રાજ્યશાસ્ત્ર
એશિયા
એશિયા દુનિયાના સાત ખંડો પૈકી સૌથી મોટો ખંડ. પૂર્વ ગોળાર્ધના ઉત્તર ભાગમાં 100 દ. અ.થી 800 ઉ. અ. અને 250 પૂ. રે.થી 1750 પૂ. રે. વચ્ચે આવેલો છે. પૃથ્વીના કુલ વિસ્તારના 11થી 12 ટકા અને કુલ સૂકી જમીનના 1/3 ભાગને તે આવરી લે છે. તેનું ક્ષેત્રફળ 4,46,14,399 ચોકિમી. છે. તેની…
વધુ વાંચો >એશિયા માઇનોર
એશિયા માઇનોર (આનાતોલિયા) : વર્તમાન તુર્કસ્તાનના એશિયા ખંડ તરફના ભૌગોલિક વિસ્તારને આવરી લેતો દ્વીપકલ્પ. ભૌગોલિક સ્થાન : 390 ઉ. અ. અને 320 પૂ. રે.ની આજુબાજુનો વિસ્તાર. તેના મધ્યમાં સમુદ્રની સપાટીથી આશરે 900 મીટરની ઊંચાઈ પર પઠાર છે. ઉત્તરમાં ટેકરીઓની લાંબી હારમાળા છે, દક્ષિણ તરફ આશરે 3,700 મીટર જેટલી ઊંચાઈ ધરાવતી…
વધુ વાંચો >એસ.ડી.ઈ.સી.ઈ.
એસ.ડી.ઈ.સી.ઈ. : ફ્રાન્સની સરકારહસ્તકની ગુપ્તચર સંસ્થા. આંતરિક સલામતી તથા વિદેશી ગુપ્તચર પ્રવૃત્તિઓ એ બંને વિભાગો તેના કાર્યક્ષેત્રમાં મૂકવામાં આવ્યા છે. બીજા વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન અને તે પછીના ગાળામાં ફ્રાન્સમાં જે જુદી જુદી ગુપ્તચર સંસ્થાઓ ઊભી કરવામાં આવી તે બધીને એક કેન્દ્રીય સંગઠન હેઠળ મૂકવાના ઉદ્દેશથી આ સંસ્થા સ્થપાઈ છે. ફ્રાન્સના યુદ્ધોત્તર…
વધુ વાંચો >એસર તૉબિયાસ
એસર તૉબિયાસ (જ. 28 એપ્રિલ 1838, ઍમસ્ટરડૅમ, નેધરલેન્ડઝ; અ. 29 જુલાઈ 1913, હેગ, નેધરલેન્ડઝ) : પ્રથમ હેગ શાંતિ પરિષદમાં લવાદીની કાયમી અદાલત(Permanent Court of Arbitration)ની રચનામાં મહત્વનો ફાળો આપવા બદલ (ઑસ્ટ્રિયાના આલ્ફ્રેડ ફ્રીડ સાથે) 1911નું શાંતિ માટેનું નોબેલ પારિતોષિક મેળવનાર ડચ ન્યાયવિદ. 1862થી 1893 સુધી યુનિવર્સિટી ઑવ્ ઍમસ્ટરડૅમમાં આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાના…
વધુ વાંચો >ઍસોસિયેશન ઑવ્ સાઉથ ઈસ્ટ એશિયન નૅશન્સ (ASEAN)
ઍસોસિયેશન ઑવ્ સાઉથ ઈસ્ટ એશિયન નૅશન્સ (ASEAN) : દક્ષિણ પૂર્વ એશિયાના પાંચ દેશોએ પરસ્પર સહકાર દ્વારા આર્થિક, સામાજિક તથા સાંસ્કૃતિક વિકાસ સાધવા 1967માં ઊભું કરેલું આંતરરાષ્ટ્રીય સંગઠન. તે પૂર્વે 1961માં ત્રણ દેશો – મલેશિયા, ફિલિપાઇન્સ અને થાઇલૅન્ડ દ્વારા ઍસોસિયેશન ઑવ્ સાઉથ ઈસ્ટ એશિયા (ASA) નામનું જે સંગઠન ઊભું કર્યું હતું…
વધુ વાંચો >ઍંજલ્સ, ફ્રેડરિક
ઍંજલ્સ, ફ્રેડરિક (જ. 28 નવેમ્બર 1820, બાર્મેન, પ્રુશિયા; અ. 5 ઑગસ્ટ 1895, લંડન) : જર્મન સમાજવાદી ચિંતક, કાર્લ માર્કસનો નિકટનો સાથી તથા ક્રાંતિકારી માર્કસવાદી વિચારસરણીના ઘડતરમાં પાયાનું યોગદાન આપનાર સુવિખ્યાત દાર્શનિક. ઇંગ્લૅન્ડના ઔદ્યોગિક નગર માન્ચેસ્ટર ખાતે પિતાનું કારખાનું હોવાથી ફ્રેડરિકનું મોટાભાગનું જીવન ઇંગ્લૅન્ડમાં પસાર થયું હતું. 1844માં પૅરિસ ખાતે માકર્સ…
વધુ વાંચો >ઑગસ્ટસ ઑક્ટેવિયસ
ઑગસ્ટસ ઑક્ટેવિયસ (જ. ઈ. પૂ. 23 સપ્ટેમ્બર 63, રોમ, ઇટાલી; અ. ઈ. પૂ. 19 ઑગસ્ટ 14, ઇટાલી) : રોમન સામ્રાજ્યનો પ્રથમ સમ્રાટ, વિચક્ષણ પ્રશાસક તથા બલાઢ્ય સેનાપતિ. મૂળ નામ ગેઈઅસ ઑક્ટેવિયસ. સમ્રાટ તરીકે ગેઈઅસ જૂલિયસ સીઝર ઑક્ટેવિયસ નામ ધારણ કર્યું. રોમન સેનેટે તેને ‘ઑગસ્ટસ’(આદરણીય)નું બિરુદ આપ્યું હતું. જે તે પછીના…
વધુ વાંચો >ઓઝા, ગૌરીશંકર ઉદયશંકર
ઓઝા, ગૌરીશંકર ઉદયશંકર (જ. 21 ઑગસ્ટ 1805, ઘોઘા; અ. 1 ડિસેમ્બર 1891) : ગગા ઓઝા તરીકે જાણીતા, દીર્ઘકાલીન (57 વર્ષ) યશસ્વી કારકિર્દી ધરાવતા, જૂના ભાવનગર રાજ્યના દીવાન. ઘોઘામાં વડનગરા નાગર જ્ઞાતિમાં જન્મ. પિતા ઉદયશંકર, માતા અજબબા. ગામઠી નિશાળમાં સામાન્ય શિક્ષણ. દોઢ વર્ષે માતાનું અને તેર વર્ષે પિતાનું છત્ર ગુમાવનાર, મોસાળમાં…
વધુ વાંચો >ઓઝા, ઘનશ્યામભાઈ
ઓઝા, ઘનશ્યામભાઈ (જ. 25 ઑક્ટોબર 1911, ઉમરાળા; અ. 12 જુલાઈ 2002, અમદાવાદ) : સ્વાતંત્ર્ય સેનાની અને ગુજરાત રાજ્યના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી. પિતા છોટાલાલ અને માતા સવિતાબહેન. પ્રાથમિક તથા માધ્યમિક શિક્ષણ વઢવાણ કૅમ્પમાં (સુરેન્દ્રનગર) લીધું. હાઇસ્કૂલના આચાર્ય મગનભાઈ દેસાઈ તથા શિક્ષક વી. વી. મહેતાની અસર. રાષ્ટ્રીય ભાવનાનું મહેતાએ સિંચન કર્યું. ઇતિહાસ, અર્થશાસ્ત્ર…
વધુ વાંચો >ઓડર-નીસે રેખા
ઓડર-નીસે રેખા (Oder-Neisse Line) : બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી જર્મની અને પોલૅન્ડની સરહદ નિર્ધારિત કરતી રેખા. 1919ની વર્સાઇલ્સની સંધિએ ઓડર નદીનું આંતરરાષ્ટ્રીય મહત્વ સ્વીકારી આંતરરાષ્ટ્રીય ઓડર કમિશનની નિમણૂક કરી હતી. 1945માં પોટ્સ્ડૅમ પરિષદે ઓડર-નીસે રેખાને યુદ્ધોત્તર જર્મનીની પૂર્વ તરફની કામચલાઉ સરહદ તરીકે જાહેર કરી હતી. તે પહેલાં યોજાયેલી યાલ્ટા પરિષદ(1945)માં ઓડર-નીસે…
વધુ વાંચો >