૧૭.૦૩ :
યંગ ઇન્ડિયાથી યાદેં
યંગ, ફ્રાન્સિસ બ્રેટ
યંગ, ફ્રાન્સિસ બ્રેટ (જ. 1884, હેલ્સ ઓવન, વેસ્ટ મિડલૅન્ડ્ઝ, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1954) : બ્રિટિશ નવલકથાકાર. તેમણે શરૂઆતમાં જહાજી ડૉક્ટર તરીકે કારકિર્દી શરૂ કરી હતી. તેમની નવલકથા ‘પૉર્ટ્રેટ ઑવ્ ક્લેર’(1927)થી તેમને લેખક તરીકે સારી એવી પ્રસિદ્ધિ મળી. ત્યારબાદ તેમના દેશ પ્રત્યેના ઊંડા પ્રેમને ગૂંથી લેતી નવલકથાઓ તેમણે ક્રમશ: આપી. તેમાં ‘માઇ…
વધુ વાંચો >યંગ બૅંગાલ
યંગ બૅંગાલ : ઓગણીસમી સદીના પૂર્વાર્ધ દરમિયાન કોલકાતાની ‘હિંદુ કૉલેજ’(સ્થા. 1817)ના નવયુવક બંગાળી બૌદ્ધિકો દ્વારા નવીન અને મૂલગામી વિષયોના પ્રચાર માટે ચાલેલું આંદોલન. ઉક્ત આંદોલનના મૂળ પ્રવર્તક અને પહેલ કરનાર ‘હિંદુ કૉલેજ’ના જ ઍંગ્લો-ઇન્ડિયન શિક્ષક હેન્રી લુઈ વિવિયન દેરોજિયો (1809–1831) હતા. તેઓ સ્વતંત્ર ચિંતક, હેતુવાદી અને ભારતીય ધર્મોના ટીકાકાર હતા.…
વધુ વાંચો >યંગ, માઇકલ યંગ, બૅરન (ઑવ્ ડાર્ટિંગ્ટન)
યંગ, માઇકલ યંગ, બૅરન (ઑવ્ ડાર્ટિંગ્ટન) (જ. 1915) : બ્રિટિશ શિક્ષણશાસ્ત્રી. તેમણે લંડન યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ કર્યો; પછી ગ્રે’ઝ ઇન ખાતે બૅરિસ્ટરની તાલીમ લીધી. 1953માં તેઓ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑવ્ કમ્યૂનિટી સ્ટડીઝના નિયામક નિમાયા. 1965માં કન્ઝ્યુમર્સ ઍસોસિયેશનના પહેલા અધ્યક્ષ અને પછી પ્રમુખ તરીકે તેમણે કાર્યભાર સંભાળ્યો. ત્રીજા વિશ્વમાં દૂરવર્તી શિક્ષણ-પ્રક્રિયાનો વિકાસ કરવામાં તેઓ…
વધુ વાંચો >યંગ મેન્સ ક્રિશ્ચિયન ઍસોસિયેશન
યંગ મેન્સ ક્રિશ્ચિયન ઍસોસિયેશન : સામાજિક, શૈક્ષણિક, શારીરિક વગેરે પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા ખ્રિસ્તીઓના વિકાસાર્થે સ્થપાયેલી બિનરાજકીય સંસ્થા. લંડનમાં જૂન 1844માં જ્યૉર્જ વિલિયમ્સની આગેવાની હેઠળ 12 યુવકોએ તેની સ્થાપના કરી હતી. ત્યારબાદ એવી સંસ્થાઓ યુનાઇટેડ કિંગ્ડમમાં સ્થપાવા લાગી. ઑસ્ટ્રેલિયામાં 1850માં અને ઉત્તર અમેરિકામાં 1851માં આવી સંસ્થાઓ સ્થાપવામાં આવી. ઉત્તર અમેરિકામાં પ્રથમ મૉન્ટ્રિયલ(કૅનેડા)માં…
વધુ વાંચો >યંગ, લોરેટા
યંગ, લોરેટા (જ. 6 જાન્યુઆરી 1913, સૉલ્ટ લેક સિટી; અ. 12 ઑગસ્ટ 2000, કૅલિફૉર્નિયા) : ચલચિત્રો અને ટેલિવિઝનમાં સુદીર્ઘ કારકિર્દી ધરાવતાં અભિનેત્રી. તેમનું મૂળ નામ ગ્રેચન મિશેલા યંગ હતું. માત્ર ત્રણ વર્ષનાં હતાં ત્યારે તેમનાં માતા-પિતા વચ્ચે વિચ્છેદ થતાં માતા ત્રણેય દીકરીઓને લઈને હૉલિવુડ આવ્યાં અને એક બૉર્ડિંગહાઉસ શરૂ કર્યું.…
વધુ વાંચો >યંગ વિમેન્સ ક્રિશ્ચિયન ઍસોસિયેશન
યંગ વિમેન્સ ક્રિશ્ચિયન ઍસોસિયેશન : યુવતીઓના શારીરિક, સામાજિક, બૌદ્ધિક અને નૈતિક વિકાસનો હેતુ ધરાવતી વિશ્વની સૌથી જૂની સંસ્થા. 1855માં લંડનમાં યુવતીઓના એક જૂથે પ્રેયર યુનિયનની સ્થાપના કરી હતી. એ સમય દરમિયાન એમા રૉબર્ટ્સની આગેવાની હેઠળ કેટલીક સ્ત્રીઓએ ક્રિમિયાના યુદ્ધ(1853–56)માંથી પાછી આવેલી નર્સો માટે રહેઠાણની વ્યવસ્થા કરવા એક મંડળ સ્થાપ્યું. આ…
વધુ વાંચો >યંગ, શાલૉર્ટ (મેરી)
યંગ, શાલૉર્ટ (મેરી) (જ. 11 ઑગસ્ટ 1823, ઓત્તરબૉર્ન, હૅમ્પશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 24 માર્ચ 1901) : અંગ્રેજ મહિલા-નવલકથાકાર. તેમની નવલકથા ‘ધી એર ઑવ્ રેડક્લિફ’(1853)એ તેમને ભારે ખ્યાતિ અપાવી. તે અત્યંત ભાવનાસભર નવલકથા છે. તેમની એટલી જ જાણીતી બીજી નવલકથા છે : ‘હાર્ટ સીઝ’ (1854); ‘ધ ડેઇઝી ચેન’ (1856), ‘યંગ સ્ટેપ મધર’…
વધુ વાંચો >યંગ, સાઈ
યંગ, સાઈ (જ. 29 માર્ચ 1867, ગિલ્મોર, ઓહાયો, અમેરિકા; અ. 4 નવેમ્બર 1955, ન્યૂકમર્સટાઉન, ઓહાયો) : બેઝબૉલની રમતના અગ્રણી અમેરિકન ખેલાડી. મૂળ નામ ડેન્ટન ટ્રુ યંગ. લીગકક્ષાની મહત્વની મૅચમાં રમવાનો પ્રારંભ તેમણે 1890માં કર્યો. આ જમણેરી ખેલાડીએ 22 વર્ષની (1890–1911) તેમની રમત-કારકિર્દી દરમિયાન 5 ટીમ માટે દડા-ફેંક ખેલાડી (pitcher) તરીકેની…
વધુ વાંચો >યંગ, સિમોન
યંગ, સિમોન (જ. 1961, સિડની, ન્યૂ સાઉથ વેલ્સ, ઑસ્ટ્રેલિયા) : ઑસ્ટ્રેલિયાની ગાયન-વાદનવૃંદ-સંચાલિકા. તેમણે સિડની સંગીતશાળામાં અભ્યાસ કર્યો. 1982માં ઑસ્ટ્રેલિયન ઑપેરામાં જોડાયાં. 1987માં તેમને કૉલોન સ્ટેટ ઑપેરા તરફથી રોકવામાં આવ્યાં, પ્રથમ ઑપેરા ગાયકવૃંદનાં કંઠ્યસંગીત-શિક્ષિકા તરીકે અને પછી મદદનીશ સંચાલિકા તરીકે. ત્યારબાદ તેઓ વિયેના વૉકસોપર, વિયેના સ્ટારસોપર અને પૅરિસ ઑપેરાનાં સૌપ્રથમ સંચાલિકા…
વધુ વાંચો >યંગહસબન્ડ, ફ્રાન્સિસ એડ્વર્ડ, સર
યંગહસબન્ડ, ફ્રાન્સિસ એડ્વર્ડ, સર (જ. 31 મે 1863, મરી, ભારત; અ. 31 જુલાઈ 1942, ડૉરસેટ, ઇંગ્લૅન્ડ) : બ્રિટનના સાહસખેડુ પ્રવાસી અને સૈનિક. 1882માં લશ્કરમાં જોડાયા. 1886–87માં મંચુરિયાનો સાહસ-પ્રવાસ હાથ ધરી પેકિંગ(બીજિંગ)થી યારકંદ થઈને મધ્ય એશિયા પાર કર્યું; પાછા વળતાં કાસ્ગરથી મુસ્તાંગ ઘાટમાં થઈને ભારતમાં પ્રવેશવાનો માર્ગ તેમણે શોધી કાઢ્યો. 1902માં…
વધુ વાંચો >યંગ ઇન્ડિયા
યંગ ઇન્ડિયા : ગાંધીજીએ દક્ષિણ આફ્રિકાથી આવ્યા બાદ લોકસંપર્ક માટે ચલાવેલું વિચારપત્ર. શ્રીમતી ઍની બેસન્ટે 1916ના સપ્ટેમ્બરની 1લીએ ચેન્નાઈમાં સ્થાપેલી ઑલ ઇન્ડિયા હોમરુલ લીગ(All India Home Rule League)ની મુંબઈની શાખાના પ્રમુખ અને થિયૉસૉફી સોસાયટીના સભ્ય દ્વારકાદાસ જમનાદાસે એ લીગના મુખપત્ર રૂપે અંગ્રેજી ભાષામાં ‘યંગ ઇન્ડિયા’ નામનું સાપ્તાહિક શરૂ કર્યું હતું.…
વધુ વાંચો >યંગ, એડ્વર્ડ
યંગ, એડ્વર્ડ (જ. 1683, યુફામ, હૅમ્પશાયર, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 5 એપ્રિલ 1765) : અંગ્રેજી કવિ અને નાટ્યકાર. તેમણે ઑક્સફર્ડ ખાતે અભ્યાસ કર્યો અને 1708માં તેઓ ‘ઑલ સોલ્સ, ઑક્સફર્ડ’ના ફેલો બન્યા. તે તેમના ‘ધ કમ્પ્લેઇન્ટ, ઑર, નાઇટ-થૉટ્સ ઑન લાઇફ, ડેથ ઍન્ડ ઇમ્મોર્ટાલિટી’ (1742–1746) નામક દીર્ઘ કાવ્યકૃતિથી ખૂબ જાણીતા બન્યા. તેમની સાવકી દીકરી,…
વધુ વાંચો >યંગ, ચિક
યંગ, ચિક (જ. 9 જાન્યુઆરી 1901, શિકાગો, ઇલિનૉઇસ; અ. 14 માર્ચ 1973, સેંટ પિટર્સબર્ગ, અમેરિકા) : અમેરિકાના કાર્ટૂન ચિત્રપટ્ટી(strip)ના કલાકાર. બેહદ ખ્યાતિ પામેલા લોકપ્રિય પાત્ર ‘બ્લૉન્ડી’ના સર્જક. મૂળ નામ મ્યુરટ બર્નાડ યંગ. તેમનો જન્મ અને ઉછેર કલા-સંસ્કાર ધરાવતા પરિવારમાં થયો હતો. તેમણે શિકાગો ઇન્સ્ટિટ્યૂટમાં કલાનો અભ્યાસ કર્યો. અનેક સ્થળે જુદી…
વધુ વાંચો >યંગ, ચેન નીંગ
યંગ, ચેન નીંગ (જ. 22 સપ્ટેમ્બર 1922, હોફાઈ [Hofei], એન્વાઈ [Anhwei], ચીન) : મૂળભૂત કણોને લગતી મહત્વની શોધ ભણી દોરી જનાર સમાનતા(parity)ના નિયમ તરીકે ઓળખાતા સિદ્ધાંતના અન્વેષક. સમાનતાના નિયમોના સંશોધન માટે યંગ અને ટી. ડી. લીને 1957નો ભૌતિકવિજ્ઞાનનો નોબેલ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. યંગે નૅશનલ સાઉથવેસ્ટ ઍસોસિયેટેડ યુનિવર્સિટી અને…
વધુ વાંચો >યંગ, જિમી
યંગ, જિમી (જ. 1923) : બ્રિટિશ ગાયક કલાકાર અને પ્રસારણકર્તા (broadcaster). યંગ જિમી વ્યવસાયી નામ છે. મૂળ નામ છે લેસ્લી રૉનાલ્ડ. તેમણે સિંડરફર્ડ, ગ્લૉસ્ટરશાયર ખાતે શિક્ષણ લીધું. 1939–1946 દરમિયાન તેમણે રૉયલ એરફૉર્સમાં કામગીરી બજાવી. 1950ના દાયકામાં તેમની ઘણી રેકર્ડ અત્યંત સફળ અને લોકપ્રિય પુરવાર થઈ. 1955માં ‘અનચેન્ડ મેલડી’ તથા ‘ધ…
વધુ વાંચો >યંગ, જ્યૉર્જ માલ્કમ
યંગ, જ્યૉર્જ માલ્કમ (જ. 1882, ગ્રિનિચ, કેન્ટ, ઇંગ્લૅન્ડ; અ. 1959) : અંગ્રેજી ઇતિહાસકાર. તેમણે ઑક્સફર્ડમાં અભ્યાસ કર્યો. 1908માં બૉર્ડ ઑવ્ એજ્યુકેશનમાં જોડાયા. ત્યારબાદ 1917માં પુન:નિર્માણના નવા મંત્રાલયમાં સંયુક્ત સચિવ નિમાયા. તેઓ મુલ્કી સેવાથી કંટાળીને સાહિત્યસર્જન તરફ વળ્યા. 1932માં તેમણે ‘લાઇફ ઑવ્ ગિબન’ પ્રગટ કર્યું. 1934માં ‘અર્લી વિક્ટૉરિયન ઇંગ્લૅન્ડ’નું બે ભાગમાં…
વધુ વાંચો >યંગ ટર્કસ
યંગ ટર્કસ : તુર્કીમાં ઑટોમન સુલતાન અબ્દુલ હમીદ બીજા સામે ક્રાંતિકારી ચળવળ ચલાવનાર વિવિધ સુધારાવાદી જૂથોનું મંડળ. તેના ફળસ્વરૂપે તુર્કીમાં બંધારણીય સરકારની રચના થઈ હતી. ઇસ્તંબુલમાં ઇમ્પીરિયલ મેડિકલ એકૅડેમીના વિદ્યાર્થીઓના એક જૂથે એક કાવતરું ઘડ્યું, જેનો શહેરની અન્ય કૉલેજોમાં પણ ફેલાવો થયો. આ કાવતરું જાહેર થઈ ગયું ત્યારે તેના ઘણા…
વધુ વાંચો >યંગ, ટૉમસ
યંગ, ટૉમસ (જ. 13 જૂન 1773, મિલ્વરટન [સમરસેક્સ]; અ. 10 મે 1829, લંડન) : અંગ્રેજ વૈજ્ઞાનિક, ભૌતિકશાસ્ત્રી, વૈદકશાસ્ત્રી, દાક્તર, મિસર-વિદ્યાના પુરાતત્વવિદ, અનેક ભાષાઓના જાણકાર. તેઓ મિલ્વરટનના પ્રસિદ્ધ ક્વેકર કુટુંબમાં જન્મ્યા હતા. 14 વર્ષની નાની વયે લૅટિન, ગ્રીક, ફ્રેંચ, ઇટાલિયન, હીબ્રુ, ફારસી અને અરબી ભાષાઓ શીખ્યા હતા. ઈ. સ. 1792માં બાર્થોલૉમ્યૂ…
વધુ વાંચો >યંગ, નીલ, પર્સિવલ
યંગ, નીલ, પર્સિવલ (જ. 1945, ટોરૉન્ટો, ઑન્ટેરિયો, કૅનેડા) : ગાયક, ગીતકાર અને ગિટારવાદક. તેઓ લૉસ ઍન્જલસમાં ફોક-રૉક જૂથ ‘બફેલો સ્પ્રિંગફીલ્ડ’ના સ્થાપક સભ્ય હતા (1966–68). ત્યારબાદ તેમણે 1969–74 દરમિયાન ‘ક્રેઝી હૉર્સ ઍન્ડ ક્રૉસ્બી’, ‘સ્ટિલ્સ ઍન્ડ નૅશ’ જૂથો સાથે કામ કર્યું. ત્યારબાદ તેમણે એકલપંડે વાદન અને ગાયન-પ્રવૃત્તિ શરૂ કરી. બૉબ ડિલાનથી તેઓ…
વધુ વાંચો >યંગનો પ્રયોગ
યંગનો પ્રયોગ : તારના દ્રાવ્યનો પ્રત્યાસ્થતાંક શોધવા માટેનો પ્રયોગ. તેને યંગ-પ્રત્યાસ્થતાંક(Young’s Modules)નો પ્રયોગ પણ કહે છે. યંગનો પ્રત્યાસ્થતાંક (y) નક્કી કરવા માટે લાંબા પાતળા તારને કોઈ દૃઢ આધાર ઉપરથી લટકાવવામાં આવે છે. તારનો ઉપરનો છેડો આધાર સાથે જડેલો હોય છે અને નીચેનો છેડો મુક્ત હોય છે. નીચેના મુક્ત છેડે જુદા…
વધુ વાંચો >