વનસ્પતિશાસ્ત્ર
લીંબુ
લીંબુ : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા રુટેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Citrus limon (Linn.) Burm f. syn. C. medica var. limorum (સં. નિંબૂક, લિમ્પાક; હિં. નિંબૂ, નિબૂ (કાગજી); મ. નિંબોણી; બં. પાતિલેબુ; ક. નિંબે, લીંબુ; તા. એલુમિચ્ચે; મલ. ચેરુનારકં; તે. નિમ્મપંડુ; અં. લેમન) છે. તે બહુશાખી, 2 મી.થી 3…
વધુ વાંચો >લૂણી
લૂણી : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા પૉર્ચ્યુલેકેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Portulaca oleracea Linn. (મોટી લૂણી) અને P. quadrifolia Linn. (નાની લૂણી) (સં. ચિવિલ્લિકા, ધોલિકા; મ. ધોળ, હિં. બડીનોનિઆશાક, કુલ્ફા; બં. વનપુની, ક્ષુદેગુની; ક. ગોલિ. તે. અઈલકુરા, અં. કૉમન પર્સલેન) છે. મોટી લૂણી એક માંસલ, ભૂપ્રસારી કે ટટ્ટાર એકવર્ષાયુ…
વધુ વાંચો >લેક્ટ્યુકા
લેક્ટ્યુકા : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા ઍસ્ટરેસી કુળની એકવર્ષાયુ કે બહુવર્ષાયુ શાકીય પ્રજાતિ. તે મુખ્યત્વે ઉત્તર સમશીતોષ્ણપ્રદેશોમાં થાય છે. ભારતમાં તેની લગભગ 25 જેટલી જાતિઓ નોંધાઈ છે. બધી જ જાતિઓ ક્ષીરરસ (latex) ધરાવે છે. કેટલીક જાતિઓનો શુષ્ક ક્ષીરરસ ‘લૅક્ટ્યુકેરિયમ’ નામનું ઔષધ આપે છે. Lactuca sativa Linn. syn. L. scariola Linn.…
વધુ વાંચો >લેગરસ્ટ્રોમિયા
લેગરસ્ટ્રોમિયા : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા લિથ્રેસી કુળની એક પ્રજાતિ. તે ક્ષુપ અને વૃક્ષ-જાતિઓની બનેલી છે અને તેનું વિતરણ મુખ્યત્વે દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયાથી ઑસ્ટ્રેલિયા સુધી થયેલું છે. કેટલીક જાતિઓ કીમતી ઇમારતી લાકડું આપે છે. થોડીક જાતિઓ શોભન છે. ભારતમાં તેની 10 જેટલી જાતિઓ થાય છે. Lagerstroemia hypoleuca kurz (આંદામાન-પાબ્ડા, પાઇન્મા), L.…
વધુ વાંચો >લેટેક્સ
લેટેક્સ : સૅપોડિલા (Sapodilla) વર્ગનાં વૃક્ષોમાંથી ઝરતો, પાણીમાં રબરના કણોના પાયસ(emulsion)રૂપી દૂધ જેવો પદાર્થ. રબરનો તે પ્રાકૃત (કુદરતી) સ્રોત છે. તે પ્રોટીન વડે આચ્છાદિત રબર હાઇડ્રોકાર્બનની ગોલિકાઓ (globules) ધરાવે છે. આ કણો અનિયમિત આકારના, 0.5 થી 3 માઇક્રૉન વ્યાસના હોય છે. કણો ઉપરના વીજભારને કારણે નિલંબન (suspension) સ્થાયી હોય છે.…
વધુ વાંચો >લેડીઝ લેસ (Lady’s lace)
લેડીઝ લેસ (Lady’s lace) : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા એપિયેસી (અંબેલીફેરી) કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Pimpinella monoica છે. છોડના દેખાવ પરથી તેનું નામ લેડીઝ લેસ પડ્યું હોવાની શક્યતા છે. તે શિયાળામાં થાય છે. ઑક્ટોબર પછી તેનાં બી રોપી ધરુ 5 સેમી.થી 7 સેમી. ઊંચું થાય ત્યારે તેને કાયમના…
વધુ વાંચો >લૅન્ટાના
લૅન્ટાના : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા વર્બિનેસી કુળની એક પ્રજાતિ. તેની જાતિઓ શાકીય, ઉપક્ષુપ (under shrub) અને ક્ષુપ-સ્વરૂપ ધરાવે છે અને મુખ્યત્વે અમેરિકાના ઉષ્ણકટિબંધીય અને ઉપોષ્ણકટિબંધીય પ્રદેશોમાં તેમનું વિતરણ થયેલું છે. બહુ થોડી જાતિઓ જૂની દુનિયાના ઉષ્ણકટિબંધીય વિસ્તારોમાં થાય છે. ભારતમાં તેની સાત કે આઠ જાતિઓ થાય છે. ગંધારી (Lanatana…
વધુ વાંચો >લેન્ટિબ્યુલેરિયેસી (Lentibulariaceac)
લેન્ટિબ્યુલેરિયેસી (Lentibulariaceac) : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલું એક કુળ. બૅન્થમ અને હૂકરની વર્ગીકરણ-પદ્ધતિમાં તેનું સ્થાન આ પ્રમાણે છે : વર્ગ દ્વિદળી, ઉપવર્ગ યુક્તદલા (gamopetalae), શ્રેણી દ્વિસ્ત્રીકેસરી, ગોત્ર પર્સોનેલીસ, કુળ લેન્ટિબ્યુલેરિયેસી. આ કુળ લગભગ 5 પ્રજાતિઓ અને 260 જેટલી જાતિઓનું બનેલું છે. તેના સભ્યો જલીય અને અત્યંત ભેજવાળી જગાએ થતા વનસ્પતિસમૂહનો…
વધુ વાંચો >લેપિડોડેન્ડ્રેલ્સ
લેપિડોડેન્ડ્રેલ્સ : ત્રિઅંગી વનસ્પતિઓના લેપિડોફાઇટા વિભાગમાં આવેલા લિગ્યુલોપ્સીડા વર્ગનું એક અશ્મીભૂત ગોત્ર. આ ગોત્રની ઉત્પત્તિ ઉપરિ ડેવોનિયન ભૂસ્તરીય યુગમાં પ્રોટોલેપિડોડેન્ડ્રીડ સમૂહમાંથી થઈ હોવાનું મનાય છે. તે કાર્બનિફેરસ જંગલોમાં પ્રભાવી વૃક્ષો સ્વરૂપે અસ્તિત્વ ધરાવતું હતું અને પર્મિયન ભૂસ્તરીય યુગમાં લુપ્ત થઈ ગયું. તેનાં બીજાણુજનક (sporophyte) વિષમબીજાણુક (heterosporous) વૃક્ષ-સ્વરૂપ હતાં અને તેના…
વધુ વાંચો >લેપ્ટાડીનીઆ
લેપ્ટાડીનીઆ : જુઓ ડોડી.
વધુ વાંચો >