ગિરીશભાઈ પંડ્યા
સિમા (Sima)
સિમા (Sima) : પૃથ્વીના પોપડાનું નિમ્ન પડ. પ્રધાનપણે સિલિકા અને મૅગ્નેશિયા(SiO2 અને MgO)ના બંધારણવાળાં ખનિજઘટકોથી બનેલો પોપડાનો નીચે તરફનો વિભાગ. તેની ઉપર તરફ સિયલ (Sial) અને નીચે તરફ ભૂમધ્યાવરણનાં પડ રહેલાં છે. બેઝિક ખડકોના બંધારણવાળું પોપડાનું આ પડ ખંડોમાં સિયલની નીચે રહેલું હોય છે; પરંતુ મહાસાગરોમાં, વિશેષે કરીને પૅસિફિક મહાસાગરમાં…
વધુ વાંચો >સિમ્પલોન (ઘાટ અને બોગદું)
સિમ્પલોન (ઘાટ અને બોગદું) : ઘાટ : સ્વિસ આલ્પ્સ પર્વતની આરપાર પસાર થતો ઘાટ. તે સ્વિસ આલ્પ્સનું પ્રવેશદ્વાર ગણાય છે. ઓગણીસમી સદીની શરૂઆતમાં અહીંના પર્વતીય ઘાટ પર નેપોલિયને લશ્કરની અવરજવર માટે રસ્તો તૈયાર કરાવેલો. ઘાટ તરફ દોરી જતો આજનો રસ્તો રહોન નદીની ખીણમાં બ્રિગ ખાતેથી શરૂ થાય છે. આ રસ્તો…
વધુ વાંચો >સિયલ (Sial)
સિયલ (Sial) : પ્રધાનપણે સિલિકા અને ઍલ્યુમિનાના બંધારણવાળા ખનિજ-ઘટકોથી બનેલો ભૂપૃષ્ઠતરફી પોપડાનો ભાગ. ખંડોનો સૌથી ઉપરનો ભૂમિતલ-વિભાગ મોટેભાગે સિયલ બંધારણવાળા ખડકોથી બનેલો છે. તેની સરેરાશ ઘનતા 2.7 છે. તેમાં સિલિકોન-ઍલ્યુમિનિયમ તત્ત્વોનું પ્રમાણ વિશેષ હોવાથી તેને સિયલ (Si-Al) નામ અપાયું છે. ખડકોના વિશિષ્ટ સંદર્ભમાં મૂલવતાં સૌથી ઉપર ગ્રૅનાઇટ અને તળ ગૅબ્બ્રોથી…
વધુ વાંચો >સિયાચીન
સિયાચીન : કારાકોરમ પર્વતમાળામાં આવેલી હિમનદી, સરહદી વિસ્તાર-ક્ષેત્ર અને દુનિયાભરમાં સૌથી વધુ ઊંચાઈએ આવેલી યુદ્ધભૂમિ. ઉત્તર અને દક્ષિણ ધ્રુવના પ્રદેશોને બાદ કરતાં પૃથ્વી પરની માનવ-વસાહતોની નજીકના ભાગોમાં તે મોટી ગણાતી, લાંબામાં લાંબી અને વધુમાં વધુ ઊંચાઈએ આવેલી હિમનદી છે. સ્થાન : 35° 30´ ઉ. અ. અને 77° 00´ પૂ. રે..…
વધુ વાંચો >સિયોન નદી (Seone River)
સિયોન નદી (Seone River) : પૂર્વ ફ્રાન્સમાં આવેલી નદી. રહોનની મહત્ત્વની સહાયક નદી. ભૌગોલિક સ્થાન : 40° 10´ ઉ. અ. અને 4° 50´ પૂ. રે.. આ નદી વૉસ્જિસ પર્વતના તળેટી ભાગમાંથી નીકળે છે અને 431 કિમી.ની લંબાઈમાં વહ્યા પછી લિયૉન ખાતે રહોન નદીને મળે છે. તે મહત્ત્વના જળમાર્ગ તરીકે ઉપયોગમાં…
વધુ વાંચો >સિરમોર
સિરમોર : હિમાચલ પ્રદેશનો જિલ્લો. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 30° 22´ 30´´થી 31° 01´ 20´´ ઉ. અ. અને 77° 01´ 12´´થી 77° 49´ 40´´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 2,825 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ જિલ્લાની પૂર્વ-પશ્ચિમ મહત્તમ લંબાઈ 77 કિમી. અને ઉત્તર-દક્ષિણ મહત્તમ પહોળાઈ 80 કિમી. જેટલી છે. તેની…
વધુ વાંચો >સિરસા
સિરસા : હરિયાણા રાજ્યમાં પશ્ચિમ તરફના છેડે આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 29° 14´થી 29° 59´ ઉ. અ. અને 74° 27´થી 75° 18´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 4,277 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તરે અને ઈશાન તરફ પંજાબ રાજ્ય, પૂર્વમાં હિસાર જિલ્લો…
વધુ વાંચો >સિરેક્યુઝ (Syracuse) (1)
સિરેક્યુઝ (Syracuse) (1) : સિસિલીના અગ્નિકાંઠે આવેલું પ્રાચીન ગ્રીક સામ્રાજ્યનું મહત્ત્વનું શહેર. ભૌગોલિક સ્થાન : 37° 04´ ઉ. અ. અને 15° 18´ પૂ. રે.. આશરે ઈ. પૂ. 734માં કોરિન્થના ગ્રીકોએ તેની સ્થાપના કરેલી. ઝડપથી તે વિકસતું ગયું અને દક્ષિણ ઇટાલીમાં સામ્રાજ્ય સ્થાપનાર હાઇરો પહેલાના વખતમાં સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર બની રહેલું. હાઇરોના…
વધુ વાંચો >સિરેક્યુઝ (Syracuse) (2)
સિરેક્યુઝ (Syracuse) (2) : યુ.એસ.ના ન્યૂયૉર્ક રાજ્યનું ઔદ્યોગિક મથક. ભૌગોલિક સ્થાન : 43° 02´ ઉ. અ. અને 76° 08´ પ. રે. તે ન્યૂયૉર્ક રાજ્યમાં આવેલા ઓનોનડગા સરોવર-કાંઠે વસેલું છે. અહીં એક વખત મીઠાનું પુષ્કળ પ્રમાણમાં ઉત્પાદન થતું હતું, તેથી તે ‘સૉલ્ટ સિટી’ કહેવાતું હતું. સિરેક્યુઝમાં રસાયણો, ચિનાઈ માટીનાં પાત્રો, ઔષધો,…
વધુ વાંચો >સિરોઝ (Syros/Siros)
સિરોઝ (Syros/Siros) : ભૂમધ્ય સમુદ્રના ભાગરૂપ એજિયન સમુદ્રમાં આવેલા સાયક્લેડ્ઝ ટાપુજૂથ પૈકીનો મધ્ય ભાગમાં આવેલો ટાપુ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 37° 26´ ઉ. અ. અને 24° 54´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 84 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ ટાપુ-જૂથ ગ્રીસ નજીક આવેલું છે. અહીંના અખાતના પૂર્વ કાંઠે આવેલું હર્મોપૉલિસ સાયક્લેડ્ઝનું…
વધુ વાંચો >