સ્થાપત્યકલા

બૂલે, એટીન-લૂઈ (જ. 1728, પૅરિસ; અ. 1799) : પ્રસિદ્ધ ફ્રેન્ચ સ્થપતિ. 1762માં તે પૅરિસની એકૅડેમીમાં ચૂંટાયા. ત્યારપછી તે પ્રશિયન રાજવીના સ્થપતિનું માનભર્યું સ્થાન પામ્યા. ફ્રાન્સમાં નવ-પ્રશિષ્ટવાદની સ્થાપનામાં તેમનું મહત્વનું યોગદાન રહ્યું છે. તદ્દન સાદી અને ભૌમિતિક પ્રકારની કલ્પનાપ્રચુર ડિઝાઇન માટે તે વિશેષ જાણીતા છે. દા.ત., ન્યૂટનની યાદમાં સર્જાયેલું વિશાળકાય ગોળાકાર…

બેકી : ઓરિસા મંદિરશૈલીમાં શિખર ઉપરનો કંઠનો નળાકાર પથ્થર. ઓરિસાના રેખા-દેઉલના શિખર પર આમલકનો વર્તુળાકાર પથ્થર બેસાડવા માટે આ પથ્થર વપરાય છે. આ પથ્થરના પ્રયોગથી શિખરનું ઊર્ધ્વ દર્શન અત્યંત પ્રભાવશાળી બને છે. ભુવનેશ્વરના લિંગરાજ મંદિર અને પુરીના જગન્નાથ મંદિરમાં 38થી 46 મીટર ઊંચાઈએ 9 મીટર જેટલો વ્યાસ ધરાવતા વિશાળ આમલકને…

બેગન : બૅંગણ (રીંગણાં) – egg plant : બંગાળનાં મંદિરોની એક શૈલી. બંગાળનાં બેગુનિયા મંદિરોનો આકાર રીંગણા જેવો હોવાથી તેઓ આ નામે પ્રચલિત થયેલાં. બંગાળમાં પાલ શૈલીનાં આ મંદિરો (નવમી અને દસમી સદી) સ્થાનિક ભાષામાં બેગુનિયા મંદિરો તરીકે ઓળખાય છે. આવાં મંદિરોનાં જૂથ (સમૂહ) બારાકાર, બરદ્વાન નજીક જોવા મળે છે.…

બેયૉન મંદિર : પ્રાચીન કંબુજદેશ(કંબોડિયા)ના પાટનગર અંગકોરથોમમાં આવેલું પ્રસિદ્ધ બૌદ્ધ મંદિર. કંબુજસમ્રાટ જયવર્મા 7મા(1181–1218)એ રાજધાની અંગકોર-થોમ વસાવી તેને ફરતો કિલ્લો, કિલ્લાને ફરતી ખાઈઓ, કિલ્લામાં પ્રવેશવા માટેનાં પાંચ પ્રવેશદ્વારો, નગરની વીથિઓની આંતરિક રચના વગેરેનું ગણતરીપૂર્વકનું આયોજન કરેલું હોવાથી એ તત્કાલીન જગતનું એક નમૂનેદાર નગર બન્યું હતું. આ નગરની મધ્યમાં એ વખતે…

બેરલૅગ, હૅન્ડ્રિક પેટ્રસ (જ. 1856, ઍમ્સ્ટર્ડૅમ; અ. 1934) : નેધરલૅન્ડ્ઝના જાણીતા સ્થપતિ અને નગરનિયોજક. 1903માં તેમણે ઍમ્સ્ટર્ડેમનું નાણાબજારનું નિયો-રોમનેસ્ક શૈલીમાં નિર્માણ કર્યું; પરંતુ પછીનાં વર્ષોમાં તે ફ્રૅન્ક લૉઇડ રાઇટના પ્રભાવ નીચે આવ્યા અને નેધરલૅન્ડ્ઝમાં રાઇટના સિદ્ધાંતો પ્રચલિત કરવામાં તેઓ મુખ્ય અને પ્રભાવક પરિબળ બની રહ્યા. લંડનનું હૉલૅન્ડ હાઉસ (1914) અને…

બેરેન્સ પીટર (જ. 14 એપ્રિલ 1868, હૅમ્બર્ગ, જર્મની; અ. 27 ફેબ્રુઆરી 1940, બર્લિન, જર્મની) : આધુનિક શૈલીના જર્મન સ્થપતિ. 1886થી 1889 દરમિયાન ડસેલ્ડર્ફ નગરમાં કન્સ્ટ્શૂલેમાં, કાર્લ્સ્રૂલેમાં તથા જુદા જુદા ચિત્રકારોના સ્ટુડિયોમાં ચિત્રકલાનો તેમણે અભ્યાસ કર્યો. 1890માં નેધરલૅન્ડનો પ્રવાસ કર્યો તથા મ્યુનિક (મ્યુનિખ) પાછા ફરી 1893માં ‘મ્યુનિક સેસેશન ગ્રૂપ ઑવ્ પેઇન્ટર્સ’ની…

બેલફ્રાય : દેવળની સ્થાપત્યરચનાનો એક ભાગ. પાશ્ચાત્ય દેશોના સ્થાપત્યમાં દેવળની ઇમારતોના છાપરા ઉપર અને મહદ્અંશે ટાવર ઉપર ઘંટ બંધાતો, જેથી સમય પ્રમાણે અને પ્રાર્થનાને વખતે ઘંટારવ કરી શકાય. આ ઘંટ બાંધવાની વ્યવસ્થા માટે રચાતા ઇમારતી ભાગને બેલફ્રાય કહેવામાં આવે છે. ઘટનાં કદ-આકાર અને ઉપયોગ પ્રમાણે આની રચના થતી. દેવળોના બાંધકામમાં…