ખંડ ૨૧
વૉ, ઈવેલિનથી ષષ્ઠી ઉપક્રમ
વૉ, ઈવેલિન
વૉ, ઈવેલિન (જ. 28 ઑક્ટોબર 1903, લંડન; અ. 10 એપ્રિલ 1966, કૉમ્બે ફ્લોરી, સમરસેટ, ઇંગ્લૅન્ડ) : અંગ્રેજ નવલકથાકાર. તેઓ લંડનના શ્રીમંત સમાજ પરની કટાક્ષમય નવલકથાઓના રચયિતા તરીકે સવિશેષ પ્રખ્યાત છે. એમની આ પ્રકારની કૃતિઓમાં વ્યંગ, હાસ્ય તથા કંઈક અંશે કટાક્ષ સાથે આધ્યાત્મિક અને ધાર્મિક વિષયો પણ સંલગ્ન છે. ઉચ્ચ વર્ગનાં…
વધુ વાંચો >વૉકર કરાર (સેટલમેન્ટ)
વૉકર કરાર (સેટલમેન્ટ) : વડોદરા રાજ્યના રેસિડેન્ટ કર્નલ વૉકરે કાઠિયાવાડના રાજાઓ સાથે વડોદરાના રાજાને ખંડણી ભરવા અંગે કરેલા કરાર. ઈ. સ. 1802માં પેશ્વા બાજીરાવ બીજા સાથેના વસઈના તહનામાથી અને 1804માં ગાયકવાડ સાથેના કરારથી પેશ્વા અને ગાયકવાડ ઉપર અંગ્રેજોની સત્તા સ્થપાઈ હતી. કર્નલ ઍલેક્ઝાન્ડર વૉકરને મુંબઈની અંગ્રેજ સરકારના પ્રતિનિધિ તરીકે વડોદરાના…
વધુ વાંચો >વૉકર, કર્નલ ઍલેક્ઝાન્ડર (વૉકર, મેજર)
વૉકર, કર્નલ ઍલેક્ઝાન્ડર (વૉકર, મેજર) : વડોદરા રાજ્યના રેસિડેન્ટ. તેમણે ત્યાં મહત્વની કામગીરી કરી હતી. વડોદરાના રાજા ગોવિંદરાવ ગાયકવાડનું સપ્ટેમ્બર 1800માં અવસાન થયું. એ પછી એમના બે પુત્રો આનંદરાવ અને કાન્હોજીરાવ વચ્ચે ગાદી માટે સંઘર્ષ થયો. એ બંનેએ લવાદી કરવા માટે મુંબઈની અંગ્રેજ સરકારને વિનંતી કરી. તેથી મુંબઈના ગવર્નર જોનાથન…
વધુ વાંચો >વૉકર, જૉન
વૉકર, જૉન (જ. 12 જાન્યુઆરી 1952, પૅપાકુરા, ન્યૂઝીલૅન્ડ) : ન્યૂઝીલૅન્ડના ઍથ્લેટિક્સના ખેલાડી. તેઓ વિશ્વના સર્વપ્રથમ સબ 3 : 50 માઇલ દોડનાર બન્યા. 12 ઑગસ્ટ 1975ના રોજ ગૉથનબર્ગ ખાતે દોડીને 3 : 49.4 જેટલો સમય નોંધાવ્યો. 1976માં ઑસ્લો ખાતે 4 : 51.4નો સમય નોંધાવીને 2,000 મી.નો વિશ્વઆંક સ્થાપ્યો, તે પૂર્વે મોન્ટ્રિયલ…
વધુ વાંચો >વૉકર, જૉન અર્નેસ્ટ (Walker, John Earnest)
વૉકર, જૉન અર્નેસ્ટ (Walker, John Earnest) (જ. 7 જાન્યુઆરી 1941, હેલિફેક્સ, ઇંગ્લૅન્ડ) : બ્રિટિશ રસાયણવિદ અને 1997ના વર્ષના રસાયણશાસ્ત્ર માટેના નોબેલ પારિતોષિકના સહવિજેતા. 1969માં યુનિવર્સિટી ઑવ્ ઑક્સફર્ડમાંથી ડૉક્ટરેટ પદવી મેળવ્યા બાદ વૉકરે અમેરિકા અને પૅરિસમાં આવેલ યુનિવર્સિટીઓ ખાતે વિવિધ સંશોધન-યોજનાઓ પર કાર્ય કર્યું. 1974માં તેઓ કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાં મેડિકલ રિસર્ચ કાઉન્સિલ…
વધુ વાંચો >વૉકરની (પોલાદ-પટ્ટી) તુલા (Walker’s steelyard balance)
વૉકરની (પોલાદ–પટ્ટી) તુલા (Walker’s steelyard balance) : વિશિષ્ટ ઘનતા માપવા માટેનું સાધન. ખનિજો(કે ખડક-ટુકડા)ની વિશિષ્ટ ઘનતા માપવા માટે વૉકરે તૈયાર કરેલી પોલાદપટ્ટીની તુલા ઉપયોગમાં લેવાય છે. આ સાધનનો મુખ્ય ભાગ તેની અંકિત પટ્ટી હોય છે. આ પટ્ટીના એક છેડાનો થોડોક ભાગ ઉપર તરફની ધારમાં દાંતાવાળો રાખીને, તેને બીજી એક ઊભી…
વધુ વાંચો >વૉકિહુરી, ડગ્લાસ
વૉકિહુરી, ડગ્લાસ (જ. 26 સપ્ટેમ્બર 1963, મૉમ્બાસા, કેન્યા) : કેન્યાના ઍથ્લેટિક્સના ખેલાડી. 1987ની વિશ્વ મૅરથોન વિજયપદકમાં તેમનો વિજય આશ્ર્ચર્યજનક હતો, પરંતુ પછીનાં 3 વર્ષ તેમણે પ્રભાવક રેકર્ડ દાખવ્યો અને ઑલિમ્પિક રજતચન્દ્રક 1988માં અને કૉમનવેલ્થ સુવર્ણચન્દ્રક 1990માં જીત્યા. 1983માં તેઓ વિશેષ તાલીમ માટે જાપાન ગયા. 1986માં તેમની પ્રથમ મૅરથોન દોડમાં તેમણે…
વધુ વાંચો >વૉગેલ, પોલા (ઍન)
વૉગેલ, પોલા (ઍન) (જ. 16 નવેમ્બર 1951, વૉશિંગ્ટન ડી.સી.) : અમેરિકાનાં મહિલા નાટ્યકાર. શિક્ષણ : પેન્સિલવૅનિયા 1969-70, 1971-72; કૅથલિક યુનિવર્સિટી, વૉશિંગ્ટન ડી.સી. 1972-74, બી.એ., કૉર્નેલ યુનિવર્સિટી, ઇથાકા, ન્યૂયૉર્ક 1974-77, એ. બી. ડી. તેમણે નીચે મુજબ અનેકવિધ કામગીરી બજાવી : સેક્રેટરી, મુવિંગ વૅન કંપની પૅકર, ફૅક્ટરી પૅકર, 1960-71; વિમેન્સ સ્ટડિઝ તથા…
વધુ વાંચો >વોગેલિયા
વોગેલિયા : દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા પ્લમ્બેજિનેસી કુળની મુખ્યત્વે ઉષ્ણપ્રદેશોમાં મળી આવતી ક્ષુપ પ્રજાતિ. ઉત્તર ગુજરાત અને સૌરાષ્ટ્રના ડુંગરાળ પ્રદેશમાં તથા આબુનાં જંગલોમાં થાય છે. તે 1.8 મી.થી 3.0 મી.ની ઊંચાઈ ધરાવે છે. તેની છાલ રાખોડી રંગની હોય છે. પ્રકાંડ અને શાખાઓ ગોળાકાર અને ઊભી રેખાઓવાળાં હોય છે. પર્ણો કંઈક અંશે…
વધુ વાંચો >વૉગ્લર, એબી
વૉગ્લર, એબી (જ. 1749, વુર્ઝબર્ગ, જર્મની; અ. 1814) : અઢારમી સદીના જર્મન સંગીતકાર અને સ્વરનિયોજક. વુર્ઝબર્ગના એક વાયોલિન બનાવનારના તે પુત્ર હતા. 1771માં તેમને ઇટાલીના બોલોન્યા નગરમાં સંગીતનું શિક્ષણ મેળવવા માટે શિષ્યવૃત્તિ મળી. બોલોન્યા અકાદમી ઑવ્ મ્યુઝિકમાં ખ્યાતનામ ગણિતજ્ઞ તથા સંગીતજ્ઞ પાદરી જિયામ્બાતિસ્તા માર્તિની તથા પછીથી પાદુઆમાં વાલોત્તીની રાહબરી નીચે…
વધુ વાંચો >વૉન, સોલત્ઝા
વૉન, સોલત્ઝા (જ. 3 જાન્યુઆરી 1944, સૅન ફ્રૅન્સિસ્કો, યુ.એસ.) : અમેરિકાનાં મહિલા તરણ-ખેલાડી. 1960ના ઑલિમ્પિક રમતોત્સવમાં તેઓ 3 સુવર્ણચન્દ્રક (400 મી. ફ્રીસ્ટાઇલ અને 2 રિલે) તથા 1960ના ઑલિમ્પિકમાં 100 મી. ફ્રીસ્ટાઇલમાં રૌપ્ય ચન્દ્રક જીત્યાં હતાં. યુ.એસ. તરણ-કૌશલ્યમાં તેમણે નવી ચેતના પ્રગટાવેલી. 1959ની પૅન-અમેરિકન ગેમ્સમાં તેઓ 5 સુવર્ણચન્દ્રક(100 મી., 200 મી.…
વધુ વાંચો >વૉન્ડ્જિના-ચિત્રકલા
વૉન્ડ્જિના–ચિત્રકલા : ઑસ્ટ્રેલિયાના આદિવાસીઓની ભીંતચિત્રકલા. વાયવ્ય ઑસ્ટ્રેલિયાના કિમ્બર્લી (Kimberley) પ્રદેશની ગુફાઓમાં આ ચિત્રકલાના નમૂના જોવા મળે છે. પ્રાચીન વડવાઓએ ચીતરેલાં મૂળ ચિત્રોને આધુનિક વૉન્ડ્જિના આદિવાસીઓ દર વર્ષે નવેસરથી ચીતરતા (repaint) રહે છે. આ આદિવાસીઓની માન્યતા એવી છે કે જો ચિત્રોને કોઈ વર્ષે નવેસરથી ચીતરવામાં આવે નહિ, અને ચિત્ર જો ઝાંખું…
વધુ વાંચો >વૉમ્બેયન ગુફાઓ (Wombeyan Caves)
વૉમ્બેયન ગુફાઓ (Wombeyan Caves) : ઑસ્ટ્રેલિયાના ન્યૂ સાઉથ વેલ્સના દક્ષિણના ઊંચાણવાળા પ્રદેશમાં આવેલા ચૂનાખડકોમાં ધોવાણની ક્રિયાથી તૈયાર થયેલી ગુફાઓ. આ ગુફાઓ સિડનીથી નૈર્ઋત્યમાં આશરે 193 કિમી. અંતરે તથા ગોલબર્નની ઉત્તરે આશરે 97 કિમી. અંતરે આવેલી છે. આ ગુફાઓ ચૂનાખડકોમાં કુદરતી રીતે કંડારાયેલાં સુંદર દૃશ્યો માટે જાણીતી છે. જંકશન, કૂરિંગા અને…
વધુ વાંચો >વોયઝી ચાર્લ્સ ફ્રાન્સિસ એન્નેસ્લી
વોયઝી ચાર્લ્સ ફ્રાન્સિસ એન્નેસ્લી (જ. 1857; અ. 1941) : બ્રિટિશ સ્થપતિ. સૌપ્રથમ તેણે સેડોનના હાથ નીચે અને તે પછી 1880થી ડેવેયના હાથ નીચે કામ કર્યું. તેનાથી તેની શરૂઆતની ઇમારતો પર પ્રાદેશિક (vernacular) પદ્ધતિની અસર જોવા મળે છે. 1882થી તેણે સ્વતંત્ર રીતે સ્થપતિ તરીકેની પ્રૅક્ટિસ શરૂ કરી. તેને સ્થાપત્યની જેમ ડિઝાઇનમાં…
વધુ વાંચો >વૉયેજર અન્વેષણયાન શ્રેણી
વૉયેજર અન્વેષણયાન શ્રેણી : સૌરમંડળના બહારના ગ્રહો-ગુરુ, શનિ અને યુરેનસ-નાં અન્વેષણ માટે અમેરિકા દ્વારા પ્રક્ષેપિત કરવામાં આવેલાં યાનોની શ્રેણી. 1970’-80 દરમિયાન સૌરમંડળના બહારના ગ્રહો લગભગ એક સીધી રેખામાં આવ્યા હતા. આ તકનો લાભ લઈને એક જ અંતરીક્ષયાનની મદદથી એ બધા ગ્રહોનું ક્રમશ: અન્વેષણ કરવાની યોજના નક્કી કરવામાં આવી હતી. એ…
વધુ વાંચો >વૉર ઍન્ડ પીસ
વૉર ઍન્ડ પીસ : જાણીતું ચલચિત્ર. નિર્માણવર્ષ : 1966-67, રંગીન; ભાષા : રશિયન; નિર્માતા-દિગ્દર્શક : સર્ગેઈ બોન્દાર્ચુક; પટકથાલેખક : સર્ગેઈ બોન્દાર્ચુક, વાસિલી સોલોવ્યૉવ; કથા : લિયૉ તૉલ્સ્તૉયની નવલકથા પર આધારિત; છબિકલા : ઍનાતોલી પેત્રિત્સ્કી; સંગીત : વ્યાચેસ્લાવ ઑવચિનિકૉવ; કળાનિર્દેશક : મિખાઈલ બોગ્દાનૉવ, ગેન્નાદી મ્યાસ્નિકૉવ; મુખ્ય કલાકારો : લુદમિલા સાવેલ્યેવા, સર્ગેઈ…
વધુ વાંચો >વૉરબર્ગ, ઑટો (Warburg Otto)
વૉરબર્ગ, ઑટો (Warburg Otto) (જ. 8 ઑક્ટોબર 1883, ફ્રેલ્બર્ગ, જર્મની; અ. 1 ઑગસ્ટ, 1970) : સન 1931ના દેહધર્મવિદ્યા અને ચિકિત્સાવિદ્યાના નોબેલ પારિતોષિકવિજેતા. શ્વસનક્રિયા સંબંધિત ઉત્સેચકો તથા ગુણધર્મો અને ક્રિયાપદ્ધતિ અંગેના સંશોધન માટે આ સન્માન પ્રાપ્ત થયું હતું. તેમના પિતા ભૌતિકવિદ્યાના અભ્યાસી હતા. તેમણે 1906માં બર્લિનમાં ડૉક્ટર ઑવ્ કેમિસ્ટ્રીની ઉપાધિ મેળવી…
વધુ વાંચો >વૉર મેમૉરિયલ મ્યુઝિયમ
વૉર મેમૉરિયલ મ્યુઝિયમ : ઑસ્ટ્રેલિયાનું યુદ્ધવિષયક અનોખું સંગ્રહસ્થાન. ઑસ્ટ્રેલિયન સૈનિકોએ અન્ય દેશોમાં જે યુદ્ધોમાં ભાગ લીધેલો તેને લગતી પુષ્કળ માહિતી અને સામગ્રીનો સંગ્રહ. ઑસ્ટ્રેલિયાના પાટનગર કૅન્બરામાં આ મ્યુઝિયમ આવેલું છે. યુદ્ધમાં માર્યા ગયેલા બધા જ ઑસ્ટ્રેલિયન સૈનિકોની સંપૂર્ણ નામાવલિ પણ તેમાં રાખવામાં આવી છે. સંગ્રહાલય વિસ્તારમાં પ્રવેશતાં બહાર એક મોટી…
વધુ વાંચો >વૉરંટ (warrant)
વૉરંટ (warrant) : સત્તા, અધિકાર કે ખાતરી આપતું લખાણ. કાયદાની પરિભાષામાં વૉરંટ એટલે જડતી કરવાનું અધિકારપત્ર. માલસામાનની જપ્તી માટેના અધિકારપત્રને ડિસ્ટ્રેસ વૉરંટ (distress warrant) કહે છે. જ્યારે કોઈના ઘરની કે કોઈ સ્થળની જડતી લેવાની હોય ત્યારે જે વૉરંટ આપવામાં આવે છે તેને સર્ચ વૉરંટ (search warrant) કહેવાય છે. વૉરંટ વિશેનો…
વધુ વાંચો >વૉરંટી
વૉરંટી : વસ્તુની યોગ્યતાની ગ્રાહકને ખાતરી આપતો કરાર. તે અનુસાર જો ખાતરીનો ભંગ થાય તો ખરીદનાર સમારકામ કે નુકસાન માટે વળતર માગી શકે છે, પરંતુ બાંયધરી(guarantee)ની માફક કરાર રદ કરી માલનો અસ્વીકાર કરી શકતો નથી. કરારના મુખ્ય ઉદ્દેશ માટેના જરૂરી ઉલ્લેખને બાંયધરી (guarentee) કહેવામાં આવે છે, જ્યારે ઉદ્દેશના આનુષંગિક ઉલ્લેખને…
વધુ વાંચો >