૧૬.૨૪
મોટા પૂજ્ય શ્રીથી મોદી નરેન્દ્ર
મોટા, પૂજ્ય શ્રી
મોટા, પૂજ્ય શ્રી (જ. 4 સપ્ટેમ્બર 1898, સાવલી, જિ. વડોદરા; અ. 23 જુલાઈ 1976, ફાજલપુર, જિ. વડોદરા) : ગુજરાતના આધુનિક સંત. નામ : ચૂનીલાલ ભગત. એક ગરીબ ભાવસાર કુટુંબમાં જન્મ. ત્યારથી માંડીને વિશાળ માનવસમુદાયના ‘મોટા’ બન્યા ત્યાં લગીની એમની જીવનયાત્રાનાં ઘણાં પરિમાણો છે. વ્યવસાયે રંગરેજ પિતા આશારામના ચાર પુત્રોમાં બીજા…
વધુ વાંચો >મોટી ચોટીલી ડૂબકી
મોટી ચોટીલી ડૂબકી (Great Crested Grebe) : મૂળ યુરોપ અને સાઇબીરિયાનું વતની છતાં ચોમાસા પછી ભારતમાં આવતું યાયાવર પંખી. Podicipediformes શ્રેણીના Podicipedidae કુળનું પક્ષી. શાસ્ત્રીયનામ Podiceps cristatus. કદ મરઘી જેવડું – 50 સેમી. તે આંખ ઉપરથી નીકળતાં કાળાશ પડતાં પીંછાંની કલગી ધરાવે છે. શિયાળામાં ભારત આવે ત્યારે શરૂમાં ડોક ઉપર…
વધુ વાંચો >મોટી નાચણપંખો
મોટી નાચણપંખો (Flycatcher, white browed fantail) : ગુજરાતનું ભેજ અને ઝાડીમાં નિવાસ કરનારું પક્ષી. આખો દિવસ એ પૂંછડીનો પંખો કરીને ડાબેજમણે – ઝૂલતું નાચતું જોવા મળે છે. એનું નવું નામ છે ‘મોટી નાચણ’. Passeriformes શ્રેણીના Musicapidae કુળનું માખીમાર પંખી. શાસ્ત્રીય નામ Rhipidura albogularis. એનું કદ 17 સેમી.(7 ઇંચ)નું હોય છે.…
વધુ વાંચો >મોટી લાવરી
મોટી લાવરી (Grey Quail) : ભારતનું સ્થાયી પંખી. એનું બીજું નામ છે સામાન્ય લાવરી – Common quail; કારણ કે લગભગ આખા યુરોપ, આફ્રિકા અને એશિયાના મોટાભાગમાં તે જોવા મળે છે. Galliformes શ્રેણીના Phasianidae કુળનું પંખી. શાસ્ત્રીય નામ Coturnix Coturnix. કદ : 17.5 સેમી. લંબાઈ; વર્ગ : કૉલમ્બિફૉર્મિસ; કુળ : ફૅસિયાનિડી.…
વધુ વાંચો >મોટું તેજપર
મોટું તેજપર (Collared Pratincole) : પશ્ચિમ એશિયાનું વતની. Charadriiformes શ્રેણીના glareolidae કુળનું પંખી. શાસ્ત્રીય નામ : Glareola pratincola. લાંબા ખાંચાવાળી પૂંછડીને લીધે ઊડે ત્યારે મોટા કદનાં તારોડિયાં જેવાં લાગે. તેઓ જેવાં સોહામણાં એવી ઊડવાની તેમની છટા પણ સોહામણી. તે બહુ આકર્ષક અને ચપળ પંખી છે. જ્યારે ગળું અને વક્ષ ભાગમાં…
વધુ વાંચો >મોટું રાખોડી લેલું, બડબડિયું
મોટું રાખોડી લેલું, બડબડિયું (Large Grey Babbler) : ભારતનું એક જાણીતું સમૂહચારી પંખી. લેલાંની જાતમાં તે સૌથી મોટું છે અને ‘તેં તેં તેં’ કરીને ખૂબ કોલાહલ મચાવી મૂકે છે. Passeriformes શ્રેણીના Musicapidae કુળનું પક્ષી. શાસ્ત્રીય નામTurdoides malcomisykes. Malcolmi. આ જાતમાં નર અને માદા એકસરખાં હોય છે. તેનું કદ : 27…
વધુ વાંચો >મોટેરા સ્ટેડિયમ
મોટેરા સ્ટેડિયમ : ગુજરાત રાજ્યમાં ક્રિકેટની રમત વ્યાપક લોકચાહના ધરાવે છે. જ્યારે મોટેરા સ્ટેડિયમનું અસ્તિત્વ ન હતું ત્યારે ગુજરાત ક્રિકેટ ઍસોસિયેશન વન-ડે મૅચો અને ટેસ્ટ મૅચોનું આયોજન અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કૉર્પોરેશનના સરદાર પટેલ ક્રિકેટ સ્ટેડિયમ ઉપર કરતું. જ્યારે જ્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાની ક્રિકેટની મૅચોનું આયોજન થતું ત્યારે મ્યુનિસિપલ કૉર્પોરેશન, ગુજરાત સ્પૉર્ટ્સ ક્લબ…
વધુ વાંચો >મોટેલસન, બેન આર
મોટેલસન, બેન આર (જ. 9 જુલાઈ 1926, શિકાગો, ઇલિનૉઇસ, યુ.એસ.) : 1975ના વર્ષનો નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનાર સ્પૅનિશ ભૌતિકશાસ્ત્રી. યુ.એસ. નૌકાદળે બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી પરડ્યુ યુનિવર્સિટીમાં ઑફિસરની તાલીમ માટે મોકલ્યા. ત્યાંથી જ 1947માં સ્નાતક થયા. હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં નાભિકીય ભૌતિકશાસ્ત્ર પર પ્રોફેસર જુલિયન સ્વિંગરના માર્ગદર્શન હેઠળ સંશોધનકાર્ય કરી તેમણે 1950માં પીએચ.ડી.ની ઉપાધિ…
વધુ વાંચો >મોટો કાજિયો
મોટો કાજિયો (Large Cormorant) : ભારતનું નિવાસી અને સ્થાનિક યાયાવર પંખી. Pelecaniformes શ્રેણીના અને Phalacrocoracidae કુળનું પંખી. તેનું શાસ્ત્રીય નામ : Phalacrocorax carbo. તેનું કદ આશરે 80 સેમી.થી 92 સેમી. સુધીનું હોય છે. તે રંગમાં કાળા બતક જેવું છે. તેની પ્રજનનઋતુ ઑગસ્ટથી ફેબ્રુઆરીની ગણાય છે. ત્યારે તેનો રંગ સંપૂર્ણ કાળો…
વધુ વાંચો >મોટો ગડેરો
મોટો ગડેરો (Black-tailed Godwit) : ડેન્માર્ક–નેધર્લૅન્ડ્ઝનું વતની. યુરોપ, મધ્ય-એશિયા અને સાઇબીરિયાના પૂર્વકિનારા સુધી જોવા મળતું યાયાવર પંખી. Charadriiformes શ્રેણીના Scolopacidae કુળનું પંખી. શાસ્ત્રીય નામ Limosa limosa. કદમાં મરધી જેવડું; 41 થી 50 સેમી.ની લંબાઈ, તેના પગ અને ચાંચ લાંબાં. ચાંચ સીધી, મૂળથી અડધે સુધી ગુલાબી, પછી કાળાશપડતી. પગ લીલાશપડતા રાખોડી.…
વધુ વાંચો >મોટો ચકવો
મોટો ચકવો (Great Stone curlew) : દક્ષિણ યુરોપ, દક્ષિણ એશિયા અને ઉત્તર આફ્રિકાનું વતની. Charadriiformes શ્રેણીના Burhinidae કુળનું પક્ષી. શાસ્ત્રીય નામ : Burhinus Oedicnemus. તે દરિયાકાંઠાના ભેજવાળા તમામ વિસ્તારો, સૌરાષ્ટ્ર, કચ્છ, નળ સરોવર અને ખીજડિયા વગેરે અન્ય ભેજવાળા પ્રદેશોમાં શિયાળામાં સામાન્ય રીતે જોવા મળે છે. કદ 22´´ એટલે કે 55…
વધુ વાંચો >મોટો ઢોમડો
મોટો ઢોમડો (Great Blackheaded Gull) : મધ્ય રશિયા અને સાઇબીરિયાથી શિયાળામાં ભારત આવતા બધા ઢોમડાઓ પૈકી સૌથી મોટું અને દમામદાર પંખી. charadriiformes શ્રેણીના Laridae કુળનું પક્ષી. શાસ્ત્રીય નામ છે : Larus inchthyaetus. તેનું કદ 66થી 72 સેમી. જેટલું હોય છે. શિયાળામાં તેનું માથું કાળાને બદલે ભૂખરું બને છે. તેમાં કાળી…
વધુ વાંચો >મોટો દૂધિયો લટોરો
મોટો દૂધિયો લટોરો (Great Indian Grey Shrike) : આખા ભારતમાં જોવા મળતું બહુ દેખાવડું અને મઝાનું પંખી. Passeriformes શ્રેણીના લૅનિડા કુળનું પક્ષી. શાસ્ત્રીય નામ : Lanius excubitor lantora syko. એના હિંદી નામ ‘લહટોસ’ પરથી ગુજરાતીમાં લટોરો બન્યું છે. કદ કાબર જેવડું 25 સેમી. લાંબું, વજન 65 ગ્રામ. પોતાના શરીર જેટલી…
વધુ વાંચો >મોટો હંજ
મોટો હંજ (The Greater flamingo): દુનિયાભરમાં જોવા મળતું અને ભારતનું સ્થાયી નિવાસી પક્ષી. હિં. ‘બગ હંસ’; સં. ‘બક હંસ’; ગુ. બગલા; તેનું દેશી નામ હંજ અથવા સુરખાબ. ciconiformes શ્રેણીના Phoenicopleridae કુળનું પંખી. શાસ્ત્રીય નામ Phoenicopterus ruber pallas. તેની ડોક સુંદર હંસ જેવી, વળાંકવાળી, લાંબી અને પગ બગલા પેઠે ઘણા લાંબા…
વધુ વાંચો >મોડક, તારાબહેન
મોડક, તારાબહેન (જ. 19 એપ્રિલ 1892, મુંબઈ; અ. 31 ઑગસ્ટ 1973, કોસબાડ, મહારાષ્ટ્ર) : ભારતમાં મૉન્ટેસોરી પદ્ધતિ અને બાળશિક્ષણનો પાયો નાખનાર એક અગ્રણી કેળવણીકાર, બાળસાહિત્યલેખિકા અને ગિજુભાઈ બધેકાનાં સાથી. પિતા સદાશિવરાવ; માતા ઉમાબાઈ. તેઓ બંને પ્રાર્થના સમાજમાં જોડાયેલાં અને સામાજિક સેવામાં પ્રવૃત્ત રહેતાં. બાળપણ ઇન્દોરમાં. તારાબહેન 1909માં મૅટ્રિક થયાં. ત્યારપછી…
વધુ વાંચો >મૉડર્સોનબેકર, પૉલા
મૉડર્સોનબેકર, પૉલા (જ. 1876, બ્રેમેન, જર્મની; અ. 1907) : જર્મનીનાં પ્રતીકવાદી અને અભિવ્યક્તિવાદી મહિલા ચિત્રકાર. તેમના ગામ બ્રેમેન નજીક આવેલા ગામ વૉર્પ્સવીડમાં કલાકારો અને લેખકો એકઠા થતા. અહીં પ્રતીકવાદી કવિ રેઇનર મારિયા રિલ્કે સાથે તેમનો મેળાપ થયો અને તેમના પ્રત્યક્ષ પ્રભાવ હેઠળ આરંભાયેલી તેમની ચિત્રકલામાં પ્રતીકવાદ અને અભિવ્યક્તિવાદ ઉપરાંત ફૉવવાદ…
વધુ વાંચો >મૉડાચ, ઇમ્રે
મૉડાચ, ઇમ્રે (જ. 21 જાન્યુઆરી 1823, હંગેરી; અ. 5 ઑક્ટોબર 1864, હંગેરી) : હંગેરીના કવિ. ‘ધ ટ્રૅજેડી ઑવ્ મૅન’ (1861) નામક તેમના મહત્વાકાંક્ષી પદ્યનાટકથી તેમને વ્યાપક પ્રસિદ્ધિ મળી છે. તે હંગેરીના સૌથી મહાન તત્વદર્શી (philosophic) કવિ લેખાય છે. તેમના ઉત્કટ રસના વિષયો અનેક હતા. વકીલાત, સરકારી નોકરી અને પાર્લમેન્ટના સભ્ય…
વધુ વાંચો >મોડાસા
મોડાસા : ગુજરાત રાજ્યના અરવલ્લી જિલ્લાનો તાલુકો અને તે જ નામ ધરાવતું તાલુકામથક તેમજ જિલ્લા મથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 23° 28´ ઉ. અ. અને 73° 18´ પૂ. રે.ની આજુબાજુ આવેલો છે. તાલુકાનો કુલ વિસ્તાર 602.78 ચોકિમી. છે. તેની ઉત્તર દિશાએ ભિલોડા તાલુકો, પૂર્વ તરફ મેઘરજ અને માલપુર, દક્ષિણ તરફ…
વધુ વાંચો >મોડિગ્લિયાની, ફ્રાંકો
મોડિગ્લિયાની, ફ્રાંકો (જ. 18 જૂન 1918, રોમન; અ. 25 સપ્ટેમ્બર 2003 કેમ્બ્રિજ) : ઇટાલીમાં જન્મેલા પરંતુ અમેરિકાના કાયમી વસવાટ માટે સ્થળાંતર કરી ગયેલા અગ્રણી અર્થશાસ્ત્રી. તેમને અર્થશાસ્ત્રીઓના અર્થશાસ્ત્રી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. 1939 તેમણે ફૅસિસ્ટ સત્તા હેઠળના ઇટાલીનો ત્યાગ કરી અમેરિકા જતા રહ્યા હતા. તે પૂર્વે 1939માં તેમણે રોમ યુનિવર્સિટીમાંથી…
વધુ વાંચો >મૉડેલ, વાલ્ટર
મૉડેલ, વાલ્ટર (જ. 1891; અ. 21 એપ્રિલ 1945) : જર્મનીના નાઝી લશ્કરના બાહોશ સેનાપતિ અને હિટલરના વિશ્વાસુ સાથી. નાઝી શાસન હેઠળ લશ્કરના જે અધિકારીઓને ઉચ્ચ હોદ્દાઓ પર વિશેષ બઢતીઓ આપવામાં આવી હતી તેમાં જનરલ મૉડેલનો સમાવેશ થયો હતો. લશ્કરના વરિષ્ઠ અધિકારી તરીકે તેમની કારકિર્દી બીજા વિશ્વયુદ્ધ (1939–45) દરમિયાન ધ્યાનાર્હ રહી…
વધુ વાંચો >