૧૬.૨૬
મૉન્સૂન વેડિંગથી મૉરિસ વિલિયમ
મૉન્સૂન વેડિંગ
મૉન્સૂન વેડિંગ (ચલચિત્ર) (2001) : આધુનિક ભારતમાં પંજાબી પરિવારની પરંપરાગત લગ્નવિધિ પર આધારિત અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પુરસ્કૃત રંગીન સામાજિક હાસ્ય-ચલચિત્ર. ભાષા : પંજાબી, હિંદી, અંગ્રેજી. નિર્માત્રી : કેરોલિન બરેન, મીરા નાયર. દિગ્દર્શન : મીરા નાયર. પટકથા : સાબરિના ધવન. મુખ્ય કલાકારો : નસીરુદ્દીન શાહ, લિલેટ દુબે, શેફાલી શેટ્ટી, કુલભૂષણ ખરબંદા,…
વધુ વાંચો >મૉન્સ્ટેરા
મૉન્સ્ટેરા : જુઓ શૂર્પણખા.
વધુ વાંચો >મોપલાઓનો વિદ્રોહ
મોપલાઓનો વિદ્રોહ : દક્ષિણ ભારતના મલબાર પ્રદેશમાં રહેતા મુસ્લિમોનો વિદ્રોહ. ખાસ કરીને વાલવનદ અને એરંડ તાલુકાઓમાં એમની વસ્તી વધારે હતી. ઈસુની 9મી સદીમાં દક્ષિણ હિંદમાં આવનાર આરબોના તેઓ વંશજો હતા. તેઓ ઘણા ઉગ્ર અને ધર્મઝનૂની હતા. તેઓ જ્યારે ઉશ્કેરાય ત્યારે સમૂહમાં ભયંકર તોફાનો કરતા. અસહકારની ચળવળ (1920–22) દરમિયાન મલબારમાં અલીભાઈઓનાં…
વધુ વાંચો >મોપાસાં, ગાય દ
મોપાસાં, ગાય દ (જ. 5 ઑગસ્ટ 1850; અ. 6 જુલાઈ 1893, પૅરિસ) : ફ્રેન્ચ સર્જક. મુખ્યત્વે વાર્તાકાર તથા નવલકથાકાર. કવિતા, નાટક તથા પ્રવાસનિબંધોય એમણે લખ્યા છે; પણ ટૂંકી વાર્તાના કસબી-કલાકાર તરીકે વિશેષ જાણીતા. માતા-પિતા નૉર્મન. ફ્રાન્સમાં તે સમયે છૂટાછેડાનો કાયદો નહોતો છતાં 15 વર્ષના લગ્નજીવન બાદ ગાયનાં માતા-પિતા અલગ થયાં.…
વધુ વાંચો >મોબાઇલ શિલ્પ
મોબાઇલ શિલ્પ : ગતિમાન શિલ્પ. આ આધુનિક શિલ્પ નૈસર્ગિક પવન અથવા વીજસંચાલિત મોટરથી હલનચલન પામે છે. અંગ્રેજીમાં તે મોબાઇલ ઉપરાંત કાઇનેટિક શિલ્પ તરીકે પણ ઓળખાય છે. અમેરિકન શિલ્પી ઍલેક્ઝાન્ડર કાલ્ડર પ્રથમ મોબાઇલ શિલ્પી છે. તેમનાં આ પ્રકારનાં શિલ્પોનું પ્રથમ પ્રદર્શન પૅરિસમાં યોજાયું ત્યારે માર્સેલ દ્યુશોંએ આ શિલ્પકૃતિઓને પ્રથમ વાર જ…
વધુ વાંચો >મોબૂટૂ, જૉસેફ (જનરલ)
મોબૂટૂ, જૉસેફ (જનરલ) (જ. 14 ઑક્ટોબર 1930, લીસાલા, ડેમૉક્રૅટિક રિપબ્લિક ઑવ્ કૉંગો, ઝાયર; અ. 7 સપ્ટેમ્બર, 1997) : કૉંગોના અગ્રણી રાજકીય નેતા અને પ્રમુખ. તેમણે બ્રસેલ્સમાં અભ્યાસ કર્યો અને બાદમાં કૉંગો પાછા ફર્યા. 1956માં ત્યાંના જાણીતા નેતા પેટ્રિસ લુમુમ્બા સાથે રાષ્ટ્રીય લડતમાં જોડાયા અને તેમના અત્યંત નિકટના રાજકીય કાર્યકર બની…
વધુ વાંચો >મૉમ, વિલિયમ સમરસેટ
મૉમ, વિલિયમ સમરસેટ (જ. 25 જાન્યુઆરી 1874, પૅરિસ, ફ્રાન્સ; અ. 16 ડિસેમ્બર 1965) : ખ્યાતનામ ફ્રેન્ચ સર્જક. ફ્રાન્સમાંના બ્રિટનના દૂતાવાસના કાનૂની સલાહકાર. પિતાના છ પૈકીના ચોથા પુત્ર. માત્ર 8 વર્ષની વયે માતાનું પ્રસૂતિ દરમિયાન અવસાન. માતાના આ અવસાનની ઘેરી અસર કદાચ લેખકના મન ઉપર કાયમ રહી અને તેથી જ તેમની…
વધુ વાંચો >મૉમસેન, ક્રિશ્ચિયન મૅથિયાસ થિયૉડૉર
મૉમસેન, ક્રિશ્ચિયન મૅથિયાસ થિયૉડૉર (જ. 30 નવેમ્બર 1817, ગાર્ડિંગ, જર્મની; અ. 1 નવેમ્બર 1903, શારૉલેટનબર્ગ, જર્મની) : જર્મનીના નામાંકિત ઇતિહાસકાર અને લેખક. તેમણે કીલ ખાતે ન્યાયશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કર્યો. પ્રૉટેસ્ટન્ટ સમુદાયના એક પાદરી સમા પોતાના પિતાના પ્રભાવ હેઠળ તેઓ ભાષાવિજ્ઞાની બન્યા અને ગ્રીક, લૅટિન, ફ્રેન્ચ, ઇંગ્લિશ, સ્વીડિશ તથા ઇટાલિયન જેવી ઘણી…
વધુ વાંચો >મોમિનખાન 1લો
મોમિનખાન 1લો (મીરઝા જાફર નજમુદ્દૌલા) (ઈ. સ. 1737–1743) : ગુજરાતનો મુઘલ સૂબેદાર. જોધપુરના અભયસિંહ રાઠોડ ગુજરાતના સૂબેદાર નિમાતાં એમની સાથે મોમિનખાન ગુજરાત આવ્યો હતો. ગુજરાતની બક્ષીગીરી તથા ખંભાતનો વહીવટ એને પાછાં મળ્યાં. ખંભાતનો વહીવટ પોતાના પિતરાઈ ભાઈ ફિદાઉદ્દીનખાનને સોંપી પોતે પેટલાદ રહેતો. જોધપુરના મહારાજા અભયસિંહે ગુજરાતની સૂબેદારી પોતાના પ્રતિનિધિ રતનસિંહ…
વધુ વાંચો >મોમિનખાન 2જો
મોમિનખાન 2જો (મુફ્તખિરખાન) (ઈ. સ. 1748–1758) : ગુજરાતનો મુઘલ સૂબેદાર. મોમિનખાન 1લાના મૃત્યુના સમાચાર દિલ્હી પહોંચતાં નવો સૂબેદાર નિમાતાં સુધી કામ કરવા માટે એના ભત્રીજા ફિદાઉદ્દીનખાન અને પુત્ર મુફ્તખિરખાનને સંયુક્તપણે વહીવટ ચલાવવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો. ફિદાઉદ્દીન અને મુફ્તખિર વચ્ચે પરસ્પર વહેમ અને શંકા ઉપસ્થિત થતાં બંને વચ્ચેનું અંતર વધતું ગયું.…
વધુ વાંચો >મોરબી
મોરબી : ગુજરાત રાજ્યનો મોરબી જિલ્લો. જિલ્લા મથક, તાલુકો તથા તે જ નામ ધરાવતું તાલુકામથક. ભૂતપૂર્વ દેશી રાજ્ય. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 22° 49´ ઉ. અ. અને 70° 50´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 4871.5 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ જિલ્લાની ઉત્તરે કચ્છ જિલ્લો, પૂર્વે સુરેન્દ્રનગર જિલ્લો, દક્ષિણે રાજકોટ જિલ્લો…
વધુ વાંચો >મોરબી આર્ય સુબોધ નાટક મંડળી, શ્રી
મોરબી આર્ય સુબોધ નાટક મંડળી, શ્રી (1882થી 1924) : ગુજરાતી વ્યવસાયી રંગભૂમિની અગ્રણી નાટક મંડળી. 1878થી 1882 સુધી પ્રવૃત્ત રહેલી ‘આર્ય સુબોધ નાટક મંડળી’માંથી છૂટા થઈ, મોરબીના સંસ્કારસંપન્ન બ્રાહ્મણ બંધુઓ વાઘજીભાઈ તથા મૂળજીભાઈ આશારામ ઓઝાએ એ મંડળીના નામ આગળ ‘મોરબી’ શબ્દ ઉમેરી આ નવા નામે નાટ્યપ્રવૃત્તિ શરૂ કરી. રંગભૂમિ મારફત…
વધુ વાંચો >મોરબી સત્યાગ્રહ
મોરબી સત્યાગ્રહ (1931) : પરદેશી કાપડના વેપાર સામે સ્વદેશી માલ વાપરવાની ચળવળના ભાગ રૂપે થયેલો સત્યાગ્રહ. આઝાદી પહેલાં, સૌરાષ્ટ્રમાં જાડેજા વંશની રિયાસતોમાં મોરબી પ્રથમ વર્ગનું રાજ્ય હતું. લખધીરસિંહ ઠાકોર (અમલ 1922–1948) મોરબીના રાજા અને પુરુષોત્તમદાસ ગોરડિયા ત્યાંના દીવાન હતા. સવિનય કાનૂનભંગની ચળવળ (1930–32) દરમિયાન સૌરાષ્ટ્રના ફૂલચંદભાઈ શાહ, શિવાનંદજી વગેરે આગેવાનો…
વધુ વાંચો >મોરવાણી, ઢોલણ ‘રાહી’
મોરવાણી, ઢોલણ ‘રાહી’ (જ. 6 જુલાઈ 1949, અજમેર, રાજસ્થાન) : સિંધી કવિ. તેમને તેમની કૃતિ ‘અંધેરો રોશન થિયે’ માટે 2005ના વર્ષનો કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર આપવામાં આવ્યો છે. તેમણે સિંધી ભાષા અને સાહિત્યમાં એમ.એ. તથા મુંબઈ યુનિવર્સિટીમાંથી બી.એડ.ની ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી. તેઓ ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળામાં અધ્યાપક રહેલા. તેઓ અંગ્રેજી અને…
વધુ વાંચો >મોરવેલ
મોરવેલ : દ્વિદળી (મેગ્નોલિયૉપ્સીડા) વર્ગમાં આવેલા રેનન્ક્યુલેસી (વત્સનાભ) કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Clematis triloba Heyne ex. Roth (સં. મૂર્વા, લઘુપર્ણિકા, ત્રિપર્ણી, મધુરસા; હિં. ચૂરણાહાર, મૂવા, મરીરફલી; મ. રંજની, મોરવેલ, મહુરશી; બં. મૂર્વા, મુર્ગા, મુરહર; ગુ. મોરવેલ, ત્રેખડિયો વેલો, ક. સૌગવલ્લી; તે. સાંગા, ચાગચેટ્ટ; તા. મરૂલ; અં. બોસ્ટ્રિંગ હેંપ)…
વધુ વાંચો >મોરશિખા [મખમલી (સીલોશિયા)]
મોરશિખા [મખમલી (સીલોશિયા)] : દ્વિદળી (મેગ્નોલિયોપ્સીડા) વર્ગમાં આવેલ ઍમરેન્થેસી (અપામાર્ગાદિ) કુળની એક વનસ્પતિ. તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Celosia cristata Linn. syn. C. argentea var. cristata (Linn.) Kuntze. (સં. મયૂરશિખા, બર્હિચૂડા; હિં. મોરશિખા, લાલમુર્ગા; મ. મણયારશિખા, મોરશેંડા, મયૂરશિખા; અં. ગાર્ડન કૉક્સકૉમ્બ) છે. વિતરણ : તે સામાન્યત: આફ્રિકા, દક્ષિણ અમેરિકા અને એશિયાના કેટલાક…
વધુ વાંચો >મોરાદાબાદ
મોરાદાબાદ : સ્થાન-સીમા-વિસ્તાર : ઉત્તર પ્રદેશમાં આવેલો જિલ્લો તથા તે જ નામ ધરાવતું જિલ્લામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 28° 19´થી 29° 16´ ઉ. અ. અને 78° 03´થી 78° 59´ પૂ. રે. વચ્ચેનો 3,718 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેનો મોટો ભાગ રામગંગા નદીના જમણા કાંઠા તરફ વિસ્તરેલો છે. ઉત્તરપ્રદેશના…
વધુ વાંચો >મોરારજી ગોકુળદાસ
મોરારજી ગોકુળદાસ (જ. 29 ઑક્ટોબર 1834, મુંબઈ; અ. 16 ઑક્ટોબર 1880, મુંબઈ) : પ્રતિષ્ઠિત વ્યાપારી અને સ્વદેશાભિમાની ઉદ્યોગપતિ. માતાનું નામ સુંદરબા. ખાનગી ટ્યૂશનો દ્વારા બાળપણમાં ખપ પૂરતું ભણતર લીધું. પિતાનું નાનપણમાં જ અવસાન થવાથી કાકાઓ સાથે પેઢીમાં પગારથી જોડાયા, જેમાં પાછળથી તેમને ભાગીદાર થવાનો પણ લાભ મળ્યો. ત્યાં થોડાક સમય…
વધુ વાંચો >મોરારસાહેબ
મોરારસાહેબ (જ. 1758, થરાદ, જિ. બનાસકાંઠા; અ. 1857, ખંભાલીડા, જિ. જામનગર) : રવિભાણ સંપ્રદાયના આત્માનુભવી સંત. થરાદના વાઘેલા વંશના રાજકુમાર તરીકે જન્મ. મૂળ નામ માનસિંહ. રવિસાહેબના પ્રભાવથી 21 વર્ષની ભરયુવાન વયે રાજવૈભવ છોડી, શેરખીમાં દીક્ષા લેતાં ‘મોરારસાહેબ’ નામ પામ્યા. આઠ વર્ષ સુધી રવિસાહેબની સેવામાં રહ્યા અને ગુરુ-આજ્ઞાથી ધ્રોળ પાસે ખંભાલીડા…
વધુ વાંચો >મોરારિબાપુ
મોરારિબાપુ (જ. 25 સપ્ટેમ્બર 1946, તલગાજરડા, તા. મહુવા, જિ. ભાવનગર) : રામકથાના સુપ્રસિદ્ધ કથાકાર ને પ્રચારક. પિતા પ્રભુદાસ હરિયાણી, માતા સાવિત્રીબહેન. નિમ્બાર્કાચાર્યની વૈષ્ણવ પરંપરાના એ અનુયાયી. દાદા-દાદીની નિશ્રામાં એમનો ઉછેર અને ઘડતર. દાદીમા દ્વારા પૌરાણિક કથાઓ તેમજ લોકવાર્તાઓનું શ્રવણપાન. દાદા અને ગુરુ ત્રિભોવનદાસ પાસે તુલસી-રામાયણનું અધ્યયન. મોરારિબાપુનું આ અધ્યયન જ્યાં…
વધુ વાંચો >