશ તથા કેન્દ્ર સરકારમાં પ્રધાન, રાષ્ટ્રવાદી મુસ્લિમ નેતા. તેમના પિતા હાફિજ નજમલ હુડા એક નાના જાગીરદાર હતા. શરૂઆતના જીવનમાં મુહંમદ ઇબ્રાહીમે મુસ્લિમ મદરેસામાં પરંપરાગત શિક્ષણ મેળવ્યું. તેમણે પવિત્ર કુરાન મોઢે કર્યું અને ‘હાફિજ’નો સન્માનદર્શક ખિતાબ મેળવ્યો.…
વધુ વાંચો >હારગ્રીવ્ઝ જેમ્સ
હારગ્રીવ્ઝ, જેમ્સ (જ. 1722 ? બ્લૅકબર્ન, લૅંકેશાયર; અ. 22 એપ્રિલ 1778, નૉટિંગહામશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ) : સ્પિનિંગ જેનીનો અંગ્રેજ શોધક. તે બ્લૅકબર્ન પાસે સ્ટૅન્ડહિલમાં રહેતો ગરીબ, અભણ, કાંતવા–વણવાનો કારીગર હતો. તેણે 1764માં સ્પિનિંગ જેનીની શોધ કરી. તેનાથી એકસાથે ઘણા વધારે તાર કાંતી શકાતા હતા. જેમ્સે તેનાં કેટલાંક નવાં મશીન બનાવ્યાં અને વેચવા…
વધુ વાંચો >હાર્ડિકર નારાયણ સુબ્બારાવ
હાર્ડિકર, નારાયણ સુબ્બારાવ (જ. 7 મે 1889, હુબલી, જિલ્લો ધારવાડ; અ. 1975) : દેશભક્ત, સ્વાતંત્ર્યસૈનિક. સેવાદળના સ્થાપક અને વડા. તેમનો જન્મ ગરીબ બ્રાહ્મણ કુટુંબમાં થયો હતો. તેમણે માધ્યમિક શિક્ષણ પુણેમાં લીધું. તે દરમિયાન ‘કેસરી’માં પ્રગટ થતા ટિળકના લેખો વાંચીને તેમનાથી પ્રભાવિત થયા અને દેશભક્ત થયા. શાળાના અભ્યાસ દરમિયાન તેઓ સ્વાતંત્ર્યચળવળમાં…
વધુ વાંચો >હિડેકી ટોજો
હિડેકી, ટોજો (જ. 30 ડિસેમ્બર, 1884, ટોકિયો, જાપાન; અ. 23 ડિસેમ્બર 1948, ટોકિયો) : દ્વિતીય વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન 1941થી 1944 સુધી જાપાનનો વડોપ્રધાન. તે જાપાનના લશ્કરી વિજયનો હિમાયતી હતો. મિલિટરી સ્ટાફ કૉલેજમાંથી 1915માં સ્નાતક થયા પછી, તે લશ્કરમાં બઢતી મેળવીને આગળ વધવા લાગ્યો. ટોજો હિડેકી 1937માં તે મંચુરિયામાં લશ્કરનો સેનાપતિ નિમાયો.…
વધુ વાંચો >હિદેયોશી
હિદેયોશી (જ. 6 ફેબ્રુઆરી 1537, એઇચીપ્રિફેક્ચર, ઓવારી, જાપાન; અ. 18 ઑગસ્ટ 1598) : જાપાનનો લશ્કરી અને રાજકીય નેતા. તેનું આખું નામ ટોયોટોમી હિદેયોશી હતું. ટોયોટોમી હિદેયોશી તે લશ્કરમાં જોડાયો અને તેની નોંધપાત્ર લશ્કરી સિદ્ધિઓને લીધે પ્રખ્યાત થયો અને સત્તાધીશ બન્યો. તેણે 1585થી તેના અવસાન પર્યન્ત જાપાન પર શાસન કર્યું અને…
વધુ વાંચો >હિપોક્રૅટસ (ઇતિહાસ)
હિપોક્રૅટસ (ઇતિહાસ) (જ. ઈ. પૂ. 460, કોસ ટાપુ, ગ્રીસ; અ. ઈ. પૂ. 377, લેરીસા, થેસાલી) : પ્રાચીન કાળનો ગ્રીક ફિઝિશિયન (વૈદ, દાક્તર) અને આધુનિક વૈદકશાસ્ત્રનો પિતા. ડૉક્ટરોએ લેવાના જાણીતા સોગંદ સાથે તેમનું નામ જોડાયેલું છે. તેમના જીવન વિશેની ઘણી અલ્પ માહિતી મળે છે. ઇફેસસના સોરેનસે ઈસુની ત્રીજી સદીમાં તેનું જીવનચરિત્ર…
વધુ વાંચો >હિરણ્યનાભ
હિરણ્યનાભ : (1) ડૉ. રાયચૌધરીના મતાનુસાર પાછળના વૈદિક ગ્રંથોમાં જણાવેલ મહાકોશલ. તે કોશલનો રાજા હતો અને કાશી તેની સત્તા હેઠળ હતું. કોશલનો રાજા કંસ મહાકોશલનો પુરોગામી હતો. તે પ્રસેનજિતનો પિતા અને પુરોગામી હતો. તેણે તેની પુત્રી કોશલદેવી મગધના રાજા બિંબિસાર સાથે પરણાવી હતી. (2) સૂર્યવંશીય ઇક્ષ્વાકુ કુલોત્પન્ન વિધૃતિ નામના રાજાનો…
વધુ વાંચો >હિલિયોદોરસ
હિલિયોદોરસ (ઈ. પૂ. 2જી સદી) : ઇન્ડો-ગ્રીક રાજા એન્ટિઅલસીડાસે ભારતના શુંગ વંશના રાજા ભાગભદ્ર કાશીપુત્રના દરબારમાં મોકલેલ યવન રાજદૂત. તે તક્ષશિલાનો વતની હતો. તેણે ભાગવત એટલે વૈષ્ણવ ધર્મ સ્વીકાર્યો હતો. તેણે બેસનગર (ભીલસા) મુકામે એક ગરુડ સ્તંભ કરાવ્યો હતો. ભાગભદ્ર ઘણુંખરું શુંગ વંશનો પાંચમો રાજા હતો. તેના રાજ્ય-અમલના 14મા વર્ષે…
વધુ વાંચો >