૬(૨).૨૦
ગ્રીક ભાષા થી ગ્રેટ સૅન્ડી રણ
ગ્રુબ્સ, રૉબર્ટ એચ.
ગ્રુબ્સ, રૉબર્ટ એચ. (Grubbs, Robert H.) (જ. 27 ફેબ્રુઆરી 1942, પોસુમ ટ્રોટ પાસે, કેન્ટકી, યુ.એસ.; અ. 19 ડિસેમ્બર 2021, કેલિફોર્નિયા, યુ. એસ.) : અમેરિકન રસાયણવિદ અને 2005ના રસાયણશાસ્ત્ર માટેના નોબેલ પુરસ્કારના સહવિજેતા. ગ્રુબ્સે 1968માં કોલંબિયા યુનિવર્સિટી, ન્યૂયૉર્ક સિટીમાંથી રસાયણશાસ્ત્રમાં પીએચ.ડી.ની પદવી મેળવી હતી. 1978માં તેઓ કેલ્ટેક(Caltech)ના શિક્ષકગણમાં જોડાયા. સ્થાનફેર (metathesis)…
વધુ વાંચો >ગ્રૂન્બર્ગ, પીટર એન્ડ્રિયાઝ
ગ્રૂન્બર્ગ, પીટર એન્ડ્રિયાઝ (Grunberg, Peter Andreas) [જ. 18 મે 1939, પિલ્સેન (ઝેક રિપબ્લિક) અ. 7 અપ્રિલ 2018, યુલિશ, જર્મની] : જર્મન ભૌતિકવિજ્ઞાની. તેમને આલ્બર્ટ ફર્ટની ભાગીદારીમાં 2007નો નોબેલ પુરસ્કાર મળ્યો. ગીગાબાઇટ હાર્ડ ડિસ્ક ડ્રાઇવની સફળતા માટે જવાબદાર બૃહત્કાય ચુંબકીય અવરોધની શોધ, જોગાનુજોગ, ગ્રૂન્બર્ગ અને ફર્ટે એક જ સમયે પણ સ્વતંત્રપણે…
વધુ વાંચો >ગ્રે, એસા
ગ્રે, એસા (જ. 18 નવેમ્બર 1810, સકોઇટ, ન્યૂયૉર્ક; અ. 30 જાન્યુઆરી 1888, કેમ્બ્રિજ, મૅસેચૂસેટ્સ) : અમેરિકાના સુપ્રસિદ્ધ વનસ્પતિવિજ્ઞાની. તેઓ ઉત્તર અમેરિકાના હાર્વર્ડ વિશ્વવિદ્યાલયની હાર્વર્ડ કૉલેજમાં નૅચરલ હિસ્ટરીના પ્રાધ્યાપક (1842–1888) હતા. તેમણે ઉત્તર અમેરિકાના વનસ્પતિસમૂહનો વિસ્તૃત અભ્યાસ કર્યો હતો. આ પ્રદેશની વનસ્પતિઓની માહિતીનું સંકલન તેમના જેટલું કોઈએ કર્યું નથી. ‘અ મૅન્યુઅલ…
વધુ વાંચો >ગ્રૅકાઈ ભાઈઓ
ગ્રૅકાઈ ભાઈઓ : રોમના ટાઇબેરિયસ અને ગેયસ નામના બે ભાઈઓ સેમ્પ્રોનિયસ ગ્રૅકસ અને કૉર્નેલિયાના પુત્રો હતા. તેઓ મહત્વાકાંક્ષી, નીડર, પ્રામાણિક અને પ્રખર વક્તા હતા. શહેરમાં વસ્તીનો ભરાવો, લશ્કરમાં શિથિલતા, લાંચરુશવત તથા ગુલામી નિવારવા માટે ગરીબોમાં જમીન-વહેંચણી કરવાનું અનિવાર્ય છે જેવા મુદ્દાઓ વિશે તેઓ ચર્ચા કરતા હતા. ઈ. સ. પૂ. 133માં…
વધુ વાંચો >ગ્રેકો, એલ
ગ્રેકો, એલ (જ. 1 ઑક્ટોબર 1541, ક્રીટ ટાપુ, ગ્રીસ; અ. 7 એપ્રિલ 1614, ટોલેડો, સ્પેન) : સ્પૅનિશ બારોક ચિત્રકાર. પોતાનું વતન ગ્રીસમાં ક્રીટ ટાપુ ખાતે હતું જ્યાં ચિત્રકલાની તાલીમ લીધી. મૂળ નામ ડોમેનિકોસ થિયોટોકોપુલોસ. સોળમી સદીની બાયઝૅન્ટાઇન કલા ક્રીટમાં અસ્તિત્વમાં હતી. વધુ અભ્યાસ વેનિસમાં કર્યો. પછી મૃત્યુ પર્યંત ટૉલેડો(સ્પેન)માં રહ્યા.…
વધુ વાંચો >ગ્રેગરી ધ ગ્રેટ 1
ગ્રેગરી ધ ગ્રેટ 1 (જ. 540, રોમ; અ. 12 માર્ચ 604, રોમ) : રોમન કૅથલિક દેવળના વડા અને મહાન ખ્રિસ્તી ધર્મગુરુ તરીકે ઓળખાતા રોમના પોપ. તેમનું કુટુંબ રોમમાં વિખ્યાત હતું. રોમન સમ્રાટ જસ્ટિન 2ના સમયમાં તેમની રોમના પ્રીટૉર (praetor) તરીકે નિમણૂક થઈ હતી. થોડા સમય પછી તેઓ ખ્રિસ્તી મઠમાં દાખલ…
વધુ વાંચો >ગ્રેગરી ધ ગ્રેટ 7
ગ્રેગરી ધ ગ્રેટ 7 (જ. 1020, સોઆનો, ઇટાલી, ટસ્કની; અ. 25 મે 1085, સાલેર્નો) : મધ્ય યુગના રોમન કૅથલિક ચર્ચના ‘મહાન’ પોપ. તેઓ જર્મન કુળના હિલ્ડબ્રાન્ડ નામના પરિવારમાં જન્મ્યા હતા. શિક્ષણ ઇટાલીના રોમન ખ્રિસ્તી મઠમાં લીધું. એ પછી તેઓ ફ્રાન્સના ક્લૂનીમાં પાદરી બન્યા. જર્મનીના રાજા હેન્રી 3ના દરબારમાં સારા વક્તા…
વધુ વાંચો >ગ્રૅચ્યુઇટી
ગ્રૅચ્યુઇટી : બરતરફી સિવાયના અન્ય કોઈ કારણસર ફારેગ થતા કર્મચારી કે કામદારને સંસ્થા કે કંપની દ્વારા એકીસાથે ચૂકવાતી રકમ. તેના બે પ્રકાર છે : ઔદ્યોગિક કામદારોને લગતી ગ્રૅચ્યુઇટી અને સરકારી કર્મચારીઓને લગતી ગ્રૅચ્યુઇટી. ઔદ્યોગિક કામદારો : નિવૃત્તિ કે છટણી સમયે અથવા કામદાર અપંગ થાય કે તેનું મૃત્યુ થાય ત્યારે પણ…
વધુ વાંચો >ગ્રેટ એક્સ્પેક્ટેશન્સ, ધ
ગ્રેટ એક્સ્પેક્ટેશન્સ, ધ : ચાર્લ્સ ડિકન્સની ખ્યાતનામ સાહિત્યિક કૃતિ પર આધારિત ઑસ્કારવિજેતા ચલચિત્ર. નિર્માણવર્ષ 1947. નિર્માતા-દિગ્દર્શક ડેવિડ લિન. ફિલ્મના મુખ્ય પાત્ર પિપ તરીકે જ્હૉન મિલ્સ, બાળક પિપ તરીકે ઍન્થની વેજર, નાયિકા એસ્ટેલા તરીકે વાલેરી હૉબ્સન, બાળ એસ્ટેલા તરીકે ખ્યાતનામ બ્રિટિશ અભિનેત્રી જિન સિમન્સ, મૅગવિચના પાત્રમાં ફિનલે કરી, મિસ હાવિશમ તરીકે…
વધુ વાંચો >ગ્રેટ ડિક્ટેટર, ધ
ગ્રેટ ડિક્ટેટર, ધ : ચાર્લી ચૅપ્લિનની પહેલી સવાક ફિલ્મ. નિર્માણ-સંસ્થા : યુનાઇટેડ આર્ટિસ્ટ. નિર્માણવર્ષ : 1940. નિર્માતા-દિગ્દર્શક-પટકથાલેખક : ચાર્લી ચૅપ્લિન. સંગીત : મેરેડિથ વિલ્સન. કલાકારો : ચાર્લી ચૅપ્લિન, પાઉલેટી ગોદાર્દ, જૅક ઓકી, રેજિનાલ્ડ ગાર્ડિનર, હેન્રી ડૅનિયલ, બિલી ગિલ્બર્ટ. આ પહેલી ફિલ્મ છે, જેની પટકથા અગાઉથી ચૅપ્લિને લખી હતી. બે દાયકાની…
વધુ વાંચો >ગ્રીક ભાષા
ગ્રીક ભાષા : યુરોપના અગ્નિ દિશામાં આવેલા ગ્રીસ રાષ્ટ્રની, ઇજિયન સમુદ્રમાંના બેટો ઉપર રહેનાર પ્રજાની અને એનાતોલિયાના પશ્ચિમ કિનારા ઉપરના રહેવાસીઓની ભાષા. 2005ની વસ્તીગણતરી પ્રમાણે ગ્રીકભાષી લોકોની કુલ સંખ્યા 1,11,20,000 છે. ગ્રીક ભાષા ઇન્ડો-યુરોપિયન કુળની ભાષા છે. એ કુળમાં તેનું એક વિશિષ્ટ સ્થાન છે; કારણ કે તેનાં વાચિક અને લિખિત…
વધુ વાંચો >ગ્રીક સાહિત્ય
ગ્રીક સાહિત્ય : ગ્રીસ દેશ યુરોપના દક્ષિણમાં આવેલા બાલ્કન દ્વીપકલ્પ ઉપરાંત તેની આસપાસના અસંખ્ય નાનામોટા ટાપુઓનો બન્યો છે. ઈ. સ. પૂ. 1500 પહેલાં ગ્રીક ભાષા બોલનારી પ્રજાએ અહીં વસવાટ કર્યો હતો. અહીંની અસામાન્ય ભૌગોલિક પરિસ્થિતિએ એ પ્રજાના ઇતિહાસમાં મોટી ઊથલપાથલો સરજી છે. ગ્રીક પ્રજા એ કારણે ભૂમધ્ય સમુદ્રને કાંઠે કાંઠે…
વધુ વાંચો >ગ્રીક સ્થાપત્ય
ગ્રીક સ્થાપત્ય (ઈ. પૂ. 3000થી ઈ. પૂ. 146) : ગ્રીક સ્થાપત્ય અને મૂર્તિકલાએ સૌંદર્ય અને પૂર્ણતાની પરિસીમા એટલે સુધી હાંસલ કરી હતી કે ગ્રીસની કલાકૃતિઓ સૌંદર્યનો પર્યાય ગણાય છે. પછીની અન્ય સંસ્કૃતિઓ પણ ગ્રીસના કલાધોરણે જ મપાવા લાગી હતી. ગ્રીક સ્થાપત્યે અન્ય પશ્ચિમી સ્થાપત્યશૈલી પર ભારે પ્રભાવ પાડ્યો છે. ગ્રીસનો…
વધુ વાંચો >ગ્રીઝ
ગ્રીઝ : જાનવરોનાં અંગઉપાંગમાંથી કાઢેલ અખાદ્ય ચરબી અથવા પેટ્રોલમાંથી મેળવેલું કે સંશ્લેષણ દ્વારા મેળવેલું પ્રગાઢક (thickening agent) ઉમેરેલું તેલ. ગ્રીઝનો વિશાળ સમૂહ મુખ્યત્વે ત્રણ વિભાગમાં વહેંચી શકાય : (ક) ખનિજતેલ તથા ઘન ઊંજણોનું મિશ્રણ; (ખ) મીણ, ચરબી, રાળ (resin), તેલ તથા પિચનાં વિવિધ મિશ્રણો, (ગ) સાબુ ઉમેરી ઘટ્ટ બનાવેલ ખનિજતેલ.…
વધુ વાંચો >ગ્રીનગાર્ડ પૉલ
ગ્રીનગાર્ડ પૉલ (જ. 11 ડિસેમ્બર 1925, ન્યૂયૉર્ક સિટી, યુ.એસ.; અ. 13 એપ્રિલ 2019, મેનહટ્ટન, ન્યૂયોર્ક, યુ. એસ.) : 2000ના વર્ષના નોબેલ પુરસ્કારના સહવિજેતા, આણ્વિક અને કોષીય ચેતાવિજ્ઞાની (neurologist). તેમણે જોન્સ હૉપકિન્સ યુનિવર્સિટી, બાલ્ટિમોરમાંથી 1953માં પીએચ.ડી.ની પદવી પ્રાપ્ત કરી. અનુસ્નાતક-કાર્ય કર્યા પછી તેમણે ગાયગી રિસર્ચ લૅબોરેટરી, આર્ડસ્લે, ન્યૂયૉર્કમાં 1959–67 સુધી સેવા…
વધુ વાંચો >ગ્રીન, ગ્રેહમ
ગ્રીન, ગ્રેહમ (જ. 2 ઑક્ટોબર 1904, બર્કમસ્ટેડ, હાર્ટફર્ડશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 3 એપ્રિલ 1991, વેવે, સ્વિટ્ઝર્લૅન્ડ) : અંગ્રેજી નવલકથાકાર અને નાટ્યકાર. ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ. તેમણે 1926માં રોમન કૅથલિક ચર્ચને અપનાવ્યું જે તેમના જીવનનો કેન્દ્રવર્તી બનાવ ગણી શકાય. તેમની પ્રથમ કૃતિ ‘ધ મૅન વિધિન’ નામની નવલકથા હતી, જે 1929માં પ્રગટ થઈ. આમાં…
વધુ વાંચો >ગ્રીન, ટૉમસ હિલ
ગ્રીન, ટૉમસ હિલ (જ. 7 એપ્રિલ 1836, બર્કીન, યૉર્કશાયર; અ. 26 માર્ચ 1882, ઑક્સફર્ડ) : ઓગણીસમી સદીના ઇંગ્લૅન્ડના જાણીતા શિક્ષણકાર તથા આદર્શવાદી રાજકીય ચિંતક. ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં શિક્ષણ લઈ તેમણે ત્યાં જ ફેલો, વ્યાખ્યાતા અને પ્રોફેસર તરીકે કાર્ય કરીને તેમના સમયમાં પ્રભાવક અને અસરકારક સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું, યુનિવર્સિટી અને સમાજ વચ્ચે…
વધુ વાંચો >ગ્રીનપાર્ક સ્ટેડિયમ
ગ્રીનપાર્ક સ્ટેડિયમ : કાનપુરમાં આવેલું ભારતનું ક્રિકેટ મેદાન. 1952માં 12મી જાન્યુઆરીએ પ્રવાસી ઇંગ્લૅન્ડની ટીમ સામે પ્રથમ વાર આ મેદાન પર ટેસ્ટમૅચ ખેલાઈ. અત્યાર સુધીમાં આ મેદાન પર રમાયેલી 16 ટેસ્ટમૅચોમાં ભારતનો 2માં વિજય, 3માં પરાજય થયો હતો. બાકીની 11 ડ્રૉ ગઈ છે. 1959માં આ મેદાન પર ઑસ્ટ્રેલિયા સામે ખેલાયેલી ટેસ્ટમાં…
વધુ વાંચો >ગ્રીનબૅંક ઑબ્ઝર્વેટરી, અમેરિકા
ગ્રીનબૅંક ઑબ્ઝર્વેટરી, અમેરિકા : 1957માં સ્થાપવામાં આવેલી. ‘નૅશનલ રેડિયો-ઍસ્ટ્રોનૉમી ઑબ્ઝર્વેટરી’ (NRAO) નામની અમેરિકાની મોટામાં મોટી રેડિયો વેધશાળાનાં અમેરિકામાં પથરાયેલાં મુખ્ય ત્રણેક મથકો પૈકીનું એક. આ મથક વેસ્ટ વર્જિનિયા રાજ્યમાં ગ્રીનપાર્ક ખાતે આવેલું છે અને NRAOનાં અન્ય મથકોમાં સૌથી જૂનું છે. એક સેન્ટિમીટરથી લાંબી તરંગલંબાઈનાં રેડિયો મોજાં ઝીલતાં વિવિધ રેડિયો-ટેલિસ્કોપ અહીં…
વધુ વાંચો >ગ્રીનલૅન્ડ
ગ્રીનલૅન્ડ : દુનિયાનો સૌથી મોટો ટાપુ. કૅનેડાના ઈશાન ભાગમાં આવેલા એલ્સમેર ટાપુથી ગ્રીનલૅન્ડ માત્ર 25 કિમી. દૂર છે. આર્કિટક વિસ્તારમાં પ્રથમ પ્રવેશ કરનાર નૉર્વેજિયન લોકો હતા. ઈ. સ. 1585–88માં જ્હોન ડેવિસ ગ્રીનલૅન્ડના પશ્ચિમ કિનારા સુધી પહોંચેલો. ઈ. સ. 1607માં હડસન પૂર્વ કિનારા સુધી પહોંચેલો. 1907માં ડેન્માર્કની સરકારે ગ્રીનલૅન્ડ પર આધિપત્ય…
વધુ વાંચો >