બળદેવભાઈ પટેલ
એપોનોજેટોન
એપોનોજેટોન : વનસ્પતિઓના એકદળી વર્ગમાં આવેલા કુળ એપોનોજેટોનેસીની એક જલીય પ્રજાતિ. તેનું વિતરણ આફ્રિકા, માલાગાસી, ઉષ્ણકટિબંધીય એશિયા અને ઑસ્ટ્રેલિયામાં થયેલું છે. ભારતમાં તેની પાંચ જાતિઓ નોંધાઈ છે. વિશ્વભરમાં તેની લગભગ 22 જેટલી જાતિઓ થાય છે. Aponogeton natans (Linn.) Engl. & Krause syn. A. monostachyon Linn. f. (હિં. ઘેચુ, મલ. પાર્વાકિઝેન્ગુ,…
વધુ વાંચો >એપોસાયનેસી
એપોસાયનેસી : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલું એક કુળ. બૅન્થમ અને હૂકરની વર્ગીકરણ-પદ્ધતિ અનુસાર તેને ઉપવર્ગ-યુક્તદલા (Gamopetalae), શ્રેણી – દ્વિસ્ત્રીકેસરી (Bicarpellatae) અને ગોત્ર – જેન્શિયાનેલિસમાં મૂકવામાં આવે છે. આ કુળમાં લગભગ 300 પ્રજાતિઓ અને 1,300 જેટલી જાતિઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. તે ઉષ્ણ અને ઉપોષ્ણ પ્રદેશોમાં સૌથી વધારે પ્રમાણમાં થાય છે.…
વધુ વાંચો >એફીડ્રેલ્સ
એફીડ્રેલ્સ : અનાવૃત બીજધારી વનસ્પતિઓના નીટોપ્સીડા વર્ગનું એક ગોત્ર. ચૅમ્બરલીને નીટમ, એફીડ્રા અને વેલવીશિયા પ્રજાતિઓને એક જ કુળ નીટેસી હેઠળ મૂકી હતી. એ. જે. ઇમ્સે (1952) નીટેસી કુળને તોડીને ત્રણેય પ્રજાતિઓને સ્વતંત્ર ગોત્રનો દરજ્જો આપ્યો. તે માટે તેમણે આપેલાં કારણો આ પ્રમાણે છે : (1) એફીડ્રામાં રંધ્રો હેપ્લોકાઇલિક પ્રકારનાં, જ્યારે…
વધુ વાંચો >એબીનેસી
એબીનેસી : વનસ્પતિના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલું એક કુળ. બૅન્થામ અને હૂકરની વર્ગીકરણ-પદ્ધતિમાં તેનું સ્થાન આ પ્રમાણે છે : વર્ગ – દ્વિદળી, ઉપવર્ગ – યુક્તદલા (Gamopetalae), શ્રેણી ઊર્ધ્વસ્ત્રીકેસરી (superae), ગોત્ર – એબીનેલીસ, કુળ – એબીનેસી. આ કુળમાં 5 પ્રજાતિઓ અને લગભગ 325 જેટલી જાતિઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. તેનું વિતરણ વિશ્વના…
વધુ વાંચો >એરમ
એરમ : વનસ્પતિઓના એકદળી વર્ગમાં આવેલા એરેસી કુળની પ્રજાતિ. નવા વર્ગીકરણમાં એરમ પ્રજાતિ રદ કરવામાં આવી છે અને તેને સહસભ્યો Amorphophallus (સૂરણ), Arisaema અને Lolocasia(અળવી)ની પ્રજાતિઓ હેઠળ મૂકવામાં આવેલ છે. Arisaema એકગૃહી (monoecious) કે દ્વિગૃહી (dioecious) કંદીલ (tuberous) શાકીય પ્રજાતિ છે અને સમશીતોષ્ણ અને ઉષ્ણકટિબંધીય એશિયા, પૂર્વ આફ્રિકા અને ઉત્તર…
વધુ વાંચો >એરંડો (દિવેલી)
એરંડો (દિવેલી) : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા યુફોરબિયેસી કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Ricinus communis Linn. (સં., બં., મ. એરંડ; હિં. એરંડ, અંડ; ક. ઔંડલ, હરળગીડ; તે. અમુડાલ; તા. લામામકુ; મલા. ચિત્તામણક્કુ; અં. કૅસ્ટર, કૅસ્ટરસીડ) છે. તે એકવર્ષાયુ કે બહુવર્ષાયુ ક્ષુપ કે કેટલીક વાર આશરે 6 મી. કે તેથી વધારે…
વધુ વાંચો >એરેલિયા
એરેલિયા : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા એરેલિયેસી કુળની એક સુગંધિત, શાકીય, ક્ષુપ કે નાનું વૃક્ષસ્વરૂપ ધરાવતી પ્રજાતિ. તેનું વિતરણ એશિયા, ઑસ્ટ્રેલિયા અને ઉત્તર અમેરિકામાં થયેલું છે. પનાલી (Panax) અને Hedera તેના સહસભ્યો છે. ભારતમાં તેની છ જાતિઓ થાય છે. કેટલીક જાતિઓનો શોભન-વનસ્પતિઓ તરીકે પ્રવેશ કરાવવામાં આવ્યો છે. એરેલિયા જટિલ પ્રજાતિ હોવાથી…
વધુ વાંચો >એલચો
એલચો : એકદળી વર્ગમાં આવેલા કુળ સિટેમિનેસીના ઉપકુળ ઝિન્જીબરેસીની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Amomum Subulatum Roxb. (બં. બરા-એલાચી, બરો-એલાચ; ગુ. એલચો, મોટી ઇલાયચી; હિં. બરી-એલાચી, બરી-ઇલાયચી, ક. ડોડ્ડા-યાલાક્કી, મલા. ચંદ્રાબાલા; મ. મોટે વેલ્ડોડે; સં. અઇન્દ્રી, બૃહતુપા-કુંચિકા; તા. પેરિયા-ઇલાક્કાઈ; તે. આડવી-ઇલાક્કાઈ, અં. ગ્રેટર કાર્ડેમમ, નેપાલ કાર્ડેમમ) છે. તે બહુવર્ષાયુ, 2…
વધુ વાંચો >એલેન્જિયેસી
એલેન્જિયેસી : વનસ્પતિઓના દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલું એક કુળ. બૅન્થામ અને હૂકરની વર્ગીકરણ-પદ્ધતિમાં તેનું સ્થાન આ પ્રમાણે છે : વર્ગ – દ્વિદળી, ઉપવર્ગ – મુક્તદલા (Polypetalae), શ્રેણી – વજ્રપુષ્પી (Calyciflorae), ગોત્ર – ઍપિયેલીસ (અંબેલેલીસ), કુળ-એલેન્જિયેસી. આ કુળ એક જ પ્રજાતિ અને લગભગ 22 જેટલી જાતિઓનું બનેલું છે અને જૂની દુનિયાના ઉષ્ણ…
વધુ વાંચો >એલેમેંડા
એલેમેંડા : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા એપોસાયનેસી કુળની પ્રજાતિ. તે મોટેભાગે આરોહી ક્ષુપસ્વરૂપ ધરાવે છે અને દક્ષિણ અમેરિકા અને વેસ્ટ ઇંડિઝની મૂલનિવાસી છે. તેનું વિતરણ સમગ્ર ઉષ્ણકટિબંધમાં થયેલું છે. Allemanda blanchettii A. DC., A. cathartica Linn., A. nerifolia Hook., અને A. violacea Gard. & Field.નાં કેટલાંક ઉદ્યાન-સ્વરૂપો (garden forms) ભારતીય ઉદ્યાનોમાં…
વધુ વાંચો >