૧૬.૧૯
મેનન કૃષ્ણ ટી. કે.થી મેન્ડેસ ફ્રાન્સ પિયરે
મેનન, કૃષ્ણ ટી. કે.
મેનન, કૃષ્ણ ટી. કે. (જ. 1869; અ. 1949) : જાણીતા મલયાળમ લેખક અને અનુવાદક. વિખ્યાત નાયર પરિવારમાં જન્મ. તેમણે વિવિધ વિદ્વાનો પાસે સંસ્કૃતનો અભ્યાસ કર્યો. એર્નાકુલમ્, કાલિકટ અને મદ્રાસમાં ઉચ્ચ શિક્ષણ લીધું. 1894માં બી.એ. થયા. કાયદાના સ્નાતકનો અભ્યાસ પૂરો કર્યો, પરંતુ પદવી લઈ ન શક્યા છતાં કેટલીક જિલ્લા અદાલતોમાં તેમને…
વધુ વાંચો >મેનન, કેશવ કે. પી.
મેનન, કેશવ કે. પી. (જ. 1 સપ્ટેમ્બર 1886, તરુર, પાલઘાટ; અ. 9 નવેમ્બર 1978) : કેરળના સ્વાતંત્ર્યસેનાની, રાજકારણી, મુત્સદ્દી, તંત્રી અને લેખક. તેમના પિતા પાલઘાટ રાજવી પરિવારના ભીમચ્ચન રાજવી હતા. તેમની સમગ્ર કારકિર્દીમાં અનેક મહત્વની ઘટનાઓ વણાયેલી છે અને કેરળનાં અનેકવિધ પ્રવૃત્તિક્ષેત્રોમાં તેમનો ચિરસ્થાયી પ્રભાવ પડ્યો છે. તેઓ બૅરિસ્ટર થયા…
વધુ વાંચો >મેનન, ચેલાત અચ્યુત
મેનન, ચેલાત અચ્યુત (જ. 23 જાન્યુઆરી 1913, ત્રિચુર; અ. 16 ઑગસ્ટ 1991, તિરુવનંતપુરમ્) : જાણીતા સામ્યવાદી અને કેરળના પૂર્વ મુખ્યપ્રધાન. પિતા અચ્યુત મેનન અને માતા લક્ષ્મી કુટ્ટી. પિતા રેવન્યૂ ખાતામાં ઇન્સ્પેક્ટર હતા. તેમણે માધ્યમિક અને કૉલેજ–શિક્ષણ ત્રિચુરમાં મેળવ્યું અને ત્યારબાદ તિરુવનન્તપુરમની લૉ કૉલેજમાં જોડાયા. અહીં અભ્યાસ દરમિયાન હિંદુ લૉ પર…
વધુ વાંચો >મેનન, મામ્બિલિક્લાતિલ ગોવિન્દકુમાર
મેનન, મામ્બિલિક્લાતિલ ગોવિન્દકુમાર (જ. 28 ઑગસ્ટ 1928, કર્ણાટક) : ભારતના સૈદ્ધાંતિક અને પ્રાયોગિક ભૌતિકવિજ્ઞાનના વિદ્વાન વિજ્ઞાની. ભારતમાં ઑગસ્ટને રાજકીય ચળવળના મહિના તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. વિજ્ઞાનક્ષેત્રે પણ આ માસ મહત્વનો છે. ખગોળવિજ્ઞાન અને ખગોળ ભૌતિકવિજ્ઞાનના ‘વિકાસ’ના સ્તંભરૂપ પ્રથમ પંક્તિના ત્રણ વિજ્ઞાનીઓ – ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈ, ડૉ. એમ. કે. વેણુબાપુ અને…
વધુ વાંચો >મેનન, લક્ષ્મી
મેનન, લક્ષ્મી : જુઓ, સહગલ, લક્ષ્મી(કૅપ્ટન લક્ષ્મી)
વધુ વાંચો >મેનન, વી. કે. કૃષ્ણ
મેનન, વી. કે. કૃષ્ણ (જ. 3 મે 1897, કાલિકટ/કોઝિકોડે, કેરળ; અ. 6 ઑક્ટોબર 1974, નવી દિલ્હી) : ભારતના અગ્રણી મુત્સદ્દી, વિદેશમાં ભારતની સ્વતંત્રતાના પ્રખર પુરસ્કર્તા અને પૂર્વ સંરક્ષણપ્રધાન. પિતા કોમથ કૃષ્ણ કરૂપ કાલિકટ ખાતે વકીલાત કરતા. માતા લક્ષ્મી કુટ્ટી વિદુષી હોવા ઉપરાંત સંગીતકાર હતાં. ‘વી. કે.’ના હુલામણા નામથી પરિવારજનો અને…
વધુ વાંચો >મેનન, વ્યલોપિલ્લાઈ શ્રીધર
મેનન, વ્યલોપિલ્લાઈ શ્રીધર (જ. 11 મે 1911, ત્રિપ્પુનીથુરા, ભૂતપૂર્વ કોચીન રાજ્ય; અ. 22 ડિસેમ્બર, 1985) : મલયાળમ કવિ અને નાટ્યકાર. તેમને તેમના કાવ્યસંગ્રહ ‘વિદા’ (‘ફેરવેલ’) માટે 1971ના વર્ષનો કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર અપાયો હતો. તેઓ વ્યલોપિલ્લાઈ શ્રીધર મેનન અથવા વ્યલોપિલ્લાઈ તરીકે ઓળખાતા. 1931માં તેઓ પ્રાકૃતિક વિજ્ઞાનના વિષયમાં સ્નાતક બન્યા. ત્યારબાદ…
વધુ વાંચો >મેનન, શિવશંકર
મેનન, શિવશંકર (જ. 5 જુલાઈ 1949, પૅરિસ, ફ્રાંસ) : ભારતના ઉચ્ચ કક્ષાના સનદી અધિકારી. તેઓ 2003માં પાકિસ્તાન ખાતે ઉચ્ચાયુક્ત નિમાયેલા. તેઓ ભારતના રાજદ્વારી અધિકારીઓમાં નોખી ભાત પાડતું વિશેષ વ્યક્તિત્વ ધરાવે છે. પિતા મેનન પારાપ્પિલ નારાયણ. મેનન કુટુંબ ત્રણ પેઢીથી ભારત સરકારની સેવામાં છે અને 75 વર્ષોથી દેશસેવાનાં કાર્યો સાથે સંકળાયેલું…
વધુ વાંચો >મેનન્દ્ર
મેનન્દ્ર : જુઓ મિલિન્દ.
વધુ વાંચો >મેનબૉરો
મેનબૉરો (જ. આશરે 1890, શિકાગો, ઇલિનૉઈ; અ. 1976) : અમેરિકાના ફૅશન-ડિઝાઇનર. મૂળ નામ મૅન રૂસો. તેમણે શિકાગોમાં અભ્યાસ કર્યો અને ત્યાં જ વ્યવસાય કર્યો. પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધમાં સેવા બજાવ્યા પછી તેઓ પૅરિસમાં રોકાઈ ગયા; ત્યાં તેઓ ખ્યાતનામ વેચાણગૃહ ‘હાર્પર્સ બાઝાર’માં ફૅશન કલાકાર તરીકે જોડાયા અને ફ્રેન્ચ સામયિક ‘વૉગ’ના તંત્રી બન્યા. 1930માં…
વધુ વાંચો >મૅનરિઝમ : ચિત્ર અને શિલ્પ
મૅનરિઝમ : ચિત્ર અને શિલ્પ (1520–1600) : 1520થી 1600 દરમિયાન ઇટાલીમાં થયેલી કળાપ્રવૃત્તિ. સમકાલીન કળા-ઇતિહાસકાર જ્યૉર્જિયો વસારીએ ઇટાલિયન શબ્દ ‘માનિયેરા’ પરથી સર્વપ્રથમ ‘મૅનરિઝમ’ (રીતિવાદ) શબ્દ પ્રયોજેલો. 1550 પછી આ શૈલી ઇટાલીની બહાર પશ્ચિમ યુરોપમાં પણ પ્રસરી ચૂકી હતી. વિશ્વરચનાનો આધાર કોઈ સંપૂર્ણતા કે સુવ્યવસ્થામાં નહિ, પણ એકાદ સંકુલ અરાજક અસ્તવ્યસ્તતામાં…
વધુ વાંચો >મૅનરિઝમ (Mannerism)
મૅનરિઝમ (Mannerism) : સ્થાપત્ય, આધુનિક સ્થાપત્યમાં પ્રયોજાતો આ શબ્દનો પ્રયોગ સ્થાપત્યમાં સૌપ્રથમ 1920માં થયો હતો. સ્થાપત્યક્ષેત્રે પ્રવર્તેલી ‘હાઇ રેનેસાં’ તથા ‘બરૉક’ શૈલી વચ્ચેના સમય(એટલે કે આશરે 1530થી આશરે 1590)ગાળાના રેનેસાં દરમિયાન પ્રવર્તેલ ઇટાલીના સ્થાપત્યની ઓળખ માટે તે વપરાય છે. આ ગાળા દરમિયાન પ્રશિષ્ટ ડિઝાઇનના સિદ્ધાંતોમાં ઘણી છૂટછાટ લેવાઈ અને ક્યાંક…
વધુ વાંચો >મૅનશિયસ
મૅનશિયસ (ઈ. સ. પૂ. આશરે 371થી 289 આશરે) : ચીનના મહાન તત્વજ્ઞાની અને સંત. તેઓ ચીનના શાંતુગ પ્રાંતમાં જન્મેલા. તેમનું લૅટિન નામ હતું મૅગ ત્ઝુ એટલે કે ‘માસ્ટર મૅંગ’. તેમણે કન્ફ્યૂશિયસના નમૂનાના આધારે એક શાળા સ્થાપી હતી અને 20 વર્ષ સુધી ચીનમાં પ્રવાસ કરતા રહ્યા. તે કન્ફ્યૂશિયસના નૈતિક અને રાજકીય…
વધુ વાંચો >મૅનહટન પરિયોજના
મૅનહટન પરિયોજના : બીજા વિશ્વયુદ્ધ (1939–45) દરમિયાન અણુબૉંબનું ઉત્પાદન કરવા માટે અમેરિકાએ કરેલા અત્યંત ગુપ્ત પ્રયાસોની વૈજ્ઞાનિક કામગીરીનું સાંકેતિક નામ. આ અંગેનું પ્રારંભિક સંશોધનકાર્ય અમેરિકાના ન્યૂયૉર્ક શહેરના મૅનહટન એન્જિનિયર ડિસ્ટ્રિક્ટમાં લશ્કરી ટુકડીના ઇજનેરોએ શરૂ કર્યું હતું; તેથી આ પૂરી યોજના ઉપર્યુક્ત નામાભિધાન પામેલી. 1938માં જર્મન વૈજ્ઞાનિકોએ સંશોધનક્ષેત્રે પરમાણુ-વિખંડનની પહેલ કરી;…
વધુ વાંચો >મેનહિમ, કાર્લ ગુસ્તાવ
મેનહિમ, કાર્લ ગુસ્તાવ (જ. 1867, વિલનાસ, ફિન્લૅન્ડ; અ. 1951) : ફિન્લૅન્ડના વીર સૈનિક, રાજકારણી અને 1944થી ’46 સુધીના પ્રમુખ. ફિન્લૅન્ડે 1918માં સ્વાતંત્ર્ય જાહેર કર્યું ત્યારે તેઓ સર્વોચ્ચ કમાન્ડર અને રીજન્ટ બન્યા. 1919માં પ્રમુખપદની ચૂંટણીમાં તેમની હાર થઈ હતી અને તેથી તેઓ ખાનગી જીવન ગાળતા થઈ ગયા હતા; પરંતુ 1939–40 દરમિયાનના…
વધુ વાંચો >મેના (Myna)
મેના (Myna) : Starling નામે ઓળખાતાં વાચાલા (Sturnidae) કુળનાં પંખીઓ. Passeriformes શ્રેણીનાં આ પક્ષીઓ કદમાં નાનાં હોય છે. કેટલીક મેનાનો અવાજ મધુર અને કોમળ હોય છે. આવાં પક્ષીઓ ચમકતા કાળા રંગનાં હોય છે અને તેમના માથા પર ચાઠું હોય છે. સામાન્યપણે તેઓ ગીચ ઝાડીવાળા પ્રદેશોમાં રહેતાં હોય છે. માનવ-વસાહતમાં રહેવાનું…
વધુ વાંચો >મેના ગુર્જરી
મેના ગુર્જરી (1975) : ગુજરાતી ચલચિત્ર. નિર્માતા પૂનમભાઈ સી. પટેલ અને દિગ્દર્શક દિનેશ રાવળની આ ઑરવો કલરમાં તૈયાર થયેલી ફિલ્મનાં મુખ્ય કલાકારો હતાં મલ્લિકા સારાભાઈ અને રાજીવ. અન્ય કલાકારો હતાં ચાંપશીભાઈ નાગડા, મંજરી, ચંદ્રકાંત પંડ્યા. પી. ખરસાણી, ઇન્દુમતી રાજડા, રમેશ મહેતા, અરવિંદ પંડ્યા અને મહેમાન કલાકાર જોગેનકુમાર. છબીકલા પ્રતાપ દવેની…
વધુ વાંચો >મેનાં ગુજરી (ગુર્જરી)
મેનાં ગુજરી (ગુર્જરી) (રજૂઆત 1955; પુસ્તકપ્રકાશન 1977) : ગુજરાતના સાક્ષર નાટ્યસર્જક અને નાટ્યવિદ રસિકલાલ છોટાલાલ પરીખ(1897–1982)-રચિત નાટક. અમદાવાદની ગુજરાત વિદ્યાસભાના ઉપક્રમે ચાલતી વિશિષ્ટ સંસ્થા ‘નટમંડળ’ના ઉપક્રમે તે ભજવાયું હતું. તેનું સૌપ્રથમ પ્રકાશન 1930માં ‘પ્રસ્થાન’ માસિકમાં થયું હતું. તેનું વિષયબીજ લોકપ્રચલિત ગરબા પરથી લેવાયું છે. તેનાં કુલ 11 ર્દશ્યોમાં પ્રસંગોપાત્ત, લોકગીતો,…
વધુ વાંચો >મેનિઓ-શિઉ
મેનિઓ-શિઉ : શિન્તો ધર્મનો એક શાસ્ત્રગ્રંથ. આ ગ્રંથ દશ હજાર પત્રોના સંગ્રહ રૂપે છે. પાંચમાથી આઠમા સૈકાના ગાળામાં જે કાવ્યો રચાયાં તેમાંનાં 4496 કાવ્યોનો આ ગ્રંથમાં સંગ્રહ થયેલો છે. જાપાનના બેટની દિવ્ય ઉત્પત્તિ અને પ્રાચીન ઇતિહાસને લગતી કથાઓ, ગીતો અને કાવ્યોનો સંગ્રહ આ ગ્રંથમાં કરવામાં આવ્યો છે. કુદરતની શક્તિઓમાં રહેલો…
વધુ વાંચો >મૅનિટોબા
મૅનિટોબા : મધ્ય કૅનેડામાં આવેલો પ્રાંત. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 54° 00´ ઉ. અ. અને 97° 00° પ. રે. પરનો આશરે 6,47,797 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તેની ઉત્તર તરફ નૉર્ધર્ન ટેરિટરિઝ, ઈશાનમાં હડસનનો અખાત, પૂર્વ તરફ ઑન્ટેરિયો, પશ્ચિમ તરફ સસ્કેચવાન તથા દક્ષિણમાં યુ.એસ. સાથેની સરહદ આવેલાં છે. તેનો…
વધુ વાંચો >