આયુર્વિજ્ઞાન
ગલ્સ્ટ્રાન્ડ, આલ્વાર
ગલ્સ્ટ્રાન્ડ, આલ્વાર (જ. 5 જૂન 1862, લાન્સ ક્રૂના, સ્વીડન; અ. 28 જુલાઈ 1930, સ્ટૉકહોમ) : નોબેલ પારિતોષિકવિજેતા નેત્રરોગનિષ્ણાત. તેઓ ઉપ્સલા, વિયેના તથા સ્ટૉકહોમની યુનિવર્સિટીમાં ભણ્યા હતા. તેમણે આંખની અંદર થતા પ્રકાશના વક્રીભવનનો અભ્યાસ કર્યો. તેને અંગેનાં સંશોધનો માટે તેમને 1911નું નોબેલ પારિતોષિક એનાયત થયું હતું. ઉપ્સલા યુનિવર્સિટીમાં પ્રોફેસર હતા ત્યારે…
વધુ વાંચો >ગળફો
ગળફો : શ્વસન માટેની નળીઓ અને ફેફસાંમાં જમા થયેલા ને ઉધરસ વડે બહાર કઢાતો સ્રાવ (secretion). તંદુરસ્ત વ્યક્તિને ભાગ્યે જ ઉધરસ (ખાંસી) આવે છે. તેઓમાં નીચલા શ્વસનમાર્ગમાં ખૂબ ઓછા પ્રમાણમાં સ્રાવ (પ્રવાહી) ઉત્પન્ન થાય છે, જે પક્ષ્મ(cilia)નાં સ્પંદનો વડે ઉપર તરફ ધકેલાઈને ગળામાં પહોંચે છે, જ્યાંથી પોતાને જાણ ન પડે…
વધુ વાંચો >ગંભીર ઈજા
ગંભીર ઈજા (grievous hurt) : શરીરના અંગ કે ઉપાંગને કાયમી કે જોખમી ઈજા. ઇન્ડિયન પીનલ કોડ(IPC)ની 319ની કલમ પ્રમાણે શારીરિક દુખાવો, રોગ કે માંદગી (infirmity) થાય તેવી ક્રિયાને ઈજા (hurt) કહે છે. IPC 320, 322 અને 325માં ગંભીર ઈજાઓનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. (જુઓ સારણી) સારણી : ગંભીર ઈજાઓ 1.…
વધુ વાંચો >ગાઇડુસેક, ડી. કાર્લેટન
ગાઇડુસેક, ડી. કાર્લેટન (જ. 9 સપ્ટેમ્બર 1923 યાંકર્ઝ, ન્યૂયૉર્ક, યુ.એસ.; અ. 12 ડિસેમ્બર 2008, નોર્વે) : 1976ના તબીબી અને શરીરક્રિયાશાસ્ત્રના નોબેલ પારિતોષિકના બ્લુમ્બર્ગ સાથેના સહવિજેતા. ચેપી રોગોની શરૂઆત અને તેમના ફેલાવાની નવી પદ્ધતિઓની તેમણે શોધ કરી હતી. તેમણે પપુઆ ન્યૂગિનીની માનવમાંસભક્ષી પ્રજામાં કૂરૂ નામના ધીમે ધીમે વિકાસ પામતા રોગનો ફેલાવો…
વધુ વાંચો >ગિરિવ્યાધિ
ગિરિવ્યાધિ (mountain sickness) : ઊંચાઈ પર હવાના દબાણમાં તથા ઑક્સિજનના પ્રમાણમાં થતા ઘટાડાને કારણે થતો વિકાર. વ્યક્તિ 2000 મીટર કે વધુ ઊંચાઈ પર ઝડપથી પહોંચી હોય તો તેની દેહધાર્મિક ક્રિયાઓમાં હવાના દબાણ અને ઑક્સિજનના ઘટાડાની સ્થિતિને અનુરૂપ જરૂરી ફેરફાર કરવાનો સમય ઉપલબ્ધ હોતો નથી. આવા સંજોગોમાં વધુ કામ કરવાથી કે…
વધુ વાંચો >ગી(યા)માં, રોજર ચાર્લ્સ
ગી(યા)માં, રોજર ચાર્લ્સ (જ. 11 જાન્યુઆરી 1924, ડીઝોં, ફ્રાન્સ; અ. 21 ફેબ્રુઆરી 2024, ડેલમેર, યુ. એસ. એ.) : ACTH (એડ્રિનોકૉર્ટિકોટ્રોપિક હૉર્મોન)ના સંશોધન બદલ ઍન્ડ્રુ શૅલી અને રોઝેલીન યૅલો સાથે નોબેલ પારિતોષિક પ્રાપ્ત કરનાર જૈવરસાયણશાસ્ત્રી (biochemist). તેઓ બૅયલર કૉલેજ ઑવ્ મેડિસિન(હ્યૂસ્ટન, ટેક્સાસ, યુ.એસ.)માં જોડાયા. તેમણે પીયૂષિકા (pituitary) ગ્રંથિના અંત:સ્રાવોના વિસ્રવણનું નિયમન…
વધુ વાંચો >ગુદારુધિરસ્રાવ (per rectal bleeding)
ગુદારુધિરસ્રાવ (per rectal bleeding) : ગુદામાર્ગે લોહી પડવું તે. ગુદામાર્ગે પડતું સુસ્પષ્ટ અથવા ગુપ્ત (occult) પ્રકારનું એમ બે જુદી જુદી રીતે લોહી પડે છે. તેનાં વિવિધ કારણો છે. જેમ કે નાના આંતરડામાં ગાંઠ, મોટા કે નાના આંતરડાના રુધિરાભિસરણમાં અટકાવ (ischaemia), મોટા આંતરડામાં અંધનાલી (diverticulum), નસના ફૂલેલા ભાગનું ફાટવું, મસા થવા,…
વધુ વાંચો >ગુદવિદર (anal fissure)
ગુદવિદર (anal fissure) : ગુદાનળી(anal canal)ની લંબાઈને સમાંતર લીટીમાં લાંબું ચાંદું થવું તે. મળત્યાગ કરવાના દ્વારરૂપી છિદ્રને ગુદા (anus) કહે છે. મોટા આંતરડાના સૌથી નીચલા છેડાવાળા ભાગમાં મળ જમા થાય છે. તેને મળાશય (rectum) કહે છે. મળાશયની નીચે ગુદાદ્વાર સુધીની નળીને ગુદાનળી કહે છે. ગુદાનળીની આસપાસ ગોળ અને લાંબા એમ…
વધુ વાંચો >ગુહાન્તર્નિરીક્ષા (endoscopy)
ગુહાન્તર્નિરીક્ષા (endoscopy) : શરીરમાંનાં પોલાણોમાં નળી દ્વારા જોઈ-તપાસીને નિદાન તથા ચિકિત્સા કરવાની પદ્ધતિ. તે માટેના સાધનને અંત:દર્શક કે ગુહાંત:દર્શક (endoscope) કહે છે. સૌપ્રથમ કઠણ નળીનાં અંત:દર્શકો વિકસ્યાં હતાં; પરંતુ હવે પ્રકાશ-ઇજનેરીમાં થયેલા વિકાસને કારણે પ્રકાશવાહી તંતુઓવાળાં (fiberoptic) અંત:દર્શકો વિકસ્યાં છે અને તેથી શરીરની પોલી નળીઓના વળાંક પ્રમાણે વળાંક લઈ શકે…
વધુ વાંચો >ગૂમડું (abscess)
ગૂમડું (abscess) : પરુ ભરાવાથી થતી ગડ. તે જીવાણુજન્ય (bacterial) ચેપથી ઉદભવે છે. તેને પૂયગડ અથવા સપૂયગડ પણ કહે છે. જીવાણુજન્ય ચેપ ચાર રીતે પ્રવેશે છે : ઘા દ્વારા સીધો પ્રવેશ, આસપાસના અવયવમાંથી ફેલાવો, લસિકાવાહિનીઓ (lymphatics) દ્વારા ફેલાવો તથા લોહી દ્વારા ફેલાવો. જીવાણુજન્ય ચેપને કારણે શારીરિક પ્રતિક્રિયા રૂપે શોથ (inflammation)…
વધુ વાંચો >