ગિરીશભાઈ પંડ્યા
અમરાવતી (2)
અમરાવતી (2) : મહારાષ્ટ્ર રાજ્યની ઉત્તર સરહદે મધ્યમાં આવેલો જિલ્લો તથા તેજ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 200 32´થી 210 46´ ઉ. અ. અને 760 38´થી 780 27´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 12,210 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેનો ઘણોખરો ભાગ તાપીના થાળામાં અને પૂર્વ સરહદ તરફનો ભાગ…
વધુ વાંચો >અમૃતસર (જિલ્લો)
અમૃતસર (જિલ્લો) : પંજાબ રાજ્યના વાયવ્ય ભાગમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 310 04´થી 320 04´ ઉ. અ. અને 740 30´થી 750 25´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 5,087 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે તથા પાકિસ્તાન સાથે 240 કિમી. લંબાઈની આંતરરાષ્ટ્રીય સરહદ બનાવે છે.…
વધુ વાંચો >અમેરિકા
અમેરિકા પશ્ચિમ ગોળાર્ધનો વિશાળ ભૂમિસમૂહ. તે ઉત્તર અમેરિકા, મધ્ય અમેરિકા અને દક્ષિણ અમેરિકાથી બનેલો છે. ભૌગોલિક સ્થાન : 750 ઉ. અ.થી 550 દ. અ. તે ઉત્તરે આર્કિટક સમુદ્રથી દક્ષિણે ઍન્ટાર્કિટકા ખંડ સુધી વિસ્તરેલો છે. (કુલ વિસ્તાર : 4,20,00,000 ચોકિમી.) અમેરિકી ભૂમિસમૂહ પૃથ્વીના પટ પર ઉત્તરદક્ષિણ લાંબામાં લાંબો ભૂમિભાગ રચે છે.…
વધુ વાંચો >અરવલ્લી
અરવલ્લી : દક્ષિણ ભારતના ઉચ્ચ પ્રદેશની વાયવ્ય સરહદે રાજસ્થાન અને ગુજરાત રાજ્યની સરહદ ઉપર આવેલી ગિરિમાળા. આ ગિરિમાળા ખનિજોના ભંડાર સમાન છે. અહીંનો આબુ પર્વત હવા ખાવાનું સ્થળ છે. સૃષ્ટિસૌંદર્ય અને જૈન મંદિરો પ્રવાસીઓને માટે મોટું આકર્ષણ છે. ગુજરાતમાં આરાસુરથી અરવલ્લીની પર્વતમાળાનો એક ફાંટો જૈસોર થઈ બનાસકાંઠા, સાબરકાંઠા અને મહેસાણામાં…
વધુ વાંચો >અર્ધકીમતી ખનિજો
અર્ધકીમતી ખનિજો (semiprecious minerals) : મૂલ્યવાન રત્નોની સરખામણીમાં ઓછાં કીમતી રત્નો-ઉપરત્નો. મૂલ્યવાન રત્નોમાં હીરા, પન્ના, માણેક, નીલમ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. ઉપરત્નોમાં અર્ધકીમતી ખનિજો જેવાં કે પોખરાજ, સ્પિનેલ (બેલાસ રૂબી, સ્પિનેલ રૂબી અને રૂબી સેલી), ઝરકૉન (હાયાસિન્થ અને જારગૉન), ઍક્વામરીન, બેરિલ, ક્રાયસોબેરિલ (ઍલેક્ઝાન્ડ્રાઇટ અને કૅટ્સ આઇ), ટુર્મેલિન (રૂબેલાઇટ અને ઇન્ડિકોલાઇટ),…
વધુ વાંચો >અર્ધસ્ફટિકમય કણરચના
અર્ધસ્ફટિકમય કણરચના (hemicrystalline texture) : કેટલાક અગ્નિકૃત ખડકોમાં જોવા મળતી વિશિષ્ટ પ્રકારની કણરચના. તેને મેરોક્રિસ્ટલાઇન, હાઇપોક્રિસ્ટલાઇન, હાયલોક્રિસ્ટલાઇન કે હાઇપોહાયલાઇન પણ કહે છે. મૅગ્મા કે લાવાના ઠંડા પડવાનો દર અને ઘટ્ટતા જેવાં પરિબળો સ્ફટિકમયતાનો નિર્ણય કરવામાં સહાયભૂત થઈ પડતાં હોય છે, અર્થાત્ અગ્નિકૃત ખડકમાંનાં સ્ફટિકમય ખનિજો અને અસ્ફટિકમય ખનિજદ્રવ્ય વચ્ચે અસ્તિત્વ…
વધુ વાંચો >અર્વાચીન રચના
અર્વાચીન રચના (holocene systemrecent) : અર્વાચીન સમય દરમિયાન થયેલી ભૂસ્તરીય રચના. અંગ્રેજી નામાભિધાન holoceneની વ્યુત્પત્તિ કરતાં holos એટલે complete–પૂર્ણ અને cene એટલે recent–અર્વાચીન, આ બંને મળીને ‘પૂર્ણ અર્વાચીન’ના ભાવાર્થ રૂપે અર્વાચીન શબ્દપ્રયોગ થાય છે. ભૂસ્તરીય કાળગણના (geochronology) માટે તૈયાર કરાયેલા સ્તરવિદ્યાત્મક સ્તંભ(stratigraphic column)નો સૌથી છેલ્લો સમયગાળો એટલે અર્વાચીન સમય અને…
વધુ વાંચો >અલ ગીઝા
અલ ગીઝા : ઇજિપ્તના પાટનગર કેરોનું ઉપનગર, તે જ નામ ધરાવતો પ્રાંત તથા પ્રાંતનું વહીવટી મથક. ભૌગોલિક સ્થાન : 30° 01´ ઉ. અ. અને 31° 13´ પૂ. રે.. ગીઝાનો પ્રાંત 85,153.20 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. વસ્તીમાં તે ઇજિપ્તના કેરો અને ઍલેક્ઝાન્ડ્રિયા પછી ત્રીજા ક્રમે આવે છે. આ શહેર…
વધુ વાંચો >અલીગઢ
અલીગઢ : સ્થાન, સીમા, વિસ્તાર : ઉત્તરપ્રદેશ રાજ્યનો જિલ્લો, જિલ્લામથક અને શહેર. આ જિલ્લો 27.88° ઉ.અ. અને 88° – 08 મિનિટ પૂર્વ રેખાંશની આજુબાજુ આવેલ છે. તેનો વિસ્તાર 3,650 ચોકિમી. છે. આ જિલ્લાની ઉત્તરે ગૌતમ બુદ્ધ નગર જિલ્લો, બુલંદશહેર જિલ્લો, ઈશાને બદાયું જિલ્લો, પૂર્વે કાસગંજ જિલ્લો, દક્ષિણે અને અગ્નિએ હાથરસ,…
વધુ વાંચો >