૨૩.૦૬

સાયનોવાઇરસ (cyanophage)થી સારોયાન વિલિયમ

સારાભાઈ મૃણાલિની

સારાભાઈ મૃણાલિની : જુઓ મૃણાલિની સારાભાઈ.

વધુ વાંચો >

સારાભાઈ મૃદુલાબહેન

સારાભાઈ મૃદુલાબહેન : જુઓ મૃદુલાબહેન સારાભાઈ.

વધુ વાંચો >

સારામાગો જોસ

સારામાગો, જોસ (જ. 1922) : પોર્ટુગલના સાહિત્યકાર તથા વર્ષ 1998ના સાહિત્ય માટેના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. આવું સન્માન મેળવનાર તેઓ સર્વપ્રથમ પોર્ટુગીઝ સાહિત્યકાર હોવા ઉપરાંત સામ્યવાદી પક્ષના અધિકૃત સભ્યો(card holder)માંથી વર્ષ 2006 સુધી કોઈ સભ્યને આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિનું આ પારિતોષિક મળ્યું હોય તે આ પહેલો જ દાખલો છે. સાહિત્યકાર બનવાની તેમની બાળપણની…

વધુ વાંચો >

સારિસ્કા વન્યજીવન અભયારણ્ય

સારિસ્કા વન્યજીવન અભયારણ્ય : રાજસ્થાનના અલ્વર જિલ્લામાં સારિસ્કા જંગલમાં આવેલું અભયારણ્ય. આ અભયારણ્ય 1955માં સ્થાપવામાં આવેલું છે. તેનો કુલ વિસ્તાર 492 ચોકિમી. જેટલો છે. અહીંની ટેકરીઓના વેરાન ઢોળાવોના નીચેના ભાગો પર તથા નજીકની ઊંડી, સાંકડી ખીણોમાં બાવળનાં જંગલો જ્યારે નદીકિનારાના ભાગોમાં વાંસનાં ઝુંડ જોવા મળે છે. વન્યજીવનમાં વિચરતાં મુખ્ય પ્રાણીઓમાં…

વધુ વાંચો >

સારીકોલ હારમાળા (Saryakol Range)

સારીકોલ હારમાળા (Saryakol Range) : તાજિકિસ્તાન અને ચીનની સરહદ પર આવેલી હારમાળા. ભૌગોલિક સ્થાન : 38° 00´ ઉ. અ. અને 74° 30´ પૂ. રે.. પૂર્વ પામીર વિભાગમાં આવેલી આ હારમાળા પૂર્વની કાશગર (મુસ્તાઘ-અતા) હારમાળાને સમાંતર ચાલી જાય છે. તેની લંબાઈ ઉત્તરમાં માર્કાંશું નદીખીણથી દક્ષિણમાં બીડ ઘાટ સુધી 350 કિમી. જેટલી…

વધુ વાંચો >

સારીનેન ઇરો

સારીનેન ઇરો (જ. 1910; અ. 1961) : યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના પ્રસિદ્ધ સ્થપતિ. એલિયેલ સારીનેનના પુત્ર. પિતાની સાથે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ગમન; પરંતુ અભ્યાસનો કેટલોક સમય (1929-30) પૅરિસમાં વિતાવ્યો. 1931-34 દરમિયાન યાલેમાં, 1935-36માં ફિનલૅન્ડમાં અને 1936થી પિતાની ક્રેનબુક એકૅડેમી ઑવ્ આર્ટમાં ચાર્લ્સ ઈ આમસની સાથે તેઓ અધ્યાપન કરતા હતા. સ્થાપત્ય અને ફર્નિચરની ડિઝાઇનના…

વધુ વાંચો >

સારોયાન વિલિયમ

સારોયાન વિલિયમ (જ. 31 ઑગસ્ટ 1908, ફ્રૅસ્નો, કૅલિફૉર્નિયા, યુ.એસ.; અ. 18 મે 1981, ફ્રૅસ્નો) : ટૂંકી વાર્તાકાર, નાટ્યકાર અને નવલકથાકાર. પિતા આર્મેનિયામાંથી અમેરિકા સ્થળાંતર કરીને આવેલ. 15 વર્ષની વયે શાળા છોડી દેવી પડેલી. જાતે જ લખી-વાંચી શિક્ષણ મેળવ્યું. ‘ધ ડેરિંગ યંગ મૅન ઑન ધ ફ્લાઇંગ ટ્રેપીઝ’ (1934) એ દીર્ઘ વાર્તાઓનો…

વધુ વાંચો >

સાયનોવાઇરસ (cyanophage)

Jan 6, 2008

સાયનોવાઇરસ (cyanophage) : નીલહરિત લીલ(cyano-bacteria)ને ચેપ લગાડતો વાઇરસ. સાફરમેન અને મોરિસે (1963) સૌપ્રથમ વાર સાયનોબૅક્ટેરિયાને ચેપ લગાડતા વાઇરસોનો અભ્યાસ કર્યો હતો. તે પછી સાયનોબૅક્ટેરિયાનું ભક્ષણ કરતા અનેક વાkg’gઇરસ ઝડપભેર શોધાયા. દરિયાઈ એકકોષી સાયનોબૅક્ટેરિયાને થતા વાઇરસના ચેપની સૌપ્રથમ માહિતી 1990માં પ્રાપ્ત થઈ અને વિષાણુના પૃથક્કૃતો(isolates)નાં લક્ષણોનો અહેવાલ 1993માં આપવામાં આવ્યો. બાહ્યાકારવિદ્યાની…

વધુ વાંચો >

સાયન્ટિફિક અમેરિકન (માસિક)

Jan 6, 2008

સાયન્ટિફિક અમેરિકન (માસિક) : ન્યૂયૉર્ક(US)થી પ્રકાશિત થતું એક વિજ્ઞાનવિષયક માસિક. સ્થાપના ઈ.સ. 1845માં થઈ હતી. વિજ્ઞાનજગતમાં ઘણા ખ્યાતનામ બનેલ આ માસિકનું હવે તો વિશ્વના ઘણા દેશોમાં સમાંતર પ્રકાશન થાય છે. ભારતમાંથી તેનું પ્રકાશન જૂન, 2005થી Living Media India Ltd. દ્વારા શરૂ કરાયેલ છે. આમ વિજ્ઞાનજગત માટે અત્યંત ઉપયોગી એવું આ…

વધુ વાંચો >

સાયપરસ

Jan 6, 2008

સાયપરસ : વનસ્પતિઓના એકદળી વર્ગમાં આવેલા સાયપરેસી કુળની એક શાકીય પ્રજાતિ. દુનિયામાં તેની 700 જાતિઓ મળી આવે છે. ભારતમાં 100 જાતિઓ ઊગે છે; જેમાંની 14 જાતિઓ દક્ષિણ ભારતની સ્થાનિક (endemic) છે. ગુજરાતમાં આશરે 56 જાતિઓ મળી આવે છે. તે પૈકી Cyperus rotundus (મોથ) ગુજરાતભરમાં ઊગે છે. તેને ‘મોથ’ કહેવામાં આવે…

વધુ વાંચો >

સાયપ્રસ (Cyprus)

Jan 6, 2008

સાયપ્રસ (Cyprus) : ભૂમધ્ય સમુદ્રના ઈશાનકોણમાં આવેલો ટાપુદેશ. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 35° 00´ ઉ. અ. અને 33° 00´ પૂ. રે.ની આજુબાજુનો 9,251 ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. તે ટર્કીથી આશરે 64 કિમી. દક્ષિણ તરફ તથા સીરિયાથી આશરે 100 કિમી. પશ્ચિમ તરફ આવેલો છે. ભૌગોલિક રીતે તે એશિયામાં છે,…

વધુ વાંચો >

સાયમન કમિશન

Jan 6, 2008

સાયમન કમિશન : બ્રિટિશ સરકારે ભારતમાં બંધારણીય સુધારાની ભલામણો કરવા 1927માં સર જૉન સાયમનના અધ્યક્ષપદ હેઠળ નીમેલું તપાસપંચ. ઈ.સ. 1919ના મૉન્ટેગ્યુ-ચેમ્સફર્ડ સુધારામાં એવી જોગવાઈ હતી કે આ સુધારા હેઠળ સરકારે કરેલ કાર્ય, લોકશાહી સંસ્થાઓ તથા શિક્ષણની પ્રગતિ અને જવાબદાર રાજ્યતંત્રની દિશામાં આગળ વધવાની શક્યતા વગેરે બાબતોની તપાસ કરવા વાસ્તે દસ…

વધુ વાંચો >

સાયમન હર્બર્ટ ઍલેક્ઝાંડર

Jan 6, 2008

સાયમન, હર્બર્ટ ઍલેક્ઝાંડર (જ. 15 જૂન 1916, મિલવૉડી, વિસ્કોન્સિન, અમેરિકા) : વૈવિધ્યપૂર્ણ ક્ષેત્રોમાં નિપુણતા ધરાવતા અમેરિકાના સમાજવિજ્ઞાની તથા 1978ના વર્ષના અર્થશાસ્ત્ર માટેના નોબેલ પારિતોષિકના વિજેતા. શિકાગો યુનિવર્સિટીમાંથી 1936માં સ્નાતકની પદવી, તે જ યુનિવર્સિટીમાંથી 1938માં અનુસ્નાતકની પદવી તથા 1943માં ડૉક્ટરેટની પદવી પ્રાપ્ત કર્યા પછીનાં થોડાંક વર્ષો સુધી તેમણે રાજ્યશાસ્ત્ર વિષયનું અધ્યાપન…

વધુ વાંચો >

સાયરન (siren)

Jan 6, 2008

સાયરન (siren) : સંકટસમયે મોટા વિસ્તારમાં લોકોને સચેત કરવા માટે પ્રબળ ધ્વનિસંકેત સર્જતું સાધન. પ્રબળ વાયુપ્રવાહમાં નિશ્ચિત સમયગાળો ધરાવતા અવરોધો સર્જીને આ સાધન તે અનુસારની કંપમાત્રા ધરાવતો પ્રબળ ધ્વનિસંકેત સર્જે છે. સાધનમાં એવા આકારનો એક નળાકાર (કે ધાતુની તકતી) હોય છે, જે વાયુના દબાણને કારણે ઝડપી ભ્રમણ કરે. આ નળાકાર…

વધુ વાંચો >

સાયરસ મહાન

Jan 6, 2008

સાયરસ, મહાન (જ. ઈ. પૂ. 590-580, મીડિયા; અ. 529) : ઈરાનનો રાજા, પર્શિયન સામ્રાજ્યનો સ્થાપક. તે ઈરાનના અમીર કુટુંબમાં જન્મ્યો હતો. મિડિસના રાજા એસ્ટિયેજિસને તેણે ઈ. પૂ. 559માં હાંકી કાઢ્યો અને એકબતાના અને બીજા પ્રદેશો જીતી લઈને સામ્રાજ્ય સ્થાપ્યું. લિડિયા, બૅબિલોનિયા તથા ઇજિપ્તના શાસકોએ તેની વિરુદ્ધ જોડાણ કર્યું અને તેનો…

વધુ વાંચો >

સાયલા

Jan 6, 2008

સાયલા : દક્ષિણ એશિયાના ઘણા દેશોમાં લીંબુ અને મોસંબી ઉપરની સૌથી વધુ ઉપદ્રવકારક જીવાત. સાયટ્રસ સાયલા એ લીંબુના પાકમાં જોવા મળતી એક અગત્યની ચૂસિયા પ્રકારની જીવાત છે. તેનો સમાવેશ હેમિપ્ટેરા (Hemiptera) શ્રેણીના હૉમોપ્ટેરા (Homoptera) નામની પેટા શ્રેણીના સાયલિડી (Psyllidae) કુળમાં થયેલ છે. આ જીવાતનું વૈજ્ઞાનિક નામ ડાયફોરિના સાઇટ્રી (Diaphorina citri…

વધુ વાંચો >

સાયલા

Jan 6, 2008

સાયલા : ગુજરાત રાજ્યના સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાનો તાલુકો તથા તે જ નામ ધરાવતું તાલુકામથક. ભૌગોલિક સ્થાન : તે 22° 25´ ઉ. અ. અને 71° 29´ પૂ. રે.ની આજુબાજુ આવેલો છે. સાયલા સુરેન્દ્રનગરથી આશરે 30 કિમી. અંતરે નૈર્ઋત્ય તરફ આવેલું છે. તાલુકાનું ક્ષેત્રફળ આશરે 973 ચોકિમી. જેટલું છે. તેની ઉત્તરે મૂળી તાલુકો,…

વધુ વાંચો >